Diablak

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Diablak
Ilustracja
Kopuła szczytowa Diablaka
Państwo

 Polska
 Słowacja

Pasmo

Beskid Żywiecki, Oravské Beskydy, Karpaty

Wysokość

1724 m n.p.m.

Wybitność

1071 m

Położenie na mapie Beskidu Żywieckiego, Małego i Makowskiego
Mapa Beskidu Żywieckiego, Małego i Makowskiego z zaznaczoną granicą Polski, w centrum znajduje się czarny trójkącik z opisem „Diablak”
Położenie na mapie Karpat
Mapa konturowa Karpat, blisko górnej krawiędzi nieco na lewo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Diablak”
Ziemia49°34′23,4″N 19°31′46,2″E/49,573167 19,529500
Multimedia w Wikimedia Commons
widok na Diablaka od zachodu
Na szczycie Diablaka po słowackiej stronie
Obelisk Józefa Habsburga
Szczyt Diablaka i kamienny mur

Diablak lub Babia Góra (słow. Babia hora, 1724 m[1][2][3]) – najwyższy szczyt masywu Babiej Góry w Paśmie Babiogórskim należącym do Beskidu Żywieckiego[4]. W masywie Babiej Góry wyróżniono wiele wierzchołków, aby więc sprecyzować, o który dokładnie z nich chodzi, dla najwyższego używa się odrębnej nazwy Diablak[5].

Pochodzenie nazwy[edytuj | edytuj kod]

Pochodzenie nazwy tłumaczą legendy. Według jednej z nich dawniej na szczycie Babiej Góry diabeł budował zamek dla zbójnika, który podpisał z nim umowę. Jednak gdy zapiał kur, niemal już ukończony zamek zawalił się, grzebiąc w ruinach zbójnika. Podczas burzy można podobno usłyszeć spod głazów brzęk jego ciupagi. Stąd też dla tego szczytu w ludowym nazewnictwie używano nazwy Diablak, Diabli Zamek lub Diable Zamczysko[5]. Na dawnych niemieckich mapach szczyt ten opisany był jako Teufelspitze, czyli Góra diabła.

Dawniej zwany był także Diablim Zamkiem lub Wielką Babią Górą[6].

Topografia[edytuj | edytuj kod]

Diablak jest najwyższym szczytem całych Beskidów Zachodnich, poza Tatrami najwyższym szczytem w Polsce i drugim co do wybitności (po Śnieżce). Znajduje się w głównym grzbiecie Pasma Babiogórskiego pomiędzy Pośrednim Grzbietem (po zachodniej stronie) i Siodłem Bończy (po wschodniej stronie)[5]. Grzbietem tym biegnie Wielki Europejski Dział Wodny między zlewiskami Bałtyku i Morza Czarnego oraz w części zachodniej pasma (po Diablak) granica polsko-słowacka[4]. Szczytowe partie Diablaka znajdują się w piętrze halnym i pokrywa je rumowisko skalne zwane rumowiskiem Babiej Góry[7]. Rumowisko to po stronie zachodniej, pomiędzy szczytem Diablaka a Pośrednim Grzbietem, nosi nazwę Tablic Zejsznera. Stoki południowe i wschodnie są łagodne, stoki północne bardzo strome - wyróżnia się w nich Piarżysty Żleb opadający do Kotlinki Suchego Potoku[5].

W podszczytowych partiach Diablaka, w miejscu zwanym Orawskimi Piwnicami, znajduje się największe nagromadzenie jaskiń po słowackiej stronie Babiej Góry. Największą spośród zlokalizowanych tam jaskiń jest Orawska Piwnica II o długości korytarzy 32 m[8]. W obrębie kopuły szczytowej Diablaka, na wysokości 1710 m n.p.m., zinwentaryzowano także niewielki obiekt jaskiniowy o nazwie Diabla Koleba (o długości 4 m). Jest to najwyżej położona jaskinia w Beskidach Zachodnich[8].

Również na południowych stokach Diablaka, około 10 min. drogi poniżej szczytu, znajduje się nigdy nie wysychające i najwyżej w całych polskich Beskidach położone źródło wody – Głodna Woda. Poniżej tego źródła, przy zielonym szlaku turystycznym są ruiny pierwszego schroniska na Babiej Górze[5].

Na mapach wysokość Diablaka przedstawiana jest najczęściej jako 1725 m[9] lub 1722,9 m (w zaokrągleniu 1723 m)[10]. Nowsze pomiary lidarowe i geodezyjne ustaliły jednak wysokość wierzchołka (bez wzniesionego w kopule szczytowej kamiennego muru) na niecałe 1724 m:

Obiekty na szczycie Diablaka[edytuj | edytuj kod]

Na szczycie Diablaka istnieje kilka historycznych i współczesnych obiektów, dawniej istniały także inne[5]:

  • Kamienny obelisk upamiętniający wejście na Diablak palatyna Węgier, arcyksięcia Józefa A. Habsburga w 1806 roku. Jest to już drugi taki obelisk, zbudowany w tym miejscu. Pierwszy ustawili Węgrzy w roku 1846 (w 40. rocznicę wizyty palatyna na szczycie), jednak został on wkrótce zniszczony podczas Wiosny Ludów. Drugi (obecny) ustawili Węgrzy w roku 1876, w 70. rocznicę wejścia. Jest na nim wykuty napis w języku węgierskim.
  • Schron na Babiej Górze. Pierwszy, drewniany zbudowali Węgrzy z okazji wizyty arcyksięcia, drugi, kamienny zbudowano w 1852 z inicjatywy ówczesnego właściciela Zawoi. Obydwa już nie istnieją.
  • Płyta skalna z napisem, znajdująca się tuż obok obelisku. Jest to naturalny, płaski kamień z rumowiska Babiej Góry, na którym w okresie międzywojennym wyryto napis: „74 Górnośląski Pułk Piechoty dla uczczenia Czynu Legionowego i jego twórcy, pierwszego marszałka Polski Józefa Piłsudskiego”. Jesienią 1914 w Zawoi przebywali legioniści I Brygady Legionów Polskich, którzy później brali udział w krwawej bitwie pod Limanową. Po śmierci marszałka Piłsudskiego na Babiej Górze i na wielu ważniejszych szczytach w okolicy zapalono symboliczne ogniska, a ziemię z Babiej Góry w dekoracyjnej urnie złożono u grobu marszałka.
  • Obelisk z tablicą pamiątkową poświęcony papieżowi Janowi Pawłowi II. Znajduje się na słowackiej stronie szczytu i został ufundowany przez mieszkańców czterech słowackich wsi pod Babią Górą: Orawska Półgóra, Rabča, Rabczyce i Sihelne. Uroczyście odsłonięto go 17 sierpnia 1996 jako pamiątkę papieskich pielgrzymek na Słowację. Na tylnej ścianie ma tablicę z napisami w języku polskim, angielskim i niemieckim.
  • Kamienny ołtarz polowy. Znajduje się również po słowackiej stronie, nieco poniżej i odbywają się przy nim czasami msze polowe.
  • Statuetka Matki Bożej Królowej Babiej Góry, tablica z brązu upamiętniająca Kongres Eucharystyczny i Rok Maryjny 1987 oraz kamienny ołtarz polowy. Wszystkie znajdują się po północnej stronie szczytu, przy Perci Akademików. Statuetkę w naturalnej skalnej niszy umieścili w sierpniu 1984 ratownicy GOPR jako wotum wdzięczności za ocalenie papieża Jana Pawła II z zamachu na jego życie. Przy ołtarzu polowym co rok w niedzielę ok. 15 września odbywają się msza tzw. GOPR-owska.
  • Kamienny mur wybudowany przez turystów z kamieni rumowiska Babiej Góry. W 2012 miał już wysokość większą od człowieka i długość ponad 10 metrów. Pełni rolę wiatrochronu zasłaniając od częstych na Diablaku i silnych wiatrów.
  • Dwie tablice upamiętniająca wizytę Włodzimierza Lenina na Babiej Górze w 1912 roku. Jedna była umieszczona w okolicy Tablic Zejsznera w 1967 roku, druga po czechosłowackiej stronie granicy umieszczona w 1962 roku. Obie nie przetrwały do dnia dzisiejszego[5].

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Na Diablaka wychodzono turystycznie od dawna. Jeszcze do niedawna sądzono, że pierwszym jego zdobywcą znanym z nazwiska, był Jowius Fryderyk Bystrzycki, herbu Bończa, astronom i matematyk na dworze króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Swoje rzekome wejście na szczyt 8 lipca 1782 roku opisał w Gazecie Warszawskiej z 26 października 1813. Podaje, że przez lunetę oglądał stąd Kraków oraz Sanktuarium na Świętym Krzyżu, rozróżniając nawet dachówki na dachach. Współcześni badacze podważają jednak wiarygodność jego opisu. Aleksy Siemionow wykazał, że w istocie opis Bystrzyckiego jest mistyfikacją[11].

Diablak słynie z efektownych wschodów i zachodów słońca, zwłaszcza w lipcu. Często można z niego obserwować rankiem morze mgieł zalegające Kotlinę Orawsko-Nowotarską, ponad którym wyłaniają się szczyty Tatr. Obecnie na Diablaka prowadzi kilka szlaków turystycznych[9] oraz ścieżka edukacyjna „Babia Góra bez granic”. Całkowicie odsłonięty i wysoko wznoszący się nad okolicznymi górami szczyt jest doskonałym punktem widokowym. Dookólna (360°) panorama widokowa obejmuje Beskid Żywiecki, Śląski, Mały, Makowski, Wyspowy, Gorce, Kotlinę Orawsko-Nowotarską, Tatry, Wielką Fatrę, Małą Fatrę, Góry Choczańskie, przy dobrej widoczności widoczny jest Kraków[5]. W wyjątkowo sprzyjających warunkach można dostrzec Górę Świętej Anny[12], klasztor na Jasnej Górze w Częstochowie[13], Góry Świętokrzyskie[14] oraz Jesioniki w Sudetach[15].

Diablak może być szczytem niebezpiecznym. Charakterystyczna dla niego bardzo zmienna pogoda była przyczyną wielu wypadków, w tym śmiertelnych. Największy zdarzył się w lutym 1935. Podczas rajdu narciarskiego pojawiła się silna zawieja śnieżna. 4-osobowa grupa narciarzy KS „Beskid” z Andrychowa nie zauważyła budynku schroniska na Babiej Górze (obecnie już nieistniejącego) i zamarzła w śnieżycy. Zwłoki trzech narciarzy znaleziono w pobliżu schroniska – jeden z nich przejechał w odległości 1 m od budynku schroniska, nie zauważając go, a zwłoki czwartego znaleziono daleko, w maju, dopiero po stopieniu śniegów. Latem niebezpieczne są burze na szczycie i silne mgły, zimą zawieje śnieżne, a w niektórych partiach istnieje zagrożenie lawinowe[5].

Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]

szlak turystyczny czerwony (Główny Szlak Beskidzki): Markowe Szczawiny – przełęcz Brona – Diablak – Sokolica – Krowiarki. Czas wyjścia z Markowych Szczawin 1.30 h (↓ 1.10 h), z przełęczy Brona 1 h (↓ 0.45 h), z Krowiarek 2.30 h (↓ 1.30 h),
szlak turystyczny zielony Przełęcz Jałowiecka – Żywieckie Rozstaje – Mała Babia Góra – przełęcz Brona – Diablak – leśniczówka Stańcowa – Kiczory. Czas wyjścia z Przełęczy Jałowieckiej Północnej 2.25 h, ze Stańcowej 2.30 h (↓ 2 h)
szlak turystyczny żółty (Perć Akademików): Markowe Szczawiny – Skręt Ratowników – Diablak – Chata Slaná voda (Słowacja). Czas wyjścia z Markowych Szczawin 1.15 h (↓ 0.45 h), z Chaty Slaná voda 3.25 h (↓ 3.10 h)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Krystian Kozioł; Kamil Maciuk. New Heights of the Highest Peaks of Polish Mountain Ranges. „Remote Sensing”. 12 (9), 2020. DOI: 10.3390/rs12091446. 
  2. ↑ a b Babia Góra [online].
  3. ↑ a b Úrad geodézie, kartografie a katastra Slovenskej republiky, Produkty leteckého laserového skenovania [online].
  4. ↑ a b Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
  5. ↑ a b c d e f g h i Stanisław Figiel, Piotr Krzywda: Beskid Żywiecki. Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2006. ISBN 83-89188-59-7.
  6. ↑ Władysław Midowicz, Szlaki Babiej Góry, wyd. I, Zakład Wydawniczo – Propagandowy PTTK, 1979
  7. ↑ Mieczysław Klimaszewski. Osobliwości skalne w Beskidach Zachodnich. „Wierchy”, 1947. 
  8. ↑ a b Paweł Franczak, Michał Zatorski, Krzysztof Buczek, Wojciech J. Gubała, Marek Górnik, Karolina Listwan-Franczak, Tomasz Mleczek, Czesław Szura: Inwentaryzacja, waloryzacja i geoochrona jaskiń w Paśmie Babiogórskim i Przedbabiogórskim [w:] "Współczesne problemy i kierunki badawcze w geografii", t. IV, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Kraków 2016, s. 85 – 116
  9. ↑ a b Beskid Śląski i Żywiecki. Mapa 1:50 000. Kraków: Wyd. „Compass”, 2011. ISBN 978-83-7605-084-3.
  10. ↑ Geoportal. Mapa topograficzna [online], mapy.geoportal.gov.pl [dostęp 2019-01-27].
  11. ↑ Siemionow Aleksy: Kto pierwszy zdobył Babią Górę?, w: Stroka Jacek (red.): „Gdy do tej Babiej Góry przyjdziesz... (2)”, wyd. Oddział PTTK „Ziemia Babiogórska” w Suchej Beskidzkiej, Bielsko-Biała – Sucha Beskidzka 1986, s. 53-65, ISBN 83-00-02290-2.
  12. ↑ Góra Św. Anny z Babiej Góry – dalekieobserwacje.eu. [dostęp 2017-11-21].
  13. ↑ Klasztor na Jasnej Górze widziany z Babiej Góry – dalekieobserwacje.eu. [dostęp 2017-11-21].
  14. ↑ Widok z Babiej Góry na Góry Świętokrzyskie – dalekieobserwacje.eu. [dostęp 2017-11-21].
  15. ↑ Jesioniki z Babiej Góry – dalekieobserwacje.eu. [dostęp 2017-11-21].
Panorama z Diablaka w kierunku południowym
Panorama z Diablaka w kierunku południowym
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Diablak&oldid=72051364”