Wieczorynka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Dobranocka)
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Wieczorynka
Rodzaj programu blok programowy dla dzieci
Kraj produkcji Polska
Język polski
Data premiery lata 50. XX wieku
Lata emisji lata 50. XX – 2013 TVP1;
od 1992 TVP Polonia;
od 2019 TVP Wilno
2013-2014 TVP Kultura;
od 15 lutego 2014 TVP ABC
Pora emisji TVP1: między 19:00 a 19:30
TVP ABC: od 19:00 do 20:00;
TVP Polonia i TVP Wilno: od 19:45 do 20:00
TVP Kultura: od 19:30 do 20:00
Czas trwania odcinka TVP ABC: ok. 60 minut
TVP Polonia i TVP Wilno: między 10 a 15 minut
TVP1: od 5 do 30 minut
TVP Kultura: ok. 30 minut,
Produkcja
Produkcja Telewizja Polska SA
Stacja telewizyjna TVP1, TVP ABC,
TVP Kultura, TVP Polonia, TVP Wilno

Wieczorynka (zamiennie: Dobranocka) – 1) nadawany na antenie radiowej lub telewizyjnej krótki program dla dzieci na dobranoc, w radiu najczęściej w formie słuchowiska, w telewizji jako seriale animowane lub lalkowe; 2) pierwotnie nazwa ta używana była także na określenie bajek do czytania na dobranoc, np. zbiory dobranocek (wieczorynek), najpiękniejszych dobranocek czy dobranocek na każdy dzień roku.

Wieczorynki (dobranocki) zyskały ogromną popularność w krajach bloku socjalistycznego i gromadziły wieczorami rzesze dzieci przed telewizorami. W państwach będących pod dominacją ZSRR był to często jedyny program telewizyjny w ciągu dnia przeznaczony dla dzieci. W większości państw kapitalistycznych nie powstała żadna forma dobranocek (wieczorynek). Zastępowane były one raczej przez kanały tematyczne lub kilkugodzinne pasma dedykowane dzieciom.

W Polsce jest to wieczorny blok programowy przeznaczony dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, emitowany na antenie TVP ABC. W TVP Polonia i TVP Wilno występuje jako Dobranocka. Od lat 50 XX w. do 2013 był to krótki blok z bajkami i serialami animowanymi dla dzieci nadawany w TVP1. W latach 2013-2014 pasmo było emitowane również w TVP Kultura. W latach 50. i 60. XX w. wszystkie dobranocki były pokazywane na żywo, niektóre jeszcze w latach 70. ubiegłego wieku.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Bajki czytane dzieciom przed zaśnięciem mają długą tradycję. Od najdawniejszych czasów dziadkowie i rodzice najpierw opowiadali, a z czasem także czytali je swoim wnukom, czy dzieciom. Po II wojnie światowej pojawiły się pierwsze słuchowiska radiowe dla dzieci na dobranoc. Jednym z najstarszych słuchowisk była audycja-dobranocka o Piaskowym Dziadku, która była emitowana w polskiej stacji radiowej nadającej w okupowanej Austrii o nazwie Rot-Weiß-Rot. Z czasem słuchowisko to doczekało się serialowej produkcji telewizyjnej tworzonej w dwóch wersjach: wschodnio i zachodnioniemieckiej. Dobranocka ta jest najdłużej emitowanym nieprzerwanie programem telewizyjnym.

Długą historię ma również dobranocka w Rosji. Od 1964, początkowo w ZSRR, potem w Federacji Rosyjskiej nadawany jest program Спокойной ночи, малыши! (pol. Dobranoc dzieci!). Od 1991 r. emitowany jest na kanale Россия-1, po wiadomościach lokalnych, w godz. 20:50-21:00. W programie występuje prowadzący oraz rozmawiające z nim lalkowe postacie m.in. misia, zajączka, świnki czy pieska, a także puszczane są króciutkie seriale animowane.

W telewizji czechosłowackiej od 1963 r. (odpowiednio w 2 wersjach językowych), w niedzielę wieczorem nadawano Stříbrné zrcátko (pol. Srebrne lusterko), po 1965 r. program nosił tytuł Večerníček (pol. Wieczorynka). Symbolem czeskiej dobranocki był chłopiec Večerníček w papierowej czapce, który witał dzieci i życzył im dobrej nocy. Na Słowacji w czołówce programu przez lata występował pasterz z psem, świecący i gaszący gwiazdy. Od 1973 dobranocki były nadawane w kolorze i codziennie. Najczęściej emitowano czeskie bajki, jak Krecik, Makowa panienka,Rusałka Amelka, czy Bajki z mchu i paproci. Po rozpadzie Czechosłowacji w 1993 program był emitowany osobno w telewizji czeskiej i słowackiej. W Czechach w 2012 dobranocka z kanału ČT1 przeniosła się na ČT2.

Na Węgrzech wieczorynka otrzymała tytuł Esti mese (pol. Bajka na dobranoc). Jedną z najbardziej lubianych bajek na dobranoc jest tu seria o przygodach misia TV Maci, która pojawiła się w telewizji węgierskiej jako pierwsza w 1963 i nadawana jest z przerwami do dziś.

Pod koniec lat 80. XX w. krótkie programy dla dzieci przed zaśnięciem zaczęły pojawiać się także w krajach zachodnich, m.in. w Szwajcarii, we Włoszech czy USA. Jednak do dzisiaj cieszą się one umiarkowaną popularnością.

Z racji tego, że dobranocki są adresowane do młodszych dzieci to w większości krajów nie trwają one dłużej niż 30 minut. Najczęściej spotykaną wersją jest ta, która trwa do 15 minut.

W Polsce[edytuj | edytuj kod]

W Polsce początki emisji dobranocek zbiegają się z uruchomieniem telewizji w latach 50 XX w. Pasmo to było nadawane w ogólnopolskim Programie Pierwszym Telewizji Polskiej w godzinach wieczornych i trwało maksymalnie 15 minut. W latach 70. program na dobranoc nadawany w niedzielne wieczory otrzymał nazwę Wieczorynka i trwał niecałe 30 minut. Niedługo jednak wrócono do poprzedniej nazwy również w niedziele. Do 1993 program nosił nazwę Dobranocka.

Pierwsze dobranocki lat 50. i 60. XX w. nie były jeszcze animowane, występowali w nich aktorzy, zabawki, ruchome plansze. Jedną z pierwszych postaci występujących w dobranockach była pacynka Pan Cerowany, wykonana z rękawiczki z naszytymi guzikami-oczami. Miś z okienka emitowany był od 1958 do 1973. W „okienku” miś prowadził rozmowy z aktorem (najpierw Stanisławem Wyszyńskim, potem Bronisławem Pawlikiem) na temat różnych książek dla najmłodszych. W roku 1959 pojawiły się Przygody Gąski Balbinki, których pierwowzorem były krótkie bajki Danuty Mancewicz publikowane w Świerszczyku i wydrukowane następnie w formie książeczki. Animacja ta była jeszcze niezwykle prymitywna. Każdy odcinek był zespołem statycznych plansz pokazujących przygody Gąski Balbinki i sepleniącego Kurczaka Ptysia, a do tego dialogi czytała autorka Danuta Mancewicz. Prymitywna animację stosowano także w Przygodach Gapiszona (1964-1966), którego pomysłodawcą i autorem ilustracji był Bohdan Butenko. Tytułowy Gapiszon był namalowany na szklanej tafli, za którą przesuwano krajobrazy Warszawy.

Najstarszą polską animację Jacka i Agatkę wymyśliła Wanda Chotomska. Dobranocka ta pojawiła się na czarno-białych ekranach w 1962 i była wyświetlana trzy razy w tygodniu (we wtorki, czwartki i soboty).

W latach 70. w dobranockach zaczęto pokazywać bajki z zagranicy, zarówno ze Wschodu, jak i z Zachodu. Królowały czechosłowackie kreskówki, m.in. Krecik, Makowa panienka,Rusałka Amelka, Bajki z mchu i paproci, Przygody rozbójnika Rumcajsa, czy Psi żywot. Wyświetlano bajki rosyjskie (m.in. Wilk i Zając), węgierskie (m.in. Latający zajączek), niemieckie (Piaskowy Dziadek). Z czasem zaczęto nadawać też bajki francuskie, a także angielskie. Jednym z najbardziej lubianych seriali animowanych w czasach PRL-u była Pszczółka Maja, do której polską wersję piosenki wykonał Zbigniew Wodecki.

W latach 90. XX w. Dobranocka rozpoczęła jako pierwsza w Polsce emisję seriali animowanych wytwórni Walta Disneya. Po upadku PRL-u dużą oglądalnością cieszyły się także emitowane w tym paśmie seriale i bajki, m.in.: Witaj, Franklin, Tabaluga, różnego rodzaju produkcje z Kubusiem Puchatkiem, Stacyjkowo, Noddy, Muminki, Listonosz Pat oraz wielokrotnie powtarzane przygody Pszczółki Mai i Smerfy.

Najpopularniejsze polskie dobranocki (wieczorynki)[edytuj | edytuj kod]

Na przestrzeni lat powstało także wiele polskich bajek stworzonych specjalnie na potrzeby Dobranocki (później Wieczorynki). Większość z nich, wykonanych różnymi technikami powstała w łódzkim Studiu Małych Form Filmowych Se-ma-for i Studiu Filmów Rysunkowych w Bielsku-Białej. Do najbardziej popularnych należą m.in.: Przygody kota Filemona, Miś Uszatek, Bolek i Lolek, Reksio, Dziwne przygody Koziołka Matołka, Porwanie Baltazara Gąbki, Plastusiowy pamiętnik, Wędrówki Pyzy, Mały pingwin Pik-Pok, Pampalini łowca zwierząt, Kulfon, co z ciebie wyrośnie?, Przygody Misia Colargola, Przygód kilka wróbla Ćwirka, Pomysłowy Dobromir, Zaczarowany ołówek, Król Maciuś Pierwszy, Pamiętnik Florki, a także Rodzina Treflików.

Emisja[edytuj | edytuj kod]

Od lat 50. XX w. program był emitowany codziennie w Pierwszym Programie Telewizji Polskiej (TVP1) w okolicach godziny 19:00 przed głównym wydaniem Dziennika Telewizyjnego, później Wiadomości. Oba serwisy informacyjne nadawane były o godzinie 19:30.

Przez ostatni rok emisji Wieczorynki w TVP1, czyli w latach 2012-2013 pasmo trwało od 5 do 10 minut. Półgodzinna Wieczorynka była natomiast w tym czasie nadawana przez TVP Kultura o godzinie 19:30.

Od 15 lutego 2014 wieczorynka funkcjonuje jako codzienny cykl bajek i polskiego seriali animowanych, który jest pokazywany na antenie dedykowanego dzieciom kanału TVP ABC w godzinach między 19:00 a 20:00. W paśmie tym emitowane są wyłącznie produkcje przeznaczone dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.

W 2014 powróciła też dawna nazwa programu, czyli Dobranocka (nie istniejąca od 1993). Tą nazwą określany jest ok. 15 minutowy program dla dzieci, wyłącznie z polskimi bajkami i serialami animowanymi nadawany w TVP Polonia i TVP Wilno (tylko cyfrowa telewizja naziemna na Litwie) o godzinie 19:45, czyli tuż przed nadaniem głównego wydania serwisu informacyjnego Polonia 24, który w 2020 zastąpił retransmitowane wcześniej Wiadomości. Dobranocka adresowana jest szczególnie do dzieci pochodzących z rodzin emigrantów mieszkających poza granicami kraju i niemającymi dostępu do polskojęzycznych kanałów z produkcjami dla dzieci[1].

Polska Wieczorynka emitowana od 2014 na antenie TVP ABC stanowi wyjątek na tle innych krajów, gdyż trwa ok. 60 minut. Jest to jednak pasmo, na które składa się każdego dnia kilka różnych produkcji przerywanych specjalnie dostosowanymi zapowiedziami i informacjami dla dzieci.

Przyczyny zakończenia emisji Wieczorynki przez TVP1[edytuj | edytuj kod]

17 czerwca 2013 prezes TVP Juliusz Braun zapowiedział usunięcie Wieczorynki z ramówki TVP1. Powodem tej decyzji były zmiany programowe i gwałtowny spadek oglądalności, gdyż na rynku medialnym w Polsce istniały już kanały całodobowo oferujące programy dla dzieci, a część stacji miała już dobrze rozwinięte pasma przeznaczone dla najmłodszych widzów. Inną przyczyną usunięcia jej z Jedynki były plany uruchomienia nowego kanału dla dzieci TVP ABC, który ruszył w 2014 roku. Po raz ostatni Wieczorynka pojawiła na antenie TVP1 30 sierpnia 2013, a serialem pokazanym w ostatnim bloku była Świnka Peppa[2].

Seriale emitowane w polskiej Wieczorynce[edytuj | edytuj kod]

Lista alfabetyczna:

Dobranocka wszech czasów[edytuj | edytuj kod]

Plebiscyt zorganizowany w 1997 roku przez Telewizję Polską i Gazetę Wyborczą[6][7][8].

Wyniki[edytuj | edytuj kod]

Skład pierwszej siódemki był następujący:[9]

Miejsce Wieczorynka Liczba oddanych głosów
1 Bolek i Lolek 42807
2 Smerfy 22384
3 Wilk i Zając 20014
4 Gąska Balbinka 18611
5 Pszczółka Maja 17013
6 Muminki 16914
7 Miś Uszatek 16103

Czołówki do „Wieczorynki”[edytuj | edytuj kod]

Lata Opis
1988 – 23 marca 1992 Obrazek przedstawia m.in. wieś czy miasto.
24 marca 1992 – 1994 Dwie wersje czołówek. W pierwszej wersji pojawia się napis „Wieczorynka” na tęczowym tle. W drugiej wersji są m.in. obrazki z ptaszkami, kotkami i strachem na wróble. W tle muzyka do „Bajki iskierki”.
1994 – 23 grudnia 1997 Widok na miasto. Na dachu jednego z domów chodzi tęczowy kotek. Czołówkę wykonano w technice Adobe Flash. Produkcja: Studio Filmowe SE-MA-FOR w Łodzi. W tle muzyka do „Wlazł kotek na płotek”.
2 stycznia 1998 – 30 września 2000 Cztery wersje czołówek na cztery pory roku: wiosnę, lato, jesień i zimę. Pojawia się w nich słoneczko. Zostały one wykonane w technice materii sypkiej. Produkcja: Studio Filmów Animowanych w Poznaniu. Realizacja: Aleksandra Korejwo[10]
1 października 2000 – 26 lutego 2006 Cztery wersje czołówek na cztery pory roku. W pierwszej widać motyle wychodzące z drzewa w kształcie cyferki 1, w drugiej cyferka 1 ląduje na domku ślimaka, w trzeciej pojawia się na kasztanie, a w czwartej śnieżynki tworzą cyferkę 1. Wszystkie są wykonane techniką Adobe Flash. Realizacja: Norbert Rasiński
26 lutego 2006 – 30 sierpnia 2013 (TVP1)

31 sierpnia 2013 – 14 lutego 2014 (TVP Kultura)
15 lutego 2014 – 2 stycznia 2020 (TVP ABC)

Cztery wersje czołówek na cztery pory roku z udziałem rysia, a także dwie wersje świąteczne – na Wielkanoc i Boże Narodzenie. Wszystkie są wykonane techniką trójwymiarową. Realizacja: Norbert Rasiński. Postać z obecnych czołówek została także przeniesiona na maskotkę pluszową.
Od 3 stycznia 2020 Najnowsza czołówka w formacie 16:9. Literkowe zwierzaki: węgorz, iguana, emu, cielaczek, zając, orka, rozgwiazda, yeti, nietoperz, kaczka i anakonda tworzą napis WIECZORYNKA na nocnym tle.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Dobranocki – Encyklopedia Dzieciństwa, encyklopediadziecinstwa.pl [dostęp 2020-05-02].
  2. ↑ Koniec “Wieczorynki”. Od września znika z TVP1, www.wirtualnemedia.pl [dostęp 2020-05-02] (pol.).
  3. ↑ Głos Pomorza, 1996, sierpień, nr 179
  4. ↑ Wieczorynka: Parauszek i przyjaciele: Klucz (1/26), teleman.pl
  5. ↑ Wieczorynka: Tupcio Chrupcio: Hokus Pokus (2), teleman.pl
  6. ↑ Bolek i Lolek, www.bolek-i-lolek.nostalgia.pl [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2012-09-14] (pol.).
  7. ↑ Galeria Sfera – Aktualności, www.sfera.com.pl [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2012-04-30].
  8. ↑ Dobranocka wszech czasów.
  9. ↑ PSZCZÓŁKA MAJA – informacje z kraju i ze świata – Wiadomosci.gazeta.pl
  10. ↑ Wieczorynka – czołówka dla Programu 1 TVP S.A..

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wieczorynka&oldid=61863493”