Dzioborożec palawański
| ||
Anthracoceros marchei[1] | ||
Oustalet, 1885 | ||
![]() Para dzioborożców palawańskich na Palawanie | ||
Systematyka | ||
Domena | eukarionty | |
Królestwo | zwierzęta | |
Typ | strunowce | |
Podtyp | kręgowce | |
Gromada | ptaki | |
Podgromada | Neornithes | |
Infragromada | ptaki neognatyczne | |
Rząd | dzioborożcowe | |
Rodzina | dzioborożce | |
Rodzaj | Anthracoceros | |
Gatunek | dzioborożec palawański | |
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | ||
![]() | ||
Zasięg występowania | ||
![]() Zasięg występowania na tle archipelagu filipińskiego |
Dzioborożec palawański[3] (Anthracoceros marchei), lokalnie Talusi[4] – gatunek dużego ptaka z rodziny dzioborożców (Bucerotidae)[5]. Monotypowy[6][7].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Naturalnie występuje na filipińskiej wyspie Palawan[8] i pięciu[9] okolicznych wyspach: Balabac, Busuanga[8], Calauit, Culion i Coron[10], będąc jedynym gatunkiem dzioborożca zamieszkującym te wyspy[11]. Gatunek narażony na wyginięcie[10] przez wycinkę lasów[12] i ich defragmentację, kłusownictwo, nielegalny handel[10] i wydobycie surowców[13]. W drugiej dekadzie XXI w. jego populacja spadła co najmniej o 20%[10], do 2500–10000 osobników (2017 r.)[14]. Ze względu na wrażliwość na zmiany środowiska gatunek traktowany jako bioindykator[15]. Gatunek słabo poznany[11].
W związku z dużym ryzykiem wymarcia gatunku, od 2012 r. rozpoczęto program hodowli zachowawczej w ogrodach zoologicznych[10] (Wrocław, Pilzno i Ateny)[16]. W 2016 r. we wrocławskim zoo udało się doprowadzić do wyklucia pierwszego na świecie pisklęcia w niewoli[10], w 2018 r. wyhodowano trzy pisklaki, a rok później jedno pisklę. Wrocławski ogród zoologiczny jest jedynym, w którym rozmnożono te ptaki. 90% światowej populacji żyjącej w zoo znajduje się we Wrocławiu[9].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średniej wielkości dzioborożec, z powodu małego ogona najmniejszy w rodzaju Anthracoceros. Fenotypowo zbliżony do dzioborożca białobrzuchego (Anthracoceros albirostris)[8], zbliżony również do dzioborożca czarnego i dzioborożca białodziobego[17]. Dorosły osobnik dorasta do ok. 55[18]–70 cm[10] i osiąga 700 g masy[10] (580–920 g)[18]. Ubarwienie piór czarne z ciemnozielonym połyskiem[8] w górnych partiach ciała[4], oprócz białego ogona i obwódki wokół oczu oraz białawego podgardla[10] – ubarwienie jest mocno zbliżone u obu płci[11]. Dudki lotek białawoszare[8]. U obu płci[8] dziób jasnożółty[10] lub kremowy z charakterystyczną dla rodziny dzioborożców[4] cylindryczną i bocznie spłaszczoną naroślą (czasem z wystającym rogiem na czubku)[11] zbudowaną z gąbczastej tkanki o dużej zawartości keratyny[19]. U podstawy żuchwy czarna plamka. Dymorfizm płciowy w zakresie tej narośli jest podobny jak u dzioborożca białobrzuchego. Skóra pod piórami jasnokredowoniebieska, u dorosłych osobników dodatkowo z czarną obwódką wokół oczu. Łapy i stopy czarnawe. Samce są większe od samic. Samce mają czerwonawobrązowe tęczówki, samice brązowe, a młode szare[8].
Biotop[edytuj | edytuj kod]
Ptak leśny[10] i nadrzewny[15], występujący w wiecznie zielonych lasach, ale spotykany też w lasach namorzynowych, terenach uprawnych i zaroślach[13]. Spotykany na wszystkich piętrach lasu[20]. Przyczynia się do roznoszenia nasion[21].
Behawior[edytuj | edytuj kod]
Osobniki dożywają ponad 9 lat[22]. Dobierają się w pary, rzadziej w grupy[11]. Pary gniazdują w dużych dziuplach w wyższych partiach drzew[20]. Dzioborożce palawańskie były często obiektem polowań na Palawanie, z tego powodu są płochliwe, jednak na Culionie nie były one obiektem polowań, stąd były mało płochliwe[20].
W celu ochrony przed drapieżnikami (m.in. wężami i kunami)[13], samica na okres wysiadywania jaja jest przez samca zamurowywana mieszanką błota, odchodów i nadtrawionych owoców[14] w dziupli w pniu dużego drzewa lub zamurowuje się sama[13]. Po 25–30 dniach wykluwają się 1–3 młode[13]. Młode przebywa w takim gnieździe ok. trzech miesięcy, póki nie osiągnie rozmiarów dorosłego osobnika i pełnej samodzielności[16]. W tym czasie samiec karmi samicę i młode przez szczelinę w ścianie[13]. Gatunek niemigrujący[22] (prawdopodobnie), jednak zajmowanie przez osobniki małego terytorium prawdopodobnie związane jest z fragmentacją naturalnych siedlisk[11].
Żywi się głównie owocami, a także owadami i jaszczurkami[13].
Obecność w kulturze[edytuj | edytuj kod]
W wierzeniach plemienia Tau-batu wiązany z gorączką lub śmiercią. W przypadku osiedlenia się ptaków tego gatunku w gospodarstwie, jego mieszkańcy wyprowadzali się i zakładali nowe domostwo w dużej odległości[17].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Anthracoceros marchei, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Anthracoceros marchei. Czerwona księga gatunków zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Bucerotidae Rafinesque, 1815 - dzioborożce - Hornbills (wersja: 2015-10-31). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-05-04].
- ↑ a b c Anthracoceros marchei (dzioborozec palawanski) - Avibase, avibase.bsc-eoc.org [dostęp 2019-08-30] .
- ↑ Oiseaux.net, Calao de Palawan - Anthracoceros marchei - Palawan Hornbill, www.oiseaux.net [dostęp 2019-08-30] (ang.).
- ↑ Kemp, A.C. & Boesman, P.: Palawan Hornbill (Anthracoceros marchei). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-05-04].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Mousebirds, Cuckoo Roller, trogons, hoopoes, hornbills (ang.). IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-05-04].
- ↑ a b c d e f g D.W. Frith , C.B. Frith , A systematic review of the hornbill genus Anthracoceros (Aves, Bucerotidae), „Zoological Journal of the Linnean Society”, 78 (1), 1983, s. 29–71, DOI: 10.1111/j.1096-3642.1983.tb00862.x, ISSN 0024-4082 [dostęp 2019-08-30] (ang.).
- ↑ a b Wrocławskie zoo jako jedyne na świecie rozmnożyło dzioborożca palawańskiego, Nauka w Polsce [dostęp 2019-09-01] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Czy Wrocław uratuje jednego z najrzadszych ptaków na świecie? (pol.). 2019-08-29. [dostęp 2019-08-29].
- ↑ a b c d e f M. Kinnaird , Timothy G. O'Brien , The Ecology and Conservation of Asian Hornbills: Farmers of the Forest, University of Chicago Press, 2007, ISBN 978-0-226-43712-5 [dostęp 2019-08-30] (ang.).
- ↑ Andrew D. Johns , The use of primary and selectively logged rainforest by Malaysian hornbills (bucerotidae) and implications for their conservation, „Biological Conservation”, 40 (3), 1987, s. 179–190, DOI: 10.1016/0006-3207(87)90084-X, ISSN 0006-3207 [dostęp 2019-08-30] .1 stycznia
- ↑ a b c d e f g m, Palawan hornbill, Attica Park [dostęp 2019-08-30] (ang.).
- ↑ a b Sensacja we wrocławskim zoo, www.nowa.zoo.wroclaw.pl [dostęp 2019-08-29] (pol.).
- ↑ a b Dzioborożec palawański - Medianauka.pl, www.medianauka.pl [dostęp 2019-08-30] (pol.).
- ↑ a b Another breeding success!, www.zoo.wroclaw.pl [dostęp 2019-08-29] (ang.).
- ↑ a b Juan Carlos T. Gonzalez , ENUMERATING THE ETHNO-ORNITHOLOGICAL IMPORTANCE OF PHILIPPINE HORNBILLS, „THE RAFFLES BULLETIN OF ZOOLOGY”, 24, 30 marca 2011, s. 149–161 .
- ↑ a b Palawan Hornbill (Anthracoceros marchei), www.hbw.com [dostęp 2019-08-29] (ang.).
- ↑ Niezwykły ptak wykluł się we wrocławskim zoo, www.rp.pl [dostęp 2019-08-30] (pol.).
- ↑ a b c Palawan Hornbill - Pictures and facts - Birds @ thewebsiteofeverything.com, thewebsiteofeverything.com [dostęp 2019-08-30] .
- ↑ Cagan H. Sekercioglu , Increasing awareness of avian ecological function, „Trends in Ecology & Evolution”, 21 (8), 2006, s. 464–471, DOI: 10.1016/j.tree.2006.05.007, ISSN 0169-5347 [dostęp 2019-08-30] .
- ↑ a b The IUCN Red List of Threatened Species, IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2019-08-29] .
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i krótkie filmy (ang.). W: eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2020-05-04].