Dom nadleśniczego w Katowicach-Giszowcu
50°13′21″N 19°03′57″E/50,222500 19,065833 nr rej. A/1229/78 z dn. 18 sierpnia 1978 roku[1]
| |
 Budynek dawnego nadleśnictwa od strony placu Pod Lipami | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
pl. Pod Lipami 2 |
| Architekt | |
| Inwestor | |
| Ukończenie budowy |
pom. 1907 a 1910 |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
| 50°13′21″N 19°03′57″E/50,222500 19,065833
| |
Dom nadleśniczego w Katowicach-Giszowcu – zabytkowy budynek w katowickiej dzielnicy Giszowiec, położony przy placu Pod Lipami 2, powstały wraz z budową osiedla patronackiego Giszowiec w latach 1907–1910.
Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów. Pierwotnie była to siedziba nadleśnictwa oraz dom nadleśniczego, a obecnie jest siedzibą Miejskiego Przedszkola nr 64 w Katowicach.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Dom powstał pomiędzy 1907 a 1910 rokiem wraz z całym osiedlem patronackim Giszowiec[2] z inicjatywy ówczesnego dyrektora generalnego spółki Georg von Giesches Erben – Antona Uthemanna. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów z Charlottenburga koło Berlina[3].
Budynek ten zamieszkiwał początkowo nadleśniczy, który był jednocześnie zarządcą całego obszaru dworskiego Giszowiec[4]. Specjalny status budynku miała podkreślić dodatkowo wieża z zegarem umieszczona na szczycie budynku[5]. Był to największy powstały wówczas dom urzędniczy[6]. Pierwszym naczelnikiem obszaru dworskiego został w styczniu 1908 roku Otto Lehnhoff, natomiast jego zastępcą był wówczas nadsztygar kopalni „Giesche” (późniejszy „Wieczorek”) – Fritz Meusel[7]. W 1926 roku, po przejęciu spółki Giesche przez Silesian-American Corporation, do budynku nadleśnictwa wprowadził się dyrektor kopalni „Giesche”[5].
W 1960 roku dawny dom nadleśniczego przekształcono w przedszkole[5], które zostało przeniesione z dawnej willi dyrektora kopalni „Giesche”[8] – obecnie jest to Miejskie Przedszkole nr 61[9]. W latach 60. XX wieku, w związku z powstaniem w Giszowcu kopalni „Staszic”, zadecydowano o wyburzeniu unikatowego osiedla i postawieniu w jego miejscu nowego kompleksu złożonego z wielokondygnacyjnych bloków mieszkalnych. Na przełomie lat 60. i 70. XX wieku rozpoczęto wyburzanie osiedla Giszowiec. Wyburzeniu groziło całe osiedle, dlatego też rozpoczęły się protesty. 18 sierpnia 1978 roku budynek dawnego nadleśnictwa wpisano do rejestru zabytków[4].
W 2011 roku dokonano kapitalnego remontu elewacji budynku przedszkola[5]. Pod koniec sierpnia 2018 roku do Miejskiego Przedszkola nr 64 uczęszczało 71 dzieci w trzech oddziałach[9].
Architektura i otoczenie[edytuj | edytuj kod]
Dawny dom nadleśniczego został zlokalizowany w centralnej części osiedla patronackiego Giszowiec, przy placu Pod Lipami 2. Został on zaprojektowany przez Georga i Emila Zillmannów z Charlottenburga[3]. Był to największy powstały wraz z osiedlem dom urzędniczy[6].
Dom nadleśniczego z racji sprawowanej funkcji (naczelnik urzędu i zarządca dóbr obszaru dworskiego) był przystosowany do potrzeb związanych z prowadzeniem urzędu[10]. Na parterze, w przyziemiu, powstały trzy pomieszczenia służbowe, do których wchodziło się przez osobne drzwi i przedsionek. Drugie oddzielne drzwi, które znajdują się w środkowej części elewacji, kierowały przez przedsionek do pokoi mieszkalnych oraz gościnnych. Kuchnia była oddzielona od jadalni[6].
Budynek posiada obszerny dach mansardowy[6], dzięki czemu udało się zagospodarować dodatkowy pokój na górze oraz uzyskano dodatkowy szczyt nad wysuniętą do przodu bryłą budynku[11]. Na złączeniu dachu, w miejscu kalenicy, zabudowano wieżę, w której znalazł się zegar, który wybijał w poszczególną porę dnia oraz był podświetlany w nocy[11].
Budynek nadleśnictwa pierwotnie był ogrodzony parkanem z drewnianych sztachet, osadzonych pomiędzy otynkowanymi filarami. Płot ten ułożony był schodkowo na masywnej podmurówce. Wejścia zostały zadaszone w postaci łuków[12]. Dawny dom leśniczego otacza park, w którym znajduje się plac zabaw[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków. Województwo śląskie. nid.pl. [dostęp 2020-11-04]. (pol.).
- ↑ Tofilska 2016 ↓, s. 30.
- ↑ a b Tofilska 2016 ↓, s. 28.
- ↑ a b Bulsa 2018 ↓, s. 262.
- ↑ a b c d e Jabłoński 2013 ↓, s. 16.
- ↑ a b c d Reuffurth 2006 ↓, s. 49.
- ↑ Tofilska 2016 ↓, s. 50.
- ↑ Tofilska 2016 ↓, s. 153.
- ↑ a b Miejskie Przedszkole nr 64 w Katowicach: O przedszkolu. mp64.katowice.eu. [dostęp 2020-11-08]. (pol.).
- ↑ Michał Bulsa, Patronackie osiedla robotnicze. Tom 1: Górny Śląsk, Łódź 2022, s. 75.
- ↑ a b Reuffurth 2006 ↓, s. 50.
- ↑ Reuffurth 2006 ↓, s. 53.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Michał Bulsa, Ulice i place Katowic, wyd. trzecie, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2018, ISBN 978-83-63780-28-9 (pol.).
- Leszek Jabłoński (red.), Na trasie Balkan Ekspresu. Giszowiec, Nikiszowiec, Szopienice. Przewodnik po dzielnicach Katowic, Katowice: Urząd Miasta Katowice. Warsztaty Szkolne Zespołu Szkół Poligraficzno-Mechanicznych, 2013, ISBN 978-83-907011-6-5 (pol.).
- Hermann Reuffurth, Giszowiec: nowa górnośląska wieś górnicza Spółki Górniczej spadkobierców Georga von Giesche według projektów architektów E. i B. Zillmannów, Charlottenburg, wyd. trzecie, przetł. Bronisław Machnik, Katowice: Miejski Dom Kultury „Szopienice-Giszowiec”, 2006, ISBN 83-918908-4-8 (pol.).
- Joanna Tofilska, Giszowiec. Monografia historyczna, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2016, ISBN 978-83-64356-19-3.
