Dialekty doleńskie

Ugrupowania dialektów języka słoweńskiego

     Dialekty doleńskie

Dialekty doleńskie, dialekty Dolnej Krainy (słoweń. dolenjska narečna skupina, dolenjščina) – jedna z siedmiu najczęściej wyróżnianych grup dialektów słoweńskich. Dialekty doleńskie używane są w Dolnej Krainie w dorzeczu Krki i Mirny – prawobrzeżnych dopływów Sawy.

Dialekty doleńskie miały dużą rolę w formowaniu się słoweńskiego języka literackiego, jednak od XVII wieku doleńskie cechy formującego się języka literackiego Słoweńców były stale wypierane przez właściwości dialektów goreńskich.

Cechy językowe

Dialekty doleńskie wyróżniają się następującymi cechami fonetycznymi:

• wspólne z dialektami goreńskimi rozróżnianie intonacji rosnącej i opadającej oraz ā i ə jako kontynuanty jerów w pozycji mocnej,
• szerokie ei̯ (lub ai̯, äe, ä) jako kontynuant psł. *ě (jać) w sylabach długich, np. mléi̯ku, svái̯ča < psł. *melko, *svěťa,
• dyftongizacja psł. *ę do i̯e i psł. *ǫ do u̯ọ, np. pîet, zúọp < psł. *pętь, *zǫbъ,
• nieakcentowane i krótko akcentowane -o w końcówkach rodzaju nijakiego przeszło w -u, np. mléi̯ku, dnȕ < psł. *melko, *dъno,
• długie ū rozwinęło się w centralnych gwarach doleńskich w ü lub dyftongiczne ui̯, np. ǘžna, úi̯sta < psł. *južina, *usta.

Podział

W grupie doleńskiej można wyróżnić pięć dialektów:

• dialekt zachodniodoleński
• dialekt wschodniodoleński
• dialekt środkowodoleński
• dialekt posawski
• dialekt medijski

Dwa ostatnie dialekty mają charakter przejściowy do dialektów sąsiednich, odpowiednio typu styryjskiego i goreńskiego.

Bibliografia

• Leszek Bednarczuk, Witold Mańczak, Jan Safarewicz, Franciszek Sławski, Wojciech Smoczyński, Aleksander Szulc: Języki indoeuropejskie. T. II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988. ISBN 83-01-05763-7.brak strony w książce
• Franciszek Sławski: Zarys dialektologii południowosłowiańskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962.brak strony w książce