55°04′31″N 27°14′30″E/55,075278 27,241667Duniłowicze
.jpg) Kościół św. Trójcy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+375 2155 |
| Kod pocztowy |
211854 |
| Tablice rejestracyjne |
2 |
Położenie na mapie obwodu witebskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
Położenie na mapie Polski w 1939 r.  | |
| 55°04′31″N 27°14′30″E/55,075278 27,241667
| |
Portal  Białoruś
| |
.jpg)
Duniłowicze (biał. Дунілавічы) – agromiasteczko na Białorusi w obwodzie witebskim w rejonie postawskim. Leży nad jeziorem Bladym i Świdno. Przez miejscowość biegnie droga R110, a na południe od niej droga R45.
Miasto magnackie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie oszmiańskim województwa wileńskiego[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza pisemna wzmianka o Duniłowiczach pochodzi z 1473 roku. Należały wówczas do książąt Holszańskich. W 1555 roku, zgodnie z wolą ostatniego właściciela, miejscowość została własnością wielkiego księcia litewskiego Zygmunta Augusta. Na podstawie reformy administracyjno-terytorialnej w latach 1565-1566 miejscowość weszła w skład powiatu oszmiańskiego województwa wileńskiego. W latach 1567-1577 Duniłowicze należały do Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła, później do Dołmat Isajkowskich.
W 1624 roku Krzysztof Białłozor z żoną ufundowali murowany kościół, przy którym w 1683 roku zaczął działać klasztor Dominikanów. Później właścicielami miasteczka byli Brzostowscy, Janiszewscy. 7 września 1729 roku i 10 stycznia 1765 Duniłowicze otrzymały przywileje królów i wielkich książąt Augusta Mocnego i Stanisława Poniatowskiego.
W wyniku II rozbioru Polski Duniłowicze znalazły się pod zaborem rosyjskim w powiecie wilejskim guberni mińskiej, od 1843 guberni wileńskiej. Od Janiszewskich miejscowość przeszła na własność Tyszkiewiczów.
Po stłumieniu powstania styczniowego, w 1866 roku władze rosyjskie przymusowo przekształciły kościół św. Trójcy w cerkiew Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. W 1886 roku w Duniłowiczach znajdowała się cerkiew prawosławna, kościół, dwa żydowskie domy modlitwy, szkoły publiczne, osiem kramów, cztery karczmy i młyn wodny. Kiermasze odbywały się 6 stycznia i 1 października, targi w każdą niedzielę.
2 czerwca 1920 roku w miejscowości doszło do walk 150 osobowej grupy pościgowej porucznika Radzyńskiego z 8 DP z forpocztą rosyjskiej 12 Dywizji Strzelców, w wyniku której ujęto jeńców i następnie wycofano się na pozycje wyjściowe do Łuczaju. Następnego dnia rozpoczęły się pod miastem zacięte walki o miasto, szczególnie w rejonie cmentarza, w wyniku których rozbito dwa bolszewickie pułki. 36 pp Legii Akademickiej stracił 50 zabitych i ponad 85 rannych. Na pamiątkę tej bitwy dzień 3 czerwca był świętem pułkowym tego oddziału. 26 czerwca 1930 roku prezydent Ignacy Mościcki wziął udział w uroczystościach na cmentarzu upamiętniających poległych żołnierzy z 36 pp Legii Akademickiej oraz towarzyszących im żołnierzy I batalionu 21 pp i 13 pp[2].
Zgodnie z traktatem ryskim Duniłowicze weszły w skład II Rzeczypospolitej, stając się siedzibą gminy i powiatu w województwie nowogródzkim, od 1922 w województwie wileńskim. 1 stycznia 1926 roku przeniesiono siedzibę powiatu do Postaw tworząc powiat postawski. W latach 20. XX w. w Duniłowiczach istniały: tartak, cegielnia, młyn, kuźnia, księgarnia, przychodnia, apteka, banki, hotel, kościół, 3 synagogi, szkoła żydowska i ogólnokształcąca. Produkowano tutaj dywany, damską odzież, czapki, wyprawiano skóry.
Miejscowość była siedzibą Sądu Grodzkiego. Był tu również urząd pocztowy, który obsługiwał znaczną część terenu gminy[3].
Największym właścicielem ziemskim był wówczas Józef Tyszkiewicz (1064 dziesięcin ziemi).
Po agresji ZSRR na Polskę w 1939 roku miejscowość weszła w skład BSRR. 15 stycznia 1941 roku otrzymała status osiedla typu miejskiego i została siedzibą rejonu w obwodzie wilejskim. Od 4 lipca 1941 do 4 lipca 1944 znajdowała się pod okupacją niemiecką. W 1941 roku utworzyli getto dla Żydów. 21 listopada 1942 35 żołnierzy niemieckich rozstrzelało 828 osób w tym 300 dzieci.
W 1950 roku w wyniku przeniesienia siedziby rejonu do Woropajewa, Duniłowicze stały się siedzibą sielsowietu. W 1954 roku miejscowość otrzymała status wsi w obwodzie mołodeczańskim. W 1960 roku sielsowiet Duniłowicze wszedł w skład rejonu głębockiego, a w 1962 postawskiego. W 1971 roku znajdowała się tutaj szkoła średnia, dom kultury, biblioteka, poliklinika, apteka, punkt weterynaryjny, poczta, siedziba leśnictwa.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało tu 1 386 osób, 586 było wyznania rzymskokatolickiego, 96 prawosławnego, 2 ewangelickiego, 2 staroobrzędowego, 685 mojżeszowego, 15 mahometańskiego. Jednocześnie 598 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 87 białoruskiego, 1 niemieckiego, 685 żydowskiego, 6 tatarską, 7 litewską a 2 rosyjska. Było tu 200 budynków mieszkalnych[4]. W 1931 w 296 domach zamieszkiwało 1772 osoby[5].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Kościół św. Trójcy z 1769-1773. Zbudowany przez Dominikanów, którzy zostali sprowadzeni przez Elżbietę Białłozorową z Isajkowskich. Nowy kościół zastąpił starą świątynię. W 1866 roku klasztor został skasowany, a kościół zamieniony na cerkiew prawosławną. Od 1919 roku służył katolikom. W latach 1949–1989 był w nim magazyn nawozów sztucznych. Obecnie w rękach katolików.
- Naprzeciwko kościoła znajduje się cmentarz żołnierzy polskich poległych podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku. Na cmentarzu jest fragment pomnika, który został poświęcony w 1930 roku przez proboszcza Duniłowicz w obecności prezydenta Ignacego Mościckiego[6]. Cmentarz odnowiono w latach 2017-2018 z funduszy MKiDN[7][8][9]. W dniu 1 listopada 2018 r. odnowione nagrobki poświęcił biskup witebski Aleh Butkiewicz. W uroczystości wziął udział minister spraw zagranicznych RP Jacek Czaputowicz[10].
- W miejscowości znajdują się jeszcze cmentarz katolicki i cmentarz żydowski oraz zabytkowa kaplica grobowa.
- Kościół Narodzenia NMP z 1500 roku, przebudowany w 1690 roku, utracony w 1890 roku.
- Kolonia urzędnicza z około 1925 roku projektu Juliusza Kłosa nad Jeziorem Świdno.
Obiekty zniszczone[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
- Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny i św. Michała Archanioła, zbudowany w 1890 roku, obecnie nie istnieje.
- Zespół dworsko-pałacowy Tyszkiewiczów z XVIII wieku. Zniszczony w 1914 roku.
Parafia rzymskokatolicka[edytuj | edytuj kod]
Parafia Świętej Trójcy w Duniłowiczach leży w dekanacie postawskim diecezji witebskiej.
Związani z Duniłowiczami[edytuj | edytuj kod]
- Bronisław Pietraszewicz – polski harcerz, dowódca I plutonu batalionu Parasol. Dowódca i główny wykonawca zamachu na Kutscherę.
- Kamil Mackiewicz – polski karykaturzysta, ilustrator książek, prekursor polskiego komiksu.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 81.
- ↑ Zapomniany bój z bolszewikami - on.interia.pl
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 377.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. 7, część 2, 1924, s. 22.
- ↑ Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. 1, Warszawa 1938, s. 38.
- ↑ [OSR] Cmentarze i pomniki walk o utrwalenie granic (1918-21r.) : Duniłowicze (Дунілавічы), rowery.olsztyn.pl [dostęp 2016-04-24].
- ↑ FpPnW, Prace konserwatorskie na pięciu polskich cmentarzach wojennych na Białorusi – Fundacja "Pomoc Polakom na Wschodzie" [dostęp 2020-05-04] (pol.).
- ↑ Konserwacja grobów na cmentarzach polskich żołnierzy, dzieje.pl [dostęp 2020-05-04] (pol.).
- ↑ MKiDN: dokończenie remontów polskich cmentarzy na Białorusi - wiosną 2018 r., dzieje.pl [dostęp 2020-05-04] (pol.).
- ↑ Uroczystości, upamiętniające żołnierzy 1920 roku, z udziałem szefa MSZ RP Jacka Czaputowicza, Związek Polaków na Białorusi, 3 listopada 2018 [dostęp 2020-05-04] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Duniłowicze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 226.
- Duniłowicze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 453.
- Duniłowicze na portalu Radzima.org
- Pomnik w Duniłowiczach w bazie Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej – film z 1930 roku.
- Historia Żydów w Duniłowiczach na portalu Wirtualny Sztetl
- Wizyta prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego w Duniłowiczach w bazie Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej – Kronika PAT, 1930.