Dom profesorów Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych
 Widok z północnego zachodu (2024) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku |
usługowo-mieszkalny |
| Styl architektoniczny |
modernizm (funkcjonalizm) |
| Architekt | |
| Wysokość całkowita |
35 m |
| Kondygnacje |
8 |
| Rozpoczęcie budowy |
1929 |
| Ukończenie budowy |
1931 |
| Właściciel |
Wspólnota mieszkaniowa |
Plan budynku
| |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°15′20,98″N 19°01′33,69″E/50,255828 19,026025
| |
Dom profesorów Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych – pierwszy wieżowiec wybudowany w odrodzonej po rozbiorach Polsce. Budynek ten mieści się w Katowicach, przy ul. Wojewódzkiej 23 i ma osiem kondygnacji.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Jego budowę rozpoczęto w 1929 i ukończono w 1931. Podobnie jak rozpoczęty również w 1929, wyższy, ale ukończony dopiero w 1934, Drapacz Chmur przy ul. Żwirki i Wigury 15 w Katowicach, dom profesorów został zbudowany przy zastosowaniu nowatorskiej (na owe czasy) stalowej konstrukcji szkieletowej. Projektantem był Eustachy Chmielewski[2].
Od 8 września 1936 do 1939 w budynku swoje biuro miała Giełda Zbożowa i Towarowa[3]; wartość budynku na dzień 1 września 1939 wynosiła 2 mln złotych[4].
Budynek wzniesiono na asymetrycznym planie. Główny, wypiętrzony środkowy blok posiada osiem kondygnacji, boczne − pięć. Prostokątne okna ułożono w poziome pasy.
Zalety konstrukcji stalowej
[edytuj | edytuj kod]Przetarg na dom mieszkalny w Katowicach przy ul. Wojewódzkiej 23 przeprowadzono w październiku 1929 r. Wykazał on, że budowa surowa ośmiopiętrowego gmachu jest najbardziej opłacalna w zastosowaniu technologii konstrukcji ceglanej tj. o 20% taniej od konstrukcji żelaznej, a 25% od konstrukcji żelbetowej. Jednak w zestawieniu całkowitych kosztów budowy, koszt budowy konstrukcji żelaznej spadł do 10% w porównaniu z kosztami budowy ceglanej. Zastosowanie konstrukcji stalowej dało efekt obniżenia grubości murów z 51 cm na 20 cm. Dało to efekt powiększenia powierzchni mieszkalnych o 14 procent (biorąc pod uwagę nie tylko mury zewnętrzne, ale również wewnętrzne, dźwigowe)[5].
Konstrukcja stalowa najbardziej ze wszystkich dostosowywała się do ówczesnych form architektonicznych. Mianowicie: nie krępuje ona architektury koniecznością pionowego składania otworów okiennych. Pozwala wyzyskać przyziemie na otwarte lokale i sklepy, bez względu na ściany wyższych kondygnacji. W końcu nadaje się najbardziej do wykonania tak ulubionych wówczas motywów, jak podcięte naroża, szerokie okna i daleko wysunięte płyty, których wykonanie z żelbetu dla jednakowej grubości u końca i u nasady było niekonstrukcyjne i nieekonomiczne jak na tamte czasy[5].
Termomodernizacja w 2010 roku
[edytuj | edytuj kod]
Ze względu na zły stan elewacji oraz problemy z wilgocią w 2010 roku budynek przeszedł termomodernizację. Prace budowlane wzbudziły zainteresowanie lokalnej społeczności. Główne zastrzeżenia kierowane w stronę inwestora odnosiły się do użycia styropianu celem ocieplenia budynku. Z uwagi na rangę domu przy ul. Wojewódzkiej 23, jego walory architektoniczne i historyczne, katowickie stowarzyszenie „Moje Miasto” w październiku 2010 roku wystosowało pismo do Miejskiego Konserwatora Zabytków w celu wyjaśnienia prowadzonych na miejscu prac remontowych. Treść odpowiedzi brzmi:
„Z uwagi na zastosowanie nowatorskich rozwiązań w postaci szkieletowej konstrukcji żelaznej, realizacja budynku w takiej technologii była eksperymentem. Obecnie z uwagi na przemarzanie ścian w miejscach elementów żelaznej konstrukcji (występujący w mieszkaniach grzyb i wilgoć) budynek jest poważnie zagrożony. Projektant rozpatrywał różne rozwiązania m.in. zastosowanie ocieplenia wewnętrznego płytami klimatycznymi, które niestety nie mogą być zastosowane w zaistniałej sytuacji. Dopuszczone zostało docieplenie budynku styropianem o grubości 6 cm na elewacjach od strony ulicy Wojewódzkiej i Kobylińskiego oraz 12 cm od strony podwórza. Projekt remontu elewacji przewiduje wierne odtworzenie zachowanych obecnie gzymsowań, cofniętych płaszczyzn międzyokiennych i innych elementów oszczędnej artykulacji płaszczyzn elewacji. Zgodnie z zatwierdzonym projektem elewacje otrzymają nowe tynki silikatowe Sto SIL w kolorach dobranych do istniejących, po wykonaniu niezbędnych odkrywek i przeprowadzeniu wielu prób kolorystycznych. Przy przyjęciu takich rozwiązań brano także pod uwagę stopień zniszczenia pierwotnych tynków oraz przeprowadzone w poprzednim okresie prace modernizacyjne w obrębie przyziemia (zmian którego nie obejmuje obecny projekt). Aktualnie prowadzone prace realizowane są pod nadzorem projektanta oraz Biura Konserwatora Zabytków.”[6]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-06-13]. (pol.).
- ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 32, 33. ISBN 978-83-7729-021-7.
- ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 139. ISBN 83-913341-0-4.
- ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 182. ISBN 83-913341-0-4.
- ↑ a b Konstrukcje żelazne dla domów mieszkalnych, [w:] Zygmunt Wóycicki (red.), Architektura i Budownictwo 1930, „Architektura i Budownictwo: miesięcznik ilustrowany”, Warszawa: Zakłady Graficzne B. Wierzbicki i S-ka, 1930, s. 33–35.
- ↑ [Katowice] Remonty kamienic i innych zabytków - Page 21 - SkyscraperCity [online], www.skyscrapercity.com [dostęp 2020-02-23].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku, red. Ewa Chojecka, wydawca: Muzeum Śląskie, Katowice 2004, ISBN 83-87455-77-6, s. 330.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- W trakcie budowy (arch. fotografia)
