50°14′18″N 18°17′07″E/50,238333 18,285278Dziergowice
| ||||
| ||||
| ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  opolskie
| |||
| Powiat | kędzierzyńsko-kozielski | |||
| Gmina | Bierawa | |||
| Liczba ludności (2005) | 2556[1] | |||
| Strefa numeracyjna | 77 | |||
| Kod pocztowy | 47-244[2] | |||
| Tablice rejestracyjne | OK | |||
| SIMC | 0491618 | |||
Położenie na mapie gminy Bierawa  | ||||
Położenie na mapie Polski  | ||||
Położenie na mapie województwa opolskiego  | ||||
Położenie na mapie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego  | ||||
| 50°14′18″N 18°17′07″E/50,238333 18,285278
| ||||
| Strona internetowa | ||||
Dziergowice (dodatkowa nazwa w j. niem. Oderwalde[3], do 1931 Dziergowitz) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim, w gminie Bierawa.
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0998145 | Grobla | przysiółek |
| 0998151 | Księża Łąka | przysiółek |
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwa miejscowości ma średniowieczną metrykę. Notowana jest w różnych formach w historycznych dokumentach od XIV wieku. Po raz pierwszy jako Dirgowicz (1380), Dzirgowyecz, Dyrgowicz (1564), Dziergowice (1679), Dziergovitz (1687/88), Dziergowitz, Dziergowice (1845), Dziergowice (Dziergowitz) - Oderwalde (1939)[6]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod obecnie używaną, polską nazwą Dziergowice oraz niemiecką nazwą Dziergowitz[7].
Nazwa doczekała się teorii na temat znaczenia. Niemiecki nauczyciel Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą nazwę wymienia Dziergowice podając znaczenie "Lehngut, Lehnbesitz" wywodząc ją z języka polskiego "Dziedziczna dzierżawa, własność"[8]. Nazwa ta miała zostać później fonetycznie zgermanizowana na Dziergowitz[8]. Zgodna ze znaczeniem podanym przez badacza pierwotna nazwa wsi powinna brzmieć Dzierżawice. Obecnie językoznawcy za pierwotną formę uznają Dzirzgowice i wywodzą ją od nazwy osobowej Dzirzg z dodanym sufiksem -owice. Jest to słowiańska nazwa oznaczająca dziergać, dzierzgać i wywodzi się od prasłowiańskiego drgati - targać, szarpać. Nazwa ta przejęta została do języka niemieckiego z dodaniem końcówki -witz, a w XX wieku została zrepolonizowana na Dziergowice[6].
W 1931 r. nazwa została zmieniona na nową i całkowicie niemiecką Oderwalde[9] (niem. lasy odrzańskie). Ta nazwa jest obecnie dodatkową nazwą w języku niemieckim.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Najstarsze wzmianki o wsi Dziergowice pochodzą z 1274. Na ziemiach należących do księcia raciborskiego rycerz Henryk założył osadę. W 1910 roku 1588 mieszkańców mówiło w języku polskim, 76 w językach polskim i niemieckim, natomiast 107 osób posługiwało się jedynie językiem niemieckim. 22 czerwca 1919 roku 80 osób, do których nie dotarła informacja o odwołaniu planowanego powstania, w wyznaczonym terminie powstało przeciwko Niemcom, zajmując lokalne urzędy niemieckie. Zdekonspirowani spiskowcy musieli uchodzić do Polski[10]. W wyborach komunalnych w listopadzie 1919 roku 523 głosy oddano na kandydatów z list polskich, którzy zdobyli łącznie 14 z 18 mandatów. Podczas plebiscytu we wsi uprawnionych do głosowania było 1164 mieszkańców (w tym 127 emigrantów). Za Polską głosowało 857 osób, za Niemcami 279 osób. Od 1919 r. w Dziergowicach działał oddział Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska[11].
W okresie III powstania śląskiego głównie z mieszkańców Dziergowic sformowany został baon kozielski Leonarda Krukowskiego, który wchodził w skład Grupy "Północ". W rejonie miejscowości operował pułk zabrski Pawła Cymsa (Grupa "Wschód")[11].
W Dziergowicach znajdowała się najstarsza karczma nad Odrą oraz port rzeczny transportujący głównie drewno.
Przy drodze wojewódzkiej nr 426 znajduje się Pomnik Powstańców Śląskich.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[12]:
- cmentarz parafialny
- kaplica cmentarna, szachulcowa, zabytkowa z 1794 roku, znajduje się niedaleko kościoła
- 2 mogiły zbiorowe powstańców śląskich na cmentarzu. Pochowanych jest w nich 3 (Jan Pluta, Józef Kozubski, Alojzy Kuś) i 5 (Teodor Zaremba, Teodor Piechulek, Augustin Nieszporek, Franciszek Wróbel, Wilhelm Strzelczyk ) powstańców.
inne zabytki:
- kościół pod wezwaniem św. Anny, neogotycki, konsekrowany w 1906 roku.
Edukacja[edytuj | edytuj kod]
- Publiczna Szkoła Podstawowa w Dziergowicach, ul.Kozielska 8
- Zespół Szkół Dwujęzycznych w Solarni, ul. Raciborska 42
- Przedszkole
Sport[edytuj | edytuj kod]
W miejscowości znajduje się klub sportowy Odrzanka Dziergowice. Oprócz sekcji piłki nożnej jest tutaj także sekcja psich zaprzęgów Czemi, która odnosi sukcesy na tle krajowym i międzynarodowym.
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Wieś ma charakter przemysłowo-rolniczy. Swoją siedzibę ma tutaj: Opolska Kopalnia Surowców Mineralnych Sp. z o.o. Kopalnia Dziergowice. Kopalnia produkuje żwir, piasek i grys.
Przy kopalni znajdują się zbiorniki wodne powstałe po wydobyciu żwiru i piasku wykorzystywane w sezonie letnim jako kąpieliska. W ich pobliżu znajduje się ośrodek wypoczynkowy.
Niedaleko stacji kolejowej znajduje się Kolmech zajmujący się renowacją taborów kolejowych.
Komunikacja: układ drogowy[edytuj | edytuj kod]
Przez Dziergowice przechodzą dwie ważne drogi wojewódzkie: 422 425, przy czym z powodu braku mostu DK422 jest nieprzejezdna.
PKS, kolej[edytuj | edytuj kod]
- Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej S.A. posiada w Dziergowicach zlokalizowane 4 przystanki[13]
- Dziergowice leżą przy linii o znaczeniu krajowym i międzynarodowym z Kędzierzyna-Koźla do Bohumina. We wsi znajduje się przystanek kolejowy Dziergowice.
Znani ludzie urodzeni w Dziergowicach[edytuj | edytuj kod]
- Alfons Zgrzebniok - śląski działacz polityczny, komendant powstań śląskich[14], jeden z założycieli Związku Powstańców Śląskich[15].
- Gerard Kusz - polski duchowny rzymskokatolicki, doktor teologii, biskup pomocniczy opolski w latach 1985–1992, biskup pomocniczy gliwicki w latach 1992–2014, od 2014 biskup senior diecezji gliwickiej.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Strategia Rozwoju Gminy Bierawa. [dostęp 23 listopada 2009].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1649 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].data dostępu?
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262)
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 18.11.2015].
- ↑ a b Rymut 1997 ↓, s. 492.
- ↑ Johann Knie 1830 ↓, s. 128.
- ↑ a b Heinrich Adamy: Die Schlesischen Ortsnamen ihre entstechung und bedeutung. Breslau: Verlag von Priebotsch`s Buchhandlung, 1888, s. 78.
- ↑ Dziergowice.pl - historia, parafia, mapa, aktualności, forum, zdjęcia, dziergowice.pl [dostęp 2020-07-25].
- ↑ Kronika powstań polskich 1794—1944. Warszawa: Wydawnictwo Kronika, s. 353. ISBN 83-86079-02-9.
- ↑ a b Encyklopedia powstań śląskich, Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1982.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 29. [dostęp 1.12.2012].
- ↑ Rozkład jazdy PKS w Dziergowicach
- ↑ Zgrzebniok Alfons, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2011-11-22].
- ↑ Henryka Wolna, "Komendant Rakoczy", MON, Warszawa 1985, ISBN 83-11-07166-7
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kazimierz Rymut: Nazwy miejscowe Polski, t. II, C-D, hasło "Dziergowice". Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 1997, s. 492. ISBN 978-83-64007-04-0.
- Johann Knie: Alpabetisch, Statistisch, Topographische Uebersicht aller Dorfer, Flecken, Stadt und andern Orte der Konigl. Preus. Provinz Schlesien.... Breslau: Barth und Comp., 1830.
- „Encyklopedia powstań śląskich”, Instytut Śląski w Opolu, Opole 1982, s. 118, hasło „Dziergowice”.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
Dziergowice, [w:] Archiwum wycinków prasowych [online], Instytut Śląski [dostęp 2021-01-05].
| |||||||||||||
