Drukarnia Szwajpolta Fiola
 Karty Os'mogłasnika z drukarni Szwajpolta Fiola | |
| Państwo | |
|---|---|
| Adres |
Kraków |
| Właściciel | |
| Tematyka druków |
księgi liturgiczne |
| Język druków | |
| Data założenia |
1491 |
| Data zamknięcia |
1491 |
| Liczba druków |
4 druki |
Drukarnia Szwajpolta Fiola – drukarnia założona w 1491 roku w Krakowie. Pierwsza na świecie drukarnia, która wydawała druki cyrylicą[1][2].
Drukarnia powstała jako specjalistyczna oficyna, zajmująca się tłoczeniem cyrylicą ksiąg liturgicznych w języku cerkiewnosłowiańskim dla potrzeb kościoła prawosławnego, z inicjatywy magnaterii prawosławnej przebywającej na dworze królewskim, głównie rodów Gasztołtów, Sołtanów i Sapiehów.
Publikacje[edytuj | edytuj kod]
Z drukarni Fiola wyszły cztery duże księgi liturgiczne w języku cerkiewnosłowiańskim, tłoczone po raz pierwszy użytą cyrylicą. Czcionki wykonał Ludolf Borchtorp:
- Triodion postny (Triod' postnaja, Тріωдь постная); modlitwy i rytuał wielkopostny; przed 1490;
- Triodion kwiatowy (Triod' cwietnaja, Тріωдь цвѣтная [w dzisiejszej pisowni Триодь цветная]); modlitwy i rytuał okresu wielkanocnego, przed 1490[3];
- Godzinki (Czasosłowiec, Часословецъ); zawiera drzeworyt przedstawiający Ukrzyżowanie, pierwszy drzeworyt figuralny na ziemiach polskich 1491;
- Oktoechos ((Oktoich Os'mogłasnik, Октωихъ Осьмогласникъ); zbiór hymnów św. Jana z Damaszku w układzie ośmiogłosowym; 1491;
Historia[edytuj | edytuj kod]
W roku 1490 Szwajpolt (Schweipolt) Fiol posiadał już duży zapas papieru, drukarnię założył w 1491 roku dzięki pomocy finansowej Jana Turzona. W 1491 roku zamówił nowe czcionki (230 znaków „ruskich liter”). Fiol, z pochodzenia Frankończyk, a z zawodu hafciarz i złotnik, wydał cztery księgi na 521,5 arkuszach (drukarnie łacińskie działające w całym XV wieku w Polsce i we Wrocławiu wydały łącznie 27 pozycji na 635,5 arkuszach[4]). Dwie pierwsze księgi (Triodiony), wykonane były prymitywniej niż pozostałe, nie posiadają daty ani miejsca wydania, są to prawdopodobnie wcześniejsze druki Fiola, które ukazały się przed 1490 rokiem. Godzinki i Oktoechos z roku 1491 posiadają identyczny, ozdobny kolofon z herbem Krakowa, nazwiskiem drukarza, miejscem i datą druku.
Księgi z drukarni Fiola zakupiły klasztory między innymi w Drohobyczu i Gródku Jagiellońskim oraz cerkwie na Wołyniu, Litwie i Rusi. Księga Oktoechos była najczęściej używaną księgą liturgiczną w Cerkwi prawosławnej w owym czasie.
Likwidacja[edytuj | edytuj kod]
Oskarżony o herezję oraz sympatie husyckie Fiol w listopadzie 1491 roku stanął przed sądem biskupim. Mimo że komisja inkwizytorska po kilku miesiącach przesłuchań uznała go za niewinnego, kapituła gnieźnieńska zabroniła mu wydawania i rozpowszechniania ksiąg drukowanych cyrylicą, zgodnie z bullą papieża Innocentego VIII z roku 1487, nakładającą na biskupów obowiązek prewencyjnej cenzury kościelnej.
Druki Fiola były bardzo rozpowszechnione na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz Wielkiego Księstwa Moskiewskiego, obecnie w większej liczbie znajdują się w bibliotekach Rosji.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Lilia Citko. O najstarszych podlaskich drukach cyrylickich. „Studia Wschodniosłowiańskie”. 13, s. 19, 2013. Uniwersytet w Białymstoku. Instytut Filologii Wschodniosłowiańskiej. ISSN 1642-557X.
- ↑ Dorota Wysocka: Pierwsi drukarze z Zabłudowa. Przegląd Prawosławny. Fundacja im. Księcia Konstantego Ostrogskiego. [dostęp 2016-11-08].
- ↑ Triod cvetnaja, polona.pl, [Kraków: Szwajpolt Fiol, nakł. Jan Turzo ante 1490] [dostęp 2018-03-26].
- ↑ Aleksander Naumow: Piśmiennictwo cerkiewnosłowiańskie jako składnik kulturowego uniwersum I Rzeczypospolitej. Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego, 2013, s. 55-61, seria: Colloquia Orientalia Bialostocensia. ISBN 978-83-63470-13-5.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Antoni Mironowicz, Kościół prawosławny w państwie Piastów i Jagiellonów, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2003, ISBN 83-89031-39-6, OCLC 830464532.