Dzioborożec palawański

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Dzioborożec palawański
Anthracoceros marchei[1]
Oustalet, 1885
Ilustracja
Para dzioborożców palawańskich na Palawanie
Systematyka
Domena eukarionty
Królestwo zwierzęta
Typ strunowce
Podtyp kręgowce
Gromada ptaki
Podgromada Neornithes
Infragromada ptaki neognatyczne
Rząd dzioborożcowe
Rodzina dzioborożce
Rodzaj Anthracoceros
Gatunek dzioborożec palawański
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
Status iucn3.1 VU pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania
Zasięg występowania na tle archipelagu filipińskiego
Systematyka Systematyka w Wikispecies
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Dzioborożec palawański – głowa

Dzioborożec palawański[3] (Anthracoceros marchei), lokalnie Talusi[4] – gatunek dużego ptaka z rodziny dzioborożców (Bucerotidae)[5]. Monotypowy[6][7].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Naturalnie występuje na filipińskiej wyspie Palawan[8] i pięciu[9] okolicznych wyspach: Balabac, Busuanga[8], Calauit, Culion i Coron[10], będąc jedynym gatunkiem dzioborożca zamieszkującym te wyspy[11]. Gatunek narażony na wyginięcie[10] przez wycinkę lasów[12] i ich defragmentację, kłusownictwo, nielegalny handel[10] i wydobycie surowców[13]. W drugiej dekadzie XXI w. jego populacja spadła co najmniej o 20%[10], do 2500–10000 osobników (2017 r.)[14]. Ze względu na wrażliwość na zmiany środowiska gatunek traktowany jako bioindykator[15]. Gatunek słabo poznany[11].

W związku z dużym ryzykiem wymarcia gatunku, od 2012 r. rozpoczęto program hodowli zachowawczej w ogrodach zoologicznych[10] (Wrocław, Pilzno i Ateny)[16]. W 2016 r. we wrocławskim zoo udało się doprowadzić do wyklucia pierwszego na świecie pisklęcia w niewoli[10], w 2018 r. wyhodowano trzy pisklaki, a rok później jedno pisklę. Wrocławski ogród zoologiczny jest jedynym, w którym rozmnożono te ptaki. 90% światowej populacji żyjącej w zoo znajduje się we Wrocławiu[9].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Średniej wielkości dzioborożec, z powodu małego ogona najmniejszy w rodzaju Anthracoceros. Fenotypowo zbliżony do dzioborożca białobrzuchego (Anthracoceros albirostris)[8], zbliżony również do dzioborożca czarnego i dzioborożca białodziobego[17]. Dorosły osobnik dorasta do ok. 55[18]–70 cm[10] i osiąga 700 g masy[10] (580–920 g)[18]. Ubarwienie piór czarne z ciemnozielonym połyskiem[8] w górnych partiach ciała[4], oprócz białego ogona i obwódki wokół oczu oraz białawego podgardla[10] – ubarwienie jest mocno zbliżone u obu płci[11]. Dudki lotek białawoszare[8]. U obu płci[8] dziób jasnożółty[10] lub kremowy z charakterystyczną dla rodziny dzioborożców[4] cylindryczną i bocznie spłaszczoną naroślą (czasem z wystającym rogiem na czubku)[11] zbudowaną z gąbczastej tkanki o dużej zawartości keratyny[19]. U podstawy żuchwy czarna plamka. Dymorfizm płciowy w zakresie tej narośli jest podobny jak u dzioborożca białobrzuchego. Skóra pod piórami jasnokredowoniebieska, u dorosłych osobników dodatkowo z czarną obwódką wokół oczu. Łapy i stopy czarnawe. Samce są większe od samic. Samce mają czerwonawobrązowe tęczówki, samice brązowe, a młode szare[8].

Biotop[edytuj | edytuj kod]

Ptak leśny[10] i nadrzewny[15], występujący w wiecznie zielonych lasach, ale spotykany też w lasach namorzynowych, terenach uprawnych i zaroślach[13]. Spotykany na wszystkich piętrach lasu[20]. Przyczynia się do roznoszenia nasion[21].

Behawior[edytuj | edytuj kod]

Osobniki dożywają ponad 9 lat[22]. Dobierają się w pary, rzadziej w grupy[11]. Pary gniazdują w dużych dziuplach w wyższych partiach drzew[20]. Dzioborożce palawańskie były często obiektem polowań na Palawanie, z tego powodu są płochliwe, jednak na Culionie nie były one obiektem polowań, stąd były mało płochliwe[20].

W celu ochrony przed drapieżnikami (m.in. wężami i kunami)[13], samica na okres wysiadywania jaja jest przez samca zamurowywana mieszanką błota, odchodów i nadtrawionych owoców[14] w dziupli w pniu dużego drzewa lub zamurowuje się sama[13]. Po 25–30 dniach wykluwają się 1–3 młode[13]. Młode przebywa w takim gnieździe ok. trzech miesięcy, póki nie osiągnie rozmiarów dorosłego osobnika i pełnej samodzielności[16]. W tym czasie samiec karmi samicę i młode przez szczelinę w ścianie[13]. Gatunek niemigrujący[22] (prawdopodobnie), jednak zajmowanie przez osobniki małego terytorium prawdopodobnie związane jest z fragmentacją naturalnych siedlisk[11].

Żywi się głównie owocami, a także owadami i jaszczurkami[13].

Obecność w kulturze[edytuj | edytuj kod]

W wierzeniach plemienia Tau-batu wiązany z gorączką lub śmiercią. W przypadku osiedlenia się ptaków tego gatunku w gospodarstwie, jego mieszkańcy wyprowadzali się i zakładali nowe domostwo w dużej odległości[17].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Anthracoceros marchei, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ Anthracoceros marchei. Czerwona księga gatunków zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) (ang.).
  3. ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Bucerotidae Rafinesque, 1815 - dzioborożce - Hornbills (wersja: 2015-10-31). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-05-04].
  4. ↑ a b c Anthracoceros marchei (dzioborozec palawanski) - Avibase, avibase.bsc-eoc.org [dostęp 2019-08-30].
  5. ↑ Oiseaux.net, Calao de Palawan - Anthracoceros marchei - Palawan Hornbill, www.oiseaux.net [dostęp 2019-08-30] (ang.).
  6. ↑ Kemp, A.C. & Boesman, P.: Palawan Hornbill (Anthracoceros marchei). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-05-04].
  7. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Mousebirds, Cuckoo Roller, trogons, hoopoes, hornbills (ang.). IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-05-04].
  8. ↑ a b c d e f g D.W. Frith, C.B. Frith, A systematic review of the hornbill genus Anthracoceros (Aves, Bucerotidae), „Zoological Journal of the Linnean Society”, 78 (1), 1983, s. 29–71, DOI: 10.1111/j.1096-3642.1983.tb00862.x, ISSN 0024-4082 [dostęp 2019-08-30] (ang.).
  9. ↑ a b Wrocławskie zoo jako jedyne na świecie rozmnożyło dzioborożca palawańskiego, Nauka w Polsce [dostęp 2019-09-01] (pol.).
  10. ↑ a b c d e f g h i j k Czy Wrocław uratuje jednego z najrzadszych ptaków na świecie? (pol.). 2019-08-29. [dostęp 2019-08-29].
  11. ↑ a b c d e f M. Kinnaird, Timothy G. O'Brien, The Ecology and Conservation of Asian Hornbills: Farmers of the Forest, University of Chicago Press, 2007, ISBN 978-0-226-43712-5 [dostęp 2019-08-30] (ang.).
  12. ↑ Andrew D. Johns, The use of primary and selectively logged rainforest by Malaysian hornbills (bucerotidae) and implications for their conservation, „Biological Conservation”, 40 (3), 1987, s. 179–190, DOI: 10.1016/0006-3207(87)90084-X, ISSN 0006-3207 [dostęp 2019-08-30].1 stycznia
  13. ↑ a b c d e f g m, Palawan hornbill, Attica Park [dostęp 2019-08-30] (ang.).
  14. ↑ a b Sensacja we wrocławskim zoo, www.nowa.zoo.wroclaw.pl [dostęp 2019-08-29] (pol.).
  15. ↑ a b Dzioborożec palawański - Medianauka.pl, www.medianauka.pl [dostęp 2019-08-30] (pol.).
  16. ↑ a b Another breeding success!, www.zoo.wroclaw.pl [dostęp 2019-08-29] (ang.).
  17. ↑ a b Juan Carlos T. Gonzalez, ENUMERATING THE ETHNO-ORNITHOLOGICAL IMPORTANCE OF PHILIPPINE HORNBILLS, „THE RAFFLES BULLETIN OF ZOOLOGY”, 24, 30 marca 2011, s. 149–161.
  18. ↑ a b Palawan Hornbill (Anthracoceros marchei), www.hbw.com [dostęp 2019-08-29] (ang.).
  19. ↑ Niezwykły ptak wykluł się we wrocławskim zoo, www.rp.pl [dostęp 2019-08-30] (pol.).
  20. ↑ a b c Palawan Hornbill - Pictures and facts - Birds @ thewebsiteofeverything.com, thewebsiteofeverything.com [dostęp 2019-08-30].
  21. ↑ Cagan H. Sekercioglu, Increasing awareness of avian ecological function, „Trends in Ecology & Evolution”, 21 (8), 2006, s. 464–471, DOI: 10.1016/j.tree.2006.05.007, ISSN 0169-5347 [dostęp 2019-08-30].
  22. ↑ a b The IUCN Red List of Threatened Species, IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2019-08-29].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dzioborożec_palawański&oldid=59896548”