Dziewczyna z niezapominajkami
 |
Ten artykuł od 2014-01 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
| |
| Autor | |
|---|---|
| Data powstania |
1526 |
| Medium | |
| Wymiary |
34,9 × 23,8 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Lokalizacja | |
Dziewczyna z niezapominajkami, znana wcześniej jako Księżniczka – obraz pędzla Lucasa Cranacha Starszego, datowany na 1526 rok. Jeden z wielu przykładów całopostaciowych reprezentacyjnych portretów kobiecych, charakteryzujących się wykwintnym, bogato dekorowanym strojem. Niegdyś uważano obraz za portret księżniczki Sybilli van Cleve, jednak brak na to wystarczających dowodów. Powtarzające się w twórczości Cranacha cechy, odzwierciedlające ówczesny gust, sprawiają, że większość badaczy uznaje Dziewczynę z niezapominajkami za portret idealnej kobiety, bez ściśle określonej tożsamości.
Nie jest znane miejsce powstania dzieła, ani jego zleceniodawca. Od 1793 roku obraz znajdował się w kolekcji Stanisława Kostki Potockiego w Wilanowie, początkowo uważany za dzieło Lucasa van Leydena. Do 1939 roku znajdował się w zbiorach muzealnych pałacu w Wilanowie, następnie został zdeponowany do Muzeum Narodowego w Warszawie, rok później skradziony przez hitlerowców i wywieziony do Niemiec. W 1945 roku odzyskane dzieło ponownie przekazano jako depozyt do MNW, gdzie jest obecnie eksponowane.
Na neutralnym, ciemnym tle została przedstawiona w całej postaci młoda kobieta, ujęta en trois quarts, stojąca na posypanej drobnymi kamieniami ziemi. Niewiasta ma bladą karnację, krągłą głowę, sięgające do ramion rude, kręcone włosy, lekko ukośne ciemne oczy i delikatnie podkreślone brwi. Na jej twarzy rysuje się delikatny uśmiech. W prawej ręce w widoczny sposób trzyma niezapominajki. Kobieta jest odziana w bogato zdobiony strój. Na głowie ma czarny czepiec o szerokim rondzie z czerwonymi obwódkami. Utrzymana w ciemnozielonych, czerwonych i złocistych tonacjach wytworna suknia, o wydatnie wykrojonym dekolcie, charakteryzuje się stylizowanym i wysublimowanym fasonem oraz bogactwem dekoracji. Dopełnienie splendoru stanowi tu złota i kameryzowana biżuteria w postaci trzech różnorodnych naszyjników.
Portret reprezentacyjny jest jednym z głównych tematów podejmowanych przez Lucasa Cranacha Starszego, a następnie jego synów, Lucasa i Hansa, oraz wnuka Augustina. Studium kostiumologiczne stanowi w ich twórczości nieodłączny element, lecz najstarszy z Cranachów wielokrotnie stosował swoisty dysonans – uogólnianie rysów postaci i bardzo szczegółowe odtwarzanie strojów charakterystycznych dla osób z wyższych stanów, głównie książęcego i szlacheckiego. Z tego powodu Dziewczyna z niezapominajkami i inne malowane przez Cranacha nobilitowane osoby, często sprawiają wrażenie sztywnych, ale zawsze eleganckich i dumnie prezentujących swoją wysoką pozycję społeczną. Ze względu na atrybut, trzymany w prawej dłoni, Dziewczyna z niezapominajkami interpretowana jest przez historyków sztuki jako portret miłosny lub narzeczeński.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Adam Chudzikowski, Malarstwo austriackie, czeskie, niemieckie, węgierskie 1500-1800, Warszawa 1964
- Max J. Friedländer, Jakob Rosenberg: Die Gemälde von Lucas Cranach, Basel 1979
- Lucas Cranach. Ein Maler-Unternehmer aus Franken. Katalog zur Landessaustellung in der Festung Rosenberg, Kronach 1994
- Jakob Rosenberg, Adam und Eva von Lucas Cranach d. A, „Pantheon” 1976, s. 21
- Werner Schade, Malarski ród Cranachów, Warszawa 1980
- Bożena Steinborn, Antoni Ziemba, Malarstwo niemieckie do 1600 roku, Warszawa 2000
- Ewa Wiłkojć, „Chrystus błogosławiący dzieci” Lucasa Cranacha Starszego w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu w świetle badań i działań konserwatorskich, Kraków 2012