Drzewiak

Drzewiak
	Dendrolagus
	S. Müller, 1840
	; Drzewiak rudy (D. matschiei)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	ssaki niższe
Nadrząd	torbacze
Rząd	dwuprzodozębowce
Rodzina	kangurowate
Podrodzina	kangury
Plemię	Dendrolagini
Rodzaj	drzewiak
	Typ nomenklatoryczny
	Dendrolagus ursinus S. Müller, 1840 (= Hypsiprymnus ursinus Temminck, 1836)
Synonimy
	Dendrolegus: J.E. Gray, 1842; Drendrolagus: Fletcher, 1882;
	Dendrolegus: J.E. Gray, 1842; Drendrolagus: Fletcher, 1882;
Gatunki
	15 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	15 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Drzewiak^[4] (Dendrolagus) – rodzaj ssaka z podrodziny kangurów (Macropodinae) w obrębie rodziny kangurowatych (Macropodidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Australii, na Nowej Gwinei i okolicznych wyspach^[5]^[6]^[7].

Morfologia

Długość ciała 42–89 cm, długość ogona 41,5–96,5 cm; masa ciała 5,4–23 kg (samce są większe i cięższe od samic)^[6]^[8].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1840 roku niemiecki przyrodnik Salomon Müller w publikacji autorstwa Coenraada Jacoba Temmincka o tytule Verhandelingen over de natuurlijke geschiedenis der Nederlandsche Overzeesche Bezittingen^[1]. Müller wymienił dwa gatunki – Dendrolagus inustus S. Müller, 1840 i Hypsiprymnus ursinus Temminck, 1836 – nie wyznaczając gatunku typowego; w ramach późniejszego oznaczenia w 1888 roku angielski zoolog Oldfield Thomas na typ nomenklatoryczny wyznaczył drzewiaka niedźwiedziego (D. ursinus)^[9].

Etymologia

Dendrolagus (Dendrolegus, Drendrolagus): gr. δενδρον dendron ‘drzewo’; λαγως lagōs ‘zając’^[10].

Podział systematyczny

Wyróżniono czternaście współcześnie występujących gatunków należących do Dendrolagus^[11]^[8]^[5]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[4]	Podgatunki^[6]^[5]^[8]	Rozmieszczenie geograficzne^[6]^[5]^[8]	Podstawowe wymiary^[6]^[8]^[b]	Status IUCN^[12]
Dendrolagus bennettianus	De Vis, 1887	drzewiak czarnostopy	gatunek monotypowy	Australia (północno-wschodni Queensland (rzeka Daintree na północ aż do Cooktown, na zachód do Mount Windsor Tablelands)	DC: 54–75 cm DO: 63–84 cm MC: 6,3–13,4 kg	NT
Dendrolagus lumhotzi	Collett, 1884	drzewiak jasnolicy	gatunek monotypowy	Australia (północno-wschodni Queensland (od Mount Carbine Tableland na południe do Kirrimy)	DC: 42–71 cm DO: 52–84 cm MC: 4,7–9,9 kg	NT
Dendrolagus inustus	S. Müller, 1840	drzewiak szary	2 podgatunki	północno-zachodnia i północna Nowa Gwinea w Indonezji i Papui-Nowej Gwinei (na zachód od Wewak, włącznie z wyspą Yapen); prawdopodobnie wyspy Papui Zachodniej	DC: 55–89 cm DO: 64–96 cm MC: 7–23 kg	VU
Dendrolagus ursinus	(Temminck, 1836)	drzewiak niedźwiedzi	gatunek monotypowy	północno-zachodnia Nowa Gwinea w Indonezji (półwyspy Ptasia Głowa i Bomberai)	DC: 53–73 cm DO: 59–72 cm MC: brak danych	VU
Dendrolagus mbaiso	Flannery, Boeadi & A.L. Szalay, 1995	drzewiak naziemny	gatunek monotypowy	środkowo-zachodnia Nowa Gwinea w Indonezji (regiony Tembagapura i Kwiyawagi oraz Góry Śnieżne)	DC: 66–67 cm DO: 41–52 cm MC: 5,4–8,6 kg	EN
Dendrolagus dorianus	Ramsay, 1883	drzewiak jednobarwny	gatunek monotypowy	Nowa Gwinea w Papui-Nowej Gwinei (środkowe górskie obszary w południowo-wschodniej półwyspowej części)	DC: 55–78 cm DO: 45–66 cm MC: 8,2–13,4 kg	VU
Dendrolagus mayri	W. Rothschild & Dollman, 1933	drzewiak samotny	gatunek monotypowy	Nowa Gwinea w Indonezji (znany z półwyspu Wondiwoi w Papui Zachodniej)	DC: około 63,5 cm DO: około 57 cm MC: około 9,3 kg	CR
Dendrolagus notatus	Matschie, 1916	drzewiak papuaski	gatunek monotypowy	Nowa Gwinea w Papui-Nowej Gwinei (wschodnie Góry Centralne)	DC: 51–69 cm DO: 43–56 cm MC: 6–9,1 kg	EN
Dendrolagus stellarum	Flannery & Seri, 1990	drzewiak górski	gatunek monotypowy	Nowa Gwinea w Indonezji i Papui-Nowej Gwinei (zachodnie Góry Centralne (od Tembagapury do Hak-Orn))	DC: 61–70 cm DO: 49–58 cm MC: 6,5–9,5 kg	VU
Dendrolagus scottae	Flannery & Seri, 1990	drzewiak stokowy	gatunek monotypowy	północna Nowa Gwinea w Papui-Nowej Gwinei (góry Bewani i Torricelli)	DC: 56–75 cm DO: 52–59 cm MC: 6,8–11,5 kg	CR
Dendrolagus goodfellowi	O. Thomas, 1908	drzewiak dwupręgi	2 podgatunki	Nowa Gwinea w Papui-Nowej Gwinei (Góry Centralne i południowo-wschodni półwyspowy obszar); introdukowany do Nowej Brytanii w Archipelagu Bismarcka	DC: 50–84 cm DO: 53–85 cm MC: 5,6–9,5 kg	EN
Dendrolagus pulcherrimus	Flannery, 1993	drzewiak złotogrzbiety	gatunek monotypowy	dwie rozłączne populacje w północnej Nowej Gwinei:Indonezja (góry Foja) i Papua-Nowa Gwinea (góry Torricelli)	DC: 58–63 cm DO: 71–72 cm MC: 7–7,2 kg	CR
Dendrolagus matschiei	Förster & W. Rothschild, 1907	drzewiak rudy	gatunek monotypowy	północno-wschodnia Nowa Gwinea w Papui-Nowej Gwinei (półwysep Huon); introdukowany na wyspę Umboi	DC: 51–66 cm DO: 45–68 cm MC: 7–10 kg	EN
Dendrolagus spadix	Troughton & Le Souef, 1936	drzewiak nizinny	gatunek monotypowy	południowo-środkowa Nowa Gwinea w Papui-Nowej Gwinei (hinterland Zatoki Papua)	DC: 50–64 cm DO: 62–72 cm MC: 7–9,1 kg	VU

Kategorie IUCN: NT – gatunek bliski zagrożenia, VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony, CR – gatunek krytycznie zagrożony.

Opisano również gatunek wymarły z plejstocenu Nowej Gwinei^[13]:

Dendrolagus noibano Flannery, Mountain & Aplin, 1983

Uwagi

↑ ^a ^b Niepoprawna późniejsza pisownia Dendrolagus S. Müller, 1840.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b S. Müller: Over de zoogdieren van den Indischen Archipel. W: C.J. Temminck: Verhandelingen over de natuurlijke geschiedenis der Nederlandsche Overzeesche Bezittingen. Leiden: in commissie bij S. en J. Luchtmans en C.C. van der Hoek, s. 33. (niem.).
↑ J.E. Gray: Synopsis of the contents of the British Museum. Wyd. 44. London: Woodfall, 1842, s. 16. (ang.).
↑ J.J. Fletcher. On the existence after parturition of a direct communication between the median vaginal cul-de-sac so-called, and the urogenital canal, in certain species of kangaroos. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. 6 (24), s. 801, 1882. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 15. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 94–97. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e M. Eldridge & G. Coulson: Family Macropodidae (Kangaroos and Wallabies). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 703–706. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Dendrolagus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-26].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 63–65. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ O. Thomas: Catalogue of the Marsupialia and Monotremata in the collection of the British Museum (Natural History). London: Printed by order of the Trustees, 1888, s. 92. (ang.).
↑ T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Washington: Government Printing Office, 1904, s. 222, seria: North American Fauna. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-31]. (ang.).
↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-29]. (ang.).
↑ T.F. Flannery, M.-J. Mountain & K.P. Aplin. Quaternary kangaroos (Macropodidae: Marsupialia) from Nombe rock shelter, Papua New Guinea, with comments on the nature of megafaunal extinction in the New Guinea highlands. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. 107 (2), s. 79, 1983. (ang.).

[uwaga1-2] Niepoprawna późniejsza pisownia Dendrolagus S. Müller, 1840.

[13] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Müller-1] S. Müller: Over de zoogdieren van den Indischen Archipel. W: C.J. Temminck: Verhandelingen over de natuurlijke geschiedenis der Nederlandsche Overzeesche Bezittingen. Leiden: in commissie bij S. en J. Luchtmans en C.C. van der Hoek, s. 33. (niem.).

[gray-3] J.E. Gray: Synopsis of the contents of the British Museum. Wyd. 44. London: Woodfall, 1842, s. 16. (ang.).

[fle-4] J.J. Fletcher. On the existence after parturition of a direct communication between the median vaginal cul-de-sac so-called, and the urogenital canal, in certain species of kangaroos. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. 6 (24), s. 801, 1882. (ang.).

[Cichocki&inni-5] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 15. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-6] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 94–97. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Eldridge&Coulson-7] M. Eldridge & G. Coulson: Family Macropodidae (Kangaroos and Wallabies). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 703–706. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-8] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Dendrolagus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-26].

[amw-9] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 63–65. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[tho-10] O. Thomas: Catalogue of the Marsupialia and Monotremata in the collection of the British Museum (Natural History). London: Printed by order of the Trustees, 1888, s. 92. (ang.).

[Palmer-11] T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Washington: Government Printing Office, 1904, s. 222, seria: North American Fauna. (ang.).

[mdd-12] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-31]. (ang.).

[14] Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-29]. (ang.).

[fla&inni-15] T.F. Flannery, M.-J. Mountain & K.P. Aplin. Quaternary kangaroos (Macropodidae: Marsupialia) from Nombe rock shelter, Papua New Guinea, with comments on the nature of megafaunal extinction in the New Guinea highlands. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. 107 (2), s. 79, 1983. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[b]

[12]

[13]