Dzieła Janusza Korczaka

Janusz Korczak (ok 1878-1942) – polski pedagog, publicysta, pisarz i lekarz. Autor wielu powieści, publikacji i wypowiedzi radiowych. Publikował w różnych czasopismach humoreski i artykuły na tematy społeczne, obyczajowe i wychowawcze. Dorobek pisarski Korczaka to ponad 20 książek, około 1400 tekstów drukowanych w około 100 pismach, oraz około 200 materiałów nie publikowanych. Poniżej znajduje się częściowa chronologiczna lista jego dzieł.

1896

debiut w prasie: humoreska „Węzeł gordyjski” w czasopiśmie Kolce (tygodnik) nr 39

1898

• Udział w konkursie I.J. Paderewskiego na sztukę teatralną, ogłoszonym przez Kurier Warszawski (dziennik). Wysyła wyróżniony dramat Którędy? (nie zachował się) pod pseudonimem Janasz Korczak.

1900

• W lutym zaczyna pracować pod pseudonimem Hen-Ryk z tygodnikiem satyrycznym Kolce (tygodnik) jako współautor zespołowo pisanej sensacyjnej powieści Lokaj.
• Ogłasza siedmioodcinkowy cykl artykułów pod tytułem Dzieci i wychowanie w tygodniku Wędrowiec.

1901

• Felietonista tygodnika satyrycznego Kolce (tygodnik) (współpracował z tygodnikiem do 1904). Publikuje pod pseudnonimem Hen, m.in. humoreskę Węzeł Gordyjski.

• Dzieci ulicy. Opublikowana w Warszawie powieść 1901. Drukowana najpierw w odcinkach w Czytelni dla Wszystkich (nr 1 - 18) a następnie w wydaniu książkowym. Oparta na materiale obserwacyjnym i faktograficznym gromadzonym przez Korczaka w ciągu kilku lat obcowania z dziećmi i dorosłymi mieszkańcami Powiśla, Starego Miasta, Woli, Ochoty. Doskonała znajomość terenu, na którym toczy się akcja, a także realizm opisu dzieci wałęsających się po mieście w poszukiwaniu środków utrzymania dla siebie, rodzeństwa i rodziców.

1903 - 1905

Współpracuje z tygodnikiem „Głos” (rubryka Na widnokręgach).

1904

• Od stycznia na łamach „Głosu” zaczyna ukazywać się w odcinkach powieść Dziecko salonu.

1905

• Koszałki Opałki. Satyry społeczne. Warszawa 1905, wyd. II: 1910. Wybór felietonów publikowanych na łamach Kolców.
  • Recenzja: Antoni Lange [5 maja 1905 r.] – Korczak zajmuje się wszystkimi sprawami społecznymi bez względu na to, czy są wielkie, czy małe;

1906

• Dziecko salonu (1906, wyd. II popr. 1927). Powieść zawierająca wątki autobiograficzne, będące literackim opracowaniem jego osobistych przeżyć i doświadczeń z wędrówek po norach staromiejskich, zamieszkanych przez nędzę Warszawy.
  • Recenzja: Stanisław Brzozowski [28 kwietnia 1905 r.] – Na wszystkie tony rozbrzmiewa na kartkach jego utworów – skarga przekleństwo, złorzeczenie społeczeństwu, które przyszłość własną, spycha bezlitośnie w grób, nędzę fizyczną, umysłową, kalectwo, zdziczenie i zbrodnię.

1909

• Obrazki i opowiadania z życia kolonijnego chłopców żydowskich drukowane w odcinkach w Promyku.
• Obrazki i opowiadania z życia kolonijnego chłopców polskich drukowane w Promyku.

1910

• Mośki, Joski i Srule (Warszawa 1910, wyd. II Warszawa 1922, wyd. III W-wa 1934), Opowieść dla dzieci. Tworzywem tej powieści publikowanej w odcinkach w Promyku 1909 nr 1 -14 był materiał obserwacyjny i faktograficzny zgromadzony w czasie pracy na kolonii letniej w Michałówce [1907]. Poszczególne odcinki powieści wywołują duże zainteresowanie młodych czytelników, o czym świadczą odpowiedzi redakcji Płomyka na ich listy. Stasiowi P. z Będzina, Heli W. Andzi J. z Krakowa, Nurkowi z Białego Dunajca, Jarusiowi M z Krakowa.

1911

• Józki, Jaśki i Franki (Warszawa 1911, wyd. II W-wa 1922, wyd. III W-wa 1930). Na łamach Promyka ukazywała się w odcinkach od 1909 roku Jej tworzywem są obserwacje, fakty, i wydarzenia z życia chłopców na kolonii letniej w Wilhelmówce [1908].

1913

• Sława. Opowieść (W-wa 1913, wyd. II W-wa 1925, wyd. III nowe W-wa 1935, wyd. IV nowe W-wa 1937),
  • Recenzja: Jan Lorentowicz. – To bardzo żywy, dosadny, tu i ówdzie podkreślony delikatną ironią obraz wewnętrznego życia dzieci w szkole powszechnej.

1914

• Bobo (W-wa 1914). Książka zawiera trzy opowiadania: Studium powiastka, Feralny tydzień [z Życia szkolnego], Spowiedź motyla.
  • Recenzja: E. Rab. [15 lutego 1914 r.] Książka o dziecku i młodzieży – ale nie dla młodzieży.
  • Recenzja: Wincenty Rzymowski. Korczak rozbił legendę o beztroskiej szczęśliwości dziecka. Wydobył na jaw sprzeczność interesu między dziećmi a rodzicami, i słusznie! Ale dlaczego sprzeczność tę ubrał w postać antagonizmu między proletariatem a burżuazją?.

1914-1918

Pracuje nad Jak kochać dziecko.

1919

• W Bibliotece Zrzeszenia Nauczycielstwa Polskich Szkół Początkowych wychodzi książka Momenty wychowawcze (Warszawa 1919, wyd. II poszerzone 1924). Książka ukazuje warsztat pracy Korczaka: formy i sposoby obserwacji dziecka, oraz sposoby gromadzenia materiału empirycznego. Czytelników autor uprzedza, że książka nie jest wzorem, jak należy podobne studia prowadzić.
  • Recenzja: Zygmunt Nowicki [luty 1919 r.] Książka zawiera garść niezmiernie ciekawych notatek z obserwacji dzieci w wieku przedszkolnym. Autor zagląda w głąb stosunków, jakie zachodzą między dziećmi i dostrzega to, czego zwykle dorośli nie dostrzegają, mianowicie: psychiczne zawikłania, subtelne zatargi różnych charakterów, walki i rywalizację – słowem szereg dramatów życiowych. Odsłonił nam rzeczywiste życie dzieci, oraz cały szereg zagadnień życiowych i wychowawczych.
• Pierwsza część Jak kochać dziecko, Dziecko w rodzinie (W-wa 1919, wyd. II Jak kochać dzieci, W-wa 1920, wyd. III Jak kochać dziecko W-wa 1929). Tłumaczenia: angielskie

Korczak uprzedza swoich czytelników, że w książce nie znajdują, ani przepisów ani recept na nurtujące ich wątpliwości... chcę by zrozumiano, że żadna książka, żaden lekarz nie zastąpią własnej czujnej myśli, własnego uważnego spostrzegania.

• • Recenzja: A.K. [luty 1919 r.] Rozdziały poświęcone dziecku podyktowane są przez długą a umiejętną obserwację dziecka, przez odczucie i zrozumienie jego duszy. Przebija wszędzie jedna myśl: kochajmy dziecko, ale kochajmy rozumnie. A sposoby wychowania stosujmy nie do tego, kogo chcemy wychować, ale do tego, jakich sposobów dane dziecko potrzebuje.

1919 - 1926

• W czasopiśmie dla dzieci i młodzieży W Słońcu ukazuje się cykl artykułów pod tytułem Co się dzieje w świecie?

1920

• Część II Jak kochać dzieci. Internat. Kolonie letnie i część III Jak kochać dzieci. Dom Sierot. Wznowienie w 1929 r. nosi tytuł: Jak kochać dziecko.
• Przedmowa do rozprawy Jędrzeja Śniadeckiego O fizycznym wychowaniu dzieci.

gazetc

1921

• W Bibliotece Związku Polskiego Nauczycielstwa Szkół Powszechnych ukazuje się broszura O gazetce szkolnej.

1922

• Szkice poetyckie Sam na sam z Bogiem. Modlitwy tych, którzy się nie modlą.

1923

• Król Maciuś Pierwszy. Powieść (Warszawa 1923, wyd. II 1925, wyd. XI Poznań 1991), jedna z najbardziej znanych i popularnych książek Korczaka. Tłumaczenia: angielskie, esperanckie, hebrajskie, japońskie, litewskie, niemieckie, rosyjskie.
  • Recenzja: M.R. [Maria Rittinger] Książka pisana dla dzieci, dla chłopców o wyraźnych skłonnościach reformatorskich. Król Maciuś Korczaka postępuje tak, jak postępują inni królowie w literaturze, szczególnie ci z literatury angielskiej. – Jest prawym, szlachetnym, odważnym, lecz słabym i chwiejnym, bo – tylko człowiekiem.
• Król Maciuś na wyspie bezludnej (1923)

1924

• Powieść Bankructwo małego Dżeka (1924). Książka o podstawach funkcjonowania ekonomii i to w ujęciu kapitalistycznym, wplecionych w bardzo wzruszającą historię ucznia III klasy, który z dobrego serca zakłada szkolną kooperatywę.

1925

• Kiedy znów będę mały (1925). Książkę Korczak adresuje do dorosłego i młodego czytelnika. Zwracając się do dorosłych czytelników, którzy twierdzą, że nuży ich obcowanie z dziećmi, gdyż muszą się, zniżać do ich pojęć, pochylać, naginać, kurczyć pisze: Mylicie się. Nie to nas męczy. Ale że musimy się wspinać do ich uczuć. Wspinać, wyciągać, na palcach stawać, sięgać, żeby nie urazić. Tłumaczenia
  • Recenzja: J. Stycz. [Hermina Naglerowa] J. Korczak jest nie tylko przyjacielem dzieci, ale właśnie przyjacielem niedorosłych ludzi i dlatego nie traktuje ich z wysokości dorosłego człowieka, nie lekceważy sobie ich radości i smutków, a co najważniejsze, nie tworzy fantastycznego świata dzieci.

1926

• Dialogi Bezwstydnie krótkie.

1927

• Feralny tydzień (Warszawa, Kraków : J. Mortkowicz 1927). Książka zawiera trzy opowiadania: Feralny tydzień, Franek, Moja obrona.

1926 - 1930

• Redaguje Mały Przegląd pismo pisane przez dzieci i młodzież.

1929

• Broszura Prawo dziecka do szacunku (1929). Tłumaczenia: angielskie

1930

• Prawidła życia. Pedagogika dla młodzieży i dorosłych.

1931

• 1 października teatr Ateneum przedstawia Senat szaleńców. Humoreska ponura 1931.

1933 - 1939

• W Biblioteczce Palestyńskiej dla Dzieci publikuje opowiadania Ludzie są dobrzy, Trzy wyprawy Herszka.

1935

• Kajtuś Czarodziej. Powieść fantastyczna (Warszawa 1935, 1973, Kraków 2001), tę powieść dla dzieci i młodzieży Korczak dedykuje niespokojnym chłopcom.
  • Recenzja: Stefan Rumelt (26 lutego 1935): ... autor traktuje dzieci jak ludzi dorosłych, z pobłażliwością wtajemnicza w nieznane, poważne i nieważne sprawy dzieci.
  • Recenzja: Jan Kott (31 grudnia 1935): ... w książce jest świetnie podpatrzona psychologicznie prawda marzeń, przecież nie tylko dziecięcych...

1935 - 1936

• Wygłasza pogadanki (gadaninki) Pedagogika żartobliwa w Polskim Radiu, skąd został usunięty w wyniku nagonki narodowców, którzy zarzucili mu zażydzanie radia i demoralizację; pretekstem było poruszenie tematu nocnego moczenia u dzieci.

1938

• Opowiadanie Uparty chłopiec. Życie Ludwika Pasteura
• Publikuje Refleksje.

1939

• W Warszawie zostaje wydana Pedagogika żartobliwa: moje wakacje : gadaninki radiowe starego doktora ..
• Był prelegentem w Polskim Radiu.

1939-1942

• Pisze Pamiętnik opublikowany w tomie 4 Wyboru pism, 1958. Tłumaczenia: angielskie

4 VIII 1942

ostatnie wpisy do Pamiętnika

Inne wydania

Po śmierci Janusza Korczaka ukazały się między innymi:

• Wybór pism pedagogicznych (tom 1-2, 1957-1958)
• Wybór pism (tom 1-4, 1957-1958)
• Pisma wybrane (tom 1-4, 1978)
• Dzieła wszystkie (publikowane od 1992, z zaplanowanych 16 tomów ukazało się 12)

Linki zewnętrzne

• Pedagogika żartobliwa w Dolnośląskiej Bibliotece Cyfrowej
• Utwory Janusza Korczaka w serwisie Wolne Lektury