Dialekt centralno-kataloński

Dialekt centralno-kataloński (kat. català central, [k ə .t ə ˈ l a s ə n ˈ t ɾ a l]), dialekt wschodnio-centralno-kataloński (kat. català oriental central, [k ə .t ə ˈ l a u .ɾ i .ə n ˈ t a l s ə n ˈ t ɾ a l]) — jeden z pięciu głównych dialektów języka katalońskiego(inne języki)^[1], który odpowiada części Katalonii i jest przypisywany do wschodniego bloku(inne języki) językowego. Składa się z poddialektów: północnego przejściowego(inne języki), a także tych używanych w Barcelonie(inne języki) i Tarragonès(inne języki)^[2]. Graniczy z dialektem północno-zachodnim(inne języki) na zachodzie i dialektem północnym(inne języki) na północy, ma także bezpośredni kontakt z dialektami Xipella(inne języki) i Salat(inne języki)^[3].

Dialekt centralno-kataloński jest jednym z najczęściej używanych w mediach katalońskich(inne języki), zwłaszcza w TV3(inne języki), oraz stał się podstawą języka literackiego i standardu współczesnego języka katalońskiego^[1]^[3]. Ma on pewien wpływ, ponieważ jest to dialekt używany w Barcelonie, stolicy Katalonii^[1]. Terytorium, na którym mówi się tym językiem, należało do Starej Katalonii(inne języki)^[3].

Odmiany

Poddialekty:
- Tarragonès(inne języki) (ma pewne cechy fonetyczne i leksykalne wspólne z dialektem północno-zachodnim(inne języki))
- Vilanova i la Geltrú(inne języki)
- Północny przejściowy(inne języki) (ma pewne cechy wspólne z dialektem północnym(inne języki), wyraźnie widoczne w mowie Garrotxa(inne języki))
- Barceloński(inne języki), w rejonie Barcelony.

Z cechami dialektalnymi:
- Xipella(inne języki)
- Salat(inne języki) z Costa Brava

Socjolekty barcelońskie:

Najważniejsze cechy

Niektóre izoglosy, które pomagają rozgraniczyć dialekt centralno-kataloński w bloku wschodnim, to końcówka pierwszej osoby liczby pojedynczej czasu teraźniejszego oznajmującego(inne języki) na -o [-u] (w przeciwieństwie do północnego -i [-i] i balearskiego -Ø), jodyzacja(inne języki) według kryteriów etymologicznych (np. w palla 'słoma' [ˈ p a .ʎ ə]) i wymawianie [e] (z łaciny ludowej) jako [ɛ] (np. cippu > cep 'winorośl'). Ponadto, jako wspólną cechę języka wschodnio-katalońskiego, występuje nieakcentowany wokalizm, który powoduje, że [o] w sylabach nieakcentowanych zamienia się na [u] (np. sospir 'westchnienie' [s u s ˈ p i r]), oraz powoduje mylenie [e] z [a] (np. i alumne 'uczeń, student' i alumna 'uczennica, studentka' wymawia się jak [ə ˈ l u m .n ə])^[3].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Laura Fabregat, Sergi Castells, Anna Corbatera: Els mitjans divulguen lestàndard del català central: La diversitat dialectal als Països Catalans és gairebé inapreciable en els programes, diaris o portals informatius. [w:] VilaWeb(inne języki) [on-line]. 2012-04-19. [dostęp 2024-12-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-08-31)]. (kat.).
↑ català. [w:] Gran Diccionari de la llengua catalana(inne języki) [on-line]. Grup Enciclopèdia(inne języki). [dostęp 2024-12-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-12-28)]. (kat.).
↑ ^a ^b ^c ^d català. [w:] Gran Enciclopèdia Catalana(inne języki) [on-line]. Grup Enciclopèdia(inne języki). [dostęp 2024-12-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-04-27)]. (kat.).

Bibliografia

Joan Veny i Clar, Mar Massanell i Messalles: Dialectologia catalana. Aproximació pràctica als parlars catalans. Wyd. 1. Barcelona: Publicacions i Edicions de la Universitat de Barcelona, 2015-07-10, s. 397 : mapy ; 24 cm. ISBN 978-84-475-4201-7. OCLC 926740426. [dostęp 2024-12-22].

[FabregatCastellsCorbatera2012-1] Laura Fabregat, Sergi Castells, Anna Corbatera: Els mitjans divulguen lestàndard del català central: La diversitat dialectal als Països Catalans és gairebé inapreciable en els programes, diaris o portals informatius. [w:] VilaWeb(inne języki) [on-line]. 2012-04-19. [dostęp 2024-12-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2025-08-31)]. (kat.).

[GDLC-català-2] talà. [w:] Gran Diccionari de la llengua catalana(inne języki) [on-line]. Grup Enciclopèdia(inne języki). [dostęp 2024-12-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-12-28)]. (kat.).

[Enciclopèdia-català-3] talà. [w:] Gran Enciclopèdia Catalana(inne języki) [on-line]. Grup Enciclopèdia(inne języki). [dostęp 2024-12-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-04-27)]. (kat.).

[1]

[2]

[3]