Dżaba Ioseliani

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dżaba Ioseliani
ჯაბა იოსელიანი
Data i miejsce urodzenia

10 lipca 1926
Chaszuri

Data i miejsce śmierci

4 marca 2003
Tbilisi

Przyczyna śmierci

wylew

Miejsce spoczynku

Panteon Didube w Tbilisi

Zawód, zajęcie

orientalista, teatrolog

Narodowość

Gruzin

Edukacja

wykształcenie wyższe

Stanowisko

przywódca organizacji paramilitarnej Mchedrioni

Wyznanie

prawosławie

podpis

Dżaba Ioseliani (ur. 10 lipca 1926, zm. 4 marca 2003) – gruziński kryminalista, pisarz, polityk, twórca i przywódca gruzińskiej nacjonalistycznej organizacji paramilitarnej Mchedrioni (gruz. Jeźdźcy).

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Ioseliani w wieku szesnastu lat po raz pierwszy został skazany za kradzież i trafił do więzienia[1]. Skazywany za napady na banki i konwoje spędził w więzieniach osiemnaście lat[2]. Nigdy nie ukrywał swojej działalności kryminalnej, wręcz chlubił się nią[1].

Po ukończeniu odbywania kary ukończył studia orientalistyczne, specjalizował się w teatrologii[3]. Początkowo studiował na Uniwersytecie w Leningradzie, jednak nie obronił pracy końcowej. Dyplom uzyskał w Instytucie Teatrologicznym w Tbilisi[4]. Od połowy lat 70. XX wieku, po uzyskaniu habilitacji, wykładał dzieje teatru gruzińskiego oraz literaturoznawstwo na uniwersytecie w Tbilisi[1]. Był też autorem kilku popularnych sztuk teatralnych[4].

Przywódca Mchedrioni[edytuj | edytuj kod]

W 1989 utworzył organizację paramilitarną Mchedrioni (gruz. Jeźdźcy), zalegalizowaną w 1990 jako oddział interwencyjny, zalążek przyszłej narodowej armii gruzińskiej[a]. W ciągu kilku lat formacja ta stała się największą paramilitarną organizacją gruzińską, zrzeszającą od 3 do 5 tys. członków[2]. W ocenie D. Slidera Mchedrioni i jej przywódca zajmowali się równocześnie działalnością przestępczą (wymuszeniami haraczy, rozbojami, handlem narkotykami) i w ten sposób zdobywali środki niezbędne dla finansowania organizacji[2]. Również A. Kryłow podaje, iż w szeregi Mchedrioni zaciągali się głównie przestępcy[1].

Po odzyskaniu niepodległości przez Gruzję i wyborze prezydenta Zwiada Gamsachurdii w 1991 Ioseliani został wicepremierem i przewodniczącym parlamentu[3], jednak Mchedrioni nie podporządkowali się władzom centralnym, a ich działalność pogłębiała panujący w kraju chaos[5]. W sierpniu 1991 Ioseliani przeszedł do opozycji wobec Gamsachurdii[3]. Wobec faktu, iż gruzińskie siły zbrojne nadal nie istniały, Gamsachurdia utworzył jako przeciwwagę dla organizacji Ioselianiego Gwardię Narodową, która na początku 1991 wielokrotnie atakowała siedziby Mchedrioni. W lutym tegoż roku Dżaba Ioseliani został aresztowany i do grudnia 1991 przebywał bez wyroku w dawnym więzieniu wewnętrznym gruzińskiego KGB[6]. Po zwolnieniu wziął udział w obaleniu Gamsachurdii (współdowodził szturmem na gmach parlamentu na przełomie grudnia 1991 i stycznia 1992[7]) i wszedł w skład powołanej po udanym zamachu stanu Rady Wojskowej razem z Tengizem Kitowanim i Tengizem Siguą. Członkowie Rady rywalizowali ze sobą o władzę, byli jednak zdecydowani co do konieczności obrony niepodległości Gruzji. Początkowo rozważali restytucję monarchii w kraju, ostatecznie postanowili jednak zaprosić do objęcia urzędu prezydenckiego Eduarda Szewardnadze. Ioseliani w imieniu Rady udał się do Moskwy i przekonał byłego ministra spraw zagranicznych ZSRR do przybycia do Tbilisi, co nastąpiło 7 marca 1992[8]. Dżaba Ioseliani opowiadał się za zbrojną konfrontacją ze zwolennikami Zwiada Gamsachurdii, jak również rozprawą z ruchami separatystycznymi w Abchazji i Osetii Południowej[8]. Mchedrioni brali udział w wojnie w Abchazji[9] i w Osetii[1].

10 marca 1992 Rada Wojskowa utworzyła Radę Państwa Republiki Gruzji; Ioseliani znalazł się w jej Prezydium razem z Kitowanim, Siguą i Szewardnadzem. Organ ten kolektywnie wykonywał obowiązki prezydenta[8]. Nadal kierował Mchedrioni, co gwarantowało mu utrzymywanie się w elicie władzy w państwie[10]. Początkowo nieformalnie sprzymierzył się z Szewardnadzem przeciwko Kitowaniemu i Sigui[11]. We wrześniu 1993 stanął na czele Tymczasowego Komitetu Stanu Wyjątkowego, którego celem miało być zdławienie powstania zwolenników Gamsachurdii w Megrelii. Powierzono mu także kierowanie negocjacjami między rządem centralnym Gruzji a przedstawicielami quasi-państw abchaskiego i osetyjskiego. Działalność Mchedrioni czyniła jednak jego działania na obydwu polach nieskutecznymi[12]. Dopiero w październiku 1993, przy pomocy wojsk WNP[b], Ioseliani rozbił siły wierne obalonemu prezydentowi i do stycznia 1994 opanował całą Megrelię[13]. 3 lutego 1994 razem z ministrem obrony Gruzji sygnował protokół o utworzeniu w Gruzji trzech rosyjskich baz wojskowych w Achalkalaki, Waziani i Batumi, na obszarach uznawanych za niepewne z racji działających tam ruchów separatystycznych[14].

Podejrzewany o zainspirowanie zamachu na Szewardnadzego 29 sierpnia 1995[15], stopniowo tracił dawną pozycję. W październiku 1995 Mchedrioni zostali uznani za organizację przestępczą i zdelegalizowani[1]. Wówczas Ioseliani ogłosił przekształcenie organizacji w partię polityczną i zapowiedział walkę z "dyktaturą Szewardnadzego", co zaniepokoiło koła rządowe i skłoniło prezydenta do aresztowania przywódców Mchedrioni[16]. Po wyborach w następnym miesiącu główną postacią na gruzińskiej scenie politycznej stał się Szewardnadze, a Ioseliani i Kitowani zostali definitywnie odsunięci od władzy[17]. Ioseliani został oskarżony nie tylko o organizację zamachu na prezydenta, ale i zabójstw Gii Czanturii, Soliko Chabeiszwili, Gii Gugua oraz szeregu innych przestępstw[1]. W 1998 został skazany na karę łączną 11 lat pozbawienia wolności[3]. W 2001 Szewardnadze skorzystał w odniesieniu do niego z prawa łaski. Ioseliani wrócił do polityki, udzielał wywiadów na bieżące tematy związane z sytuacją w Gruzji, planował kandydować w wyborach parlamentarnych w 2003[1]. W Moskwie wydał swoje wspomnienia, zatytułowane Tri izmierienija[1]. Zmarł jednak wskutek udaru mózgu przed wyborami[1].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. Pierwszy sekretarz Komunistycznej Partii Gruzji Giwi Gumbaridze zamierzał doprowadzić do ponownego utworzenia w Armii Radzieckiej formacji narodowych, które istniały przed 1956. Por. W. Materski: Gruzja. Warszawa: Trio, 2010, s. 269. ISBN 978-83-7436-219-1.
  2. 8 października 1993 prezydent Eduard Szewardnadze zapowiedział akces Gruzji do tejże organizacji.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d e f g h i j A. Kryłow, Zabytyje uroki Dżaby Joselani. [dostęp 2013-05-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-08-25)].
  2. a b c W. Materski: Gruzja. Warszawa: Trio, 2010, s. 269. ISBN 978-83-7436-219-1.
  3. a b c d W. Materski: Gruzja. Warszawa: Trio, 2010, s. 465. ISBN 978-83-7436-219-1.
  4. a b Dzhaba Ioseliani, 76; Oft-Imprisoned Leader of Georgian Paramilitary Force
  5. W. Materski: Gruzja. Warszawa: Trio, 2010, s. 277. ISBN 978-83-7436-219-1.
  6. W. Materski: Gruzja. Warszawa: Trio, 2010, s. 278. ISBN 978-83-7436-219-1.
  7. W. Materski: Gruzja. Warszawa: Trio, 2010, s. 468. ISBN 978-83-7436-219-1.
  8. a b c W. Materski: Gruzja. Warszawa: Trio, 2010, s. 286-287. ISBN 978-83-7436-219-1.
  9. W. Materski: Gruzja. Warszawa: Trio, 2010, s. 296. ISBN 978-83-7436-219-1.
  10. W. Materski: Gruzja. Warszawa: Trio, 2010, s. 289. ISBN 978-83-7436-219-1.
  11. Furier A.: Droga Gruzji do niepodległości. Poznań: 2000, s. 206. ISBN 83-85376-10-0.
  12. W. Materski: Gruzja. Warszawa: Trio, 2010, s. 307. ISBN 978-83-7436-219-1.
  13. W. Materski: Gruzja. Warszawa: Trio, 2010, s. 308-309. ISBN 978-83-7436-219-1.
  14. Furier A.: Droga Gruzji do niepodległości. Poznań: 2000, s. 200. ISBN 83-85376-10-0.
  15. W. Materski: Gruzja. Warszawa: Trio, 2010, s. 322. ISBN 978-83-7436-219-1.
  16. Furier A.: Droga Gruzji do niepodległości. Poznań: 2000, s. 219. ISBN 83-85376-10-0.
  17. W. Materski: Gruzja. Warszawa: Trio, 2010, s. 325-326. ISBN 978-83-7436-219-1.