Dwutlenek siarki
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||
Wzór sumaryczny |
SO2 | ||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Masa molowa |
64,06 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||
Wygląd |
bezbarwny gaz[2] | ||||||||||||||||||||||||||||||
Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||||||
Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||||||||
PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||||||||
Podobne związki |
ditlenek selenu, ditlenek telluru, tlenek siarki, tritlenek siarki | ||||||||||||||||||||||||||||||
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) |
Dwutlenek siarki, ditlenek siarki (nazwa Stocka: tlenek siarki (IV)), SO
2 – nieorganiczny związek chemiczny z grupy tlenków siarki, w którym siarka znajduje się na IV stopniu utlenienia. W warunkach normalnych jest to bezbarwny gaz o ostrym, gryzącym i duszącym zapachu, silnie drażniący drogi oddechowe. Jest trujący dla zwierząt i szkodliwy dla roślin. Ma własności bakteriobójcze i pleśniobójcze. Jest produktem ubocznym spalania paliw kopalnych, przez co przyczynia się do zanieczyszczenia atmosfery (smog). Jego wzrost stężenia w powietrzu wpływa na liczbę ostrych zespołów wieńcowych[10]. Stosowany jako konserwant (E220), szczególnie powszechnie do win, także markowych. Dwutlenek siarki wykorzystuje się również do produkcji siarczynów, do bielenia (w przemyśle tekstylnym i papierniczym), dezynfekcji (znany już w starożytności) i jako czynnik chłodniczy. Jest produktem pośrednim podczas produkcji kwasu siarkowego. Rozpuszcza się m.in. w wodzie i acetonie.
Budowa cząsteczki[edytuj | edytuj kod]
W fazie gazowej cząsteczka SO
2 ma kształt litery V[11]. Oba wiązania siarka–tlen mają długość 143 pm, a kąt między nimi wynosi 119,5°[12]. Atom siarki ma hybrydyzację sp2 i ma jedną wolną parą elektronową[11][13]. Struktury elektronowej cząsteczki SO
2 nie da się przedstawić jednym wzorem Lewisa[14], gdyż wiązania siarka–tlen mają charakter pośredni między wiązaniem pojedynczym (dS−O = 163 pm) a podwójnym (dS=O = 140 pm), choć długość 143 pm jest bardzo zbliżona do wiązania podwójnego[11]. Budowę cząsteczki można zobrazować za pomocą struktur rezonansowych[13][14][15]:
Natomiast z porównania długości i energii wiązań w cząsteczkach SO
2 i SO z izoelektronowymi O
3 i O
2 można wnioskować, że rząd wiązania siarka–tlen w SO
2 wynosi co najmniej 2[16]:
Wiązanie siarka–tlen | O 2 |
O 3 |
SO | SO 2 |
---|---|---|---|---|
Długość [pm] | 121 | 128 | 148 | 143 |
Energia [kJ/mol] | 490 | 297 | 524 | 548 |
Stabilność | + | − | − | + |
Rząd wiązania | 2 | 1,5 | ? | ≥2 |
Charakterystyka chemiczna[edytuj | edytuj kod]
Przemysłowo otrzymywany jest przez spalanie siarki[14][16]:
- S + O
2 → SO
2
lub siarkowodoru[16]:
- 2H
2S + 3O
2 → 2SO
2 + 2H
2O
lub podczas prażenia rud siarczkowych w obecności powietrza, np.[14][16]:
- 4FeS
2 + 11O
2 → 2Fe
2O
3 + 8SO
2
W obecności katalizatora (np. V2O5) powstały dwutlenek utlenia się do trójtlenku siarki:
- 2SO
2 + O
2 _kat._͕ 2SO
3
(podobna reakcja zachodzi także w atmosferze z udziałem promieniowania UV lub ozonu)
Dwutlenek siarki dobrze rozpuszcza się w wodzie, dając słaby kwas siarkawy:
- SO
2 + H
2O ⇄ H
2SO
3
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Neil G. Connelly i inni, Nomenclature of Inorganic Chemistry. IUPAC Recommendations 2005 (Red Book), International Union of Pure and Applied Chemistry, RSC Publishing, 2005, s. 327, ISBN 978-0-85404-438-2 (ang.).
- ↑ Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .
- ↑ a b c d Lide 2009 ↓, s. 4-92.
- ↑ a b Lide 2009 ↓, s. 6-53.
- ↑ Lide 2009 ↓, s. 6-174.
- ↑ Lide 2009 ↓, s. 9-52.
- ↑ Dwutlenek siarki, [w:] Classification and Labelling Inventory [online], Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2019-02-24] (ang.).
- ↑ Ditlenek siarki (nr 84694) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Polski. [dostęp 2019-02-24]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Dwutlenek siarki (nr 84694) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2019-02-24]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Łukasz Kuźma i inni, Exposure to air pollution-a trigger for myocardial infarction? A nine-year study in Bialystok-the capital of the Green Lungs of Poland (BIA-ACS registry), „International Journal of Hygiene and Environmental Health”, 229, 2020, s. 113578, DOI: 10.1016/j.ijheh.2020.113578, PMID: 32758862 [dostęp 2021-11-15] (ang.).
- ↑ a b c Geoffrey Rayner-Canham , Tina Overton , Descriptive inorganic chemistry, wyd. 5, New York: W.H. Freeman, 2010, s. 436, ISBN 978-1-4292-1814-6, OCLC 763131960 .
- ↑ Terence P. Cunningham i inni, Chemical bonding in oxofluorides of hypercoordinate sulfur, „Journal of the Chemical Society, Faraday Transactions”, 93 (13), 1997, s. 2247–2254, DOI: 10.1039/a700708f [dostęp 2021-11-15] (ang.).
- ↑ a b James E. House , Inorganic chemistry, wyd. 3, London 2020, s. 590, ISBN 978-0-12-814369-8, OCLC 1126335516 .
- ↑ a b c d Adam Bielański, Podstawy chemii nieorganicznej, wyd. 5, Warszawa: PWN, 2002, s. 614, ISBN 83-01-13654-5 .
- ↑ Catherine E. Housecroft , A.G. Sharpe , Inorganic chemistry, wyd. 4, Harlow: Pearson, 2012, s. 573, ISBN 978-0-273-74275-3, OCLC 775664094 .
- ↑ a b c d e Norman N. Greenwood , Alan Earnshaw , Chemistry of the Elements, wyd. 2, Oxford–Boston: Butterworth-Heinemann, 1997, s. 698–700, ISBN 0-7506-3365-4 (ang.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- David R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).