Dimityr Błagojew
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przewodniczący Bułgarskiej Partii Komunistycznej | |
| Okres | |
| Następca | |
Dimityr Błagojew[a], właśc. Dimityr Nikołow (ur. 14 czerwca 1856 w Tetowie, zm. 7 maja 1924 w Sofii) – bułgarski działacz rewolucyjny i krytyk literacki[1], którego prace zapoczątkowały rozpowszechnianie się marksizmu w Bułgarii[2].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Młodość, edukacja, działalność w Rosji
[edytuj | edytuj kod]Pochodził z rodziny chłopskiej. Oddany przez ojca na naukę zawodu do warsztatu szewskiego w Stambule, rzucił to zajęcie i wstąpił do szkoły Petka Sławejkowa w dzielnicy Fanar. Mając 22 lata udał się do Rosji i ukończył w Petersburgu studia przyrodnicze oraz prawnicze. W Rosji poznał ideologię narodnicką i zwolenników marksizmu, zapoznał się z tekstami Marksa, Engelsa, Lassalle'a oraz Ławrowa[3]. W roku 1883 założył pierwszą grupę marksistowską w tym kraju – Partię Rosyjskich Socjaldemokratów wydającą pismo „Raboczij”[4]. Dwa lata później został aresztowany przez carską policję i deportowany do Bułgarii, gdzie również zaczął upowszechniać koncepcje socjalistyczne[3].
Pionier bułgarskiego socjalizmu
[edytuj | edytuj kod]Jeszcze w 1885 razem z żoną Wełą założył marksistowskie pismo „Przegląd Współczesny”, zaś wiosną 1891 z jego inicjatywy odbyło się w Tyrnowie zgromadzenie członków kół socjalistycznych, na którym wystąpił z propozycją powołania do życia partii socjaldemokratycznej. Z powodu rozbieżnych koncepcji prezentowanych przez uczestników zgromadzenia żadnych wiążących decyzji na nim nie podjęto. Błagojew współorganizował kolejny zjazd bułgarskich socjalistów, który odbył się w czerwcu 1891 na szczycie Buzłudża i który zaakceptował jego plan utworzenia Bułgarskiej Partii Socjaldemokratycznej[3]. Ideologię partii wyłożył Błagojew w pracy Szto e socializym i ima li toj poczwa u nas? (Czym jest socjalizm i czy jest dla niego miejsce u nas?)[3]. Przekonywał w niej, że w Bułgarii trwa już rozwój systemu kapitalistycznego, co niesie za sobą określone konflikty klasowe[5]. Ci socjaliści bułgarscy, którzy nie podzielali jego koncepcji, utworzyli w 1892 Bułgarski Związek Socjaldemokratyczny. Obydwie organizacje, współpracujące w walce z autorytarnymi rządami Stefana Stambołowa dwa lata później połączyły się[3] w Bułgarską Robotniczą Partię Socjaldemokratyczną[5], przeciwko czemu Błagojew bezskutecznie protestował, uznając niedawnych konkurentów za oportunistów[3]. Lider bułgarskich socjaldemokratów był wielokrotnie zatrzymywany i internowany przez policję[3].
Przywódca komunistów bułgarskich
[edytuj | edytuj kod]W 1902 w BRSP doszło do rozłamu na frakcje bardziej radykalnych i skupionych na pracy wśród robotników „ciasnych” oraz naśladujących socjaldemokratów zachodnich "szerokich". Błagojew był liderem pierwszej grupy[5].
Protestował przeciwko udziałowi Bułgarii w I wojnie światowej i krytykował postawę przywódców II Międzynarodówki nie protestujących przeciwko udziałowi swoich krajów w konflikcie[6].
W 1919 frakcja „ciasnych” ogłosiła utworzenie Bułgarskiej Partii Komunistycznej. Błagojew wszedł do jej władz, jednak był już wówczas na tyle schorowany, że nie był w stanie odgrywać pierwszoplanowej roli, która przypadła młodszym działaczom na czele z Georgim Dymitrowem[5].
W 1923 miał znaczący wpływ na przyjęcie przez bułgarskich komunistów stanowiska neutralnego wobec zamachu stanu, który obalił rząd Aleksandra Stambolijskiego[7]. Nie został wybrany do komitetu wojskowo-rewolucyjnego kierującego powstaniem wrześniowym[8]. Zmarł w 1924; jego pogrzeb stał się wielką manifestacją poparcia dla represjonowanej po powstaniu bułgarskiej lewicy, udział wzięło w nim 50 tys. osób[9].
Na jego cześć miasto Gorna Dżumaja otrzymało w 1950 nazwę Błagojewgrad[10].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zapis w postaci Dimityr Błagojew z oryg. bułg. formy Димитър Благоев zgodny jest zalecanymi na wikipedii zasadami transkrypcji nazwisk bułgarskich. W opracowaniach dotyczących dziejów Bułgarii zapis ten jest szeroko używany. Używa jej np. Tadeusz Wasilewski w Historii Bułgarii, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1988, a także Tadeusz Czekalski w opracowaniu Bułgaria, wydanym w serii Historia państw świata w XX i XXI wieku, Warszawa 2010.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Błagojew Dimityr, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-04-15].
- ↑ Czagin 1969 ↓, s. 489.
- ↑ a b c d e f g Wasilewski T.: Historia Bułgarii. Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988, s. 202-205. ISBN 83-04-02466-7.
- ↑ Ludwik Bazylow: Historia Rosji. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 2010, s. 288. ISBN 978-83-04-04641-2.
- ↑ a b c d T. Czekalski: Bułgaria. Warszawa: Trio, 2010, s. 51-52. ISBN 978-83-7436-252-8.
- ↑ Wasilewski T.: Historia Bułgarii. Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988, s. 232. ISBN 83-04-02466-7.
- ↑ Wasilewski T.: Historia Bułgarii. Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988, s. 247. ISBN 83-04-02466-7.
- ↑ Wasilewski T.: Historia Bułgarii. Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988, s. 249. ISBN 83-04-02466-7.
- ↑ Wasilewski T.: Historia Bułgarii. Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988, s. 249 i 252. ISBN 83-04-02466-7.
- ↑ T. Czekalski: Bułgaria. Warszawa: Trio, 2010, s. 338. ISBN 978-83-7436-252-8.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- B.A. Czagin: D. Błagojew. W: Krótki zarys historii filozofii. Pod redakcją M.T. Jowczuka, T.I. Ojzermana, I.J. Szczipanowa. Przeł. Marian Drużkowski i in.. Wyd. II, poprawione i uzupełnione. Warszawa: Książka i Wiedza, listopad 1969, s. 489-490. (pol.).