Ełk Wąskotorowy

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ełk Wąskotorowy
Obiekt zabytkowy nr rej. A-847
Ilustracja
Dworzec Ełk Wąskotorowy
Państwo

 Polska

Miejscowość

Ełk

Lokalizacja

Zatorze

Data otwarcia

1913, 2002

Data zamknięcia

10 czerwca 2001

Poprzednie nazwy

Lyck Kleinbahnhof

Rodzaj

stacja

Dane techniczne
Liczba peronów

2

Liczba krawędzi
peronowych

2

Kasy

T

Linie kolejowe

Ełk Wąskotorowy – Turowo

Położenie na mapie Ełku
Mapa konturowa Ełku, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ełk Wąskotorowy”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Ełk Wąskotorowy”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Ełk Wąskotorowy”
Położenie na mapie powiatu ełckiego
Mapa konturowa powiatu ełckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ełk Wąskotorowy”
Ziemia53°49′35,5″N 22°21′48,1″E/53,826528 22,363361
Multimedia w Wikimedia Commons

Ełk Wąskotorowy – stacja kolejowa wąskotorowa Ełckiej Kolei Wąskotorowej, dawniej styczna dla stacji Ełk kolei normalnotorowej, w Ełku przy ulicy Wąski Tor 1, w powiecie ełckim, w województwie warmińsko-mazurskim, w Polsce. Uruchomiona została 23 października 1913 roku[1]. Od 1945 roku do 10 czerwca 2001 roku stacja była czynna w ruchu pasażerskim i towarowym pod zarządem PKP, gdzie funkcjonowała Sekcja Ełckiej Kolei Dojazdowej, następnie od maja 2002 roku wyłącznie z ruchem sezonowym turystycznym[2] pod zarządem MOSiR Ełk, a następnie Muzeum Historycznego w Ełku[3]. Dwa perony, jeden do obsługi pociągów pasażerskich, drugi dla wystawy taboru[4][5][6].

Dworzec[edytuj | edytuj kod]

Dworzec murowany z roku 1913, składa się z dwóch brył[7]. Pierwsza mniejsza część służyła kolei do obsługi stacji, były tam m.in.: kasa biletowo-bagażowa, poczekalnia, pomieszczenia dyżurnego ruchu, zawiadowcy stacji[8].

Druga część piętrowa, podpiwniczona, mieszkalna, początkowo z dwoma, a po przebudowie w latach 50. XX wieku z czterema mieszkaniami[9].

Budynek wielokrotnie przebudowywany. W latach 1995–2017 w budynku funkcjonowała wystawa poświęcona kolei[10][11][12][13], Po ostatnim remoncie zakończonym w roku 2018 siedzibę ma tutaj Muzeum Historyczne w Ełku[14][15], które w całości zajmuje budynek.

  • Dworzec przed remontem z roku 2018, od strony torów.
    Dworzec przed remontem z roku 2018, od strony torów.
  • Dworzec przed remontem z roku 2018, od przejścia podziemnego i torów stycznych.
    Dworzec przed remontem z roku 2018, od przejścia podziemnego i torów stycznych.
  • Dworzec przed remontem z roku 2018, od strony torów.
    Dworzec przed remontem z roku 2018, od strony torów.
  • Dworzec przed remontem z roku 2018, poczekalnia.
    Dworzec przed remontem z roku 2018, poczekalnia.
  • Dworzec przed remontem z roku 2018, pomieszczenie dyżurnego ruchu, tablica kluczowa.
    Dworzec przed remontem z roku 2018, pomieszczenie dyżurnego ruchu, tablica kluczowa.
  • Dworzec po remoncie od strony parkingu.
    Dworzec po remoncie od strony parkingu.

Parowozownia[edytuj | edytuj kod]

Budynek z roku 1913. Głównie parterowy, a w części piętrowy, murowany o konstrukcji tzw. muru pruskiego. W skład obiektu wchodziła hala napraw, warsztat mechaniczny[16], kuźnia[17], stolarnia, stacja nawęglania[18], pomieszczenia socjalne, kancelaria i noclegownia. Więźba dachowa drewniana, dach kryty dachówki ceramiczną, wcześniej papą. Obecnie część pomieszczeń ma zmienione przeznaczenie. Budynek wielokrotnie przebudowywany. Ostatnia przebudowa miała miejsce w roku 2011[19][20].

  • Po prawej budynek parowozowni po remoncie z roku 2011.
    Po prawej budynek parowozowni po remoncie z roku 2011.
  • Tory i urządzenia przy parowozowni.
    Tory i urządzenia przy parowozowni.

Układ torowy[edytuj | edytuj kod]

Stacja charakteryzuje się rozbudowanym układem torowym. W latach 1950–1951 na ełckiej kolei wąskotorowej zmieniono prześwit toru z 1000 mm na 750. Przy tej okazji zmieniono kilometraż linii kolejowej[21]. Początek kilometrowania 0,0 znalazł się w osi budynku dworca. Na stacji istniał trójkąt do obracania parowozów[22][23][24][16], który został częściowo rozebrany. W latach 1989–1992 na całej kolei wąskotorowej została przebudowana nawierzchnia, w tym również częściowo układ torowy na stacji Ełk Wąskotorowy[25]. Pojawiły się m.in. rampy dla wagonów transporterowych[26], ruch towarowy przy pomocy tego typu taboru prowadzono od 1992 roku[25].

  • Tor pierwszy, peron.
    Tor pierwszy, peron.
  • Tor o prześwicie 1435 mm, na którym zorganizowana jest wystawa taboru.
    Tor o prześwicie 1435 mm, na którym zorganizowana jest wystawa taboru.
  • Tor o prześwicie 1435 mm, na którym zorganizowana jest wystawa taboru.
    Tor o prześwicie 1435 mm, na którym zorganizowana jest wystawa taboru.
Obecny układ torowy[27]
lp. numer toru rodzaj prześwit [mm] uwagi
1 1 główny zasadniczy 750 tor przy peronie, wyprawianie i przyjmowanie pociągów pasażerskich
2 2 główny dodatkowy 750
3 3 odstawczy 750
4 4 postojowy 750
5 5 dojazdowy do garażu 750
6 6 objazdowy 750
7 6a odstawczy 750
8 7 na rampę czołową 750
9 8 odstawczy 750
10 9 do rampy czołowej 1435 styczny do stacji normalnotorowej, wystawa taboru[28]
11 11 przeładunkowy 750 wystawa taboru
12 13 przestawczy transporterowy 750 wystawa taboru
13 15 trakcyjny odstawczy 750
14 17 trakcyjny warsztatowy 750 zakończony wewnątrz parowozowni
15 19 trakcyjny wyjazdowy 750 zakończony wewnątrz parowozowni
16 21 trakcyjny na kanał 750 zakończony wewnątrz parowozowni, kanał oczystkowy
17 23 trakcyjny odstawczy 750
18 25 trakcyjny podnośnikowy 750
19 79 do rampy przestawczej transporterowej 1435 styczny do stacji normalnotorowej, wystawa taboru
20 bez numeru do bocznicy BMCB 1435 styczny do stacji normalnotorowej, wystawa taboru

Obecny układ torowy podzielony jest na dwa okręgi nastawcze. W skład pierwszego okręgu wchodzi 12 rozjazdów zwyczajnych (7 lewych i 5 prawych), a w drugim 8 rozjazdów zwyczajnych (3 lewe i 5 prawych). Drugi okręg nastawczy obsługuje parowozownię wraz z okolicznymi budowlami. Rozjazdy wchodzące w drogę przebiegu pociągów zabezpieczone są zamkami trzpieniowymi. Część rozjazdów nie została wymieniona i funkcjonują od początku, są to urządzenia firmy Krupp[29]. W stacji znajduje się skrzyżowanie toru normalnego i wąskotorowego[30][31] jednak w wyniku modernizacji stacji Ełk rozebrano tor dojazdowy do stacji Ełk Wąskotorowy, w efekcie czego uniemożliwiono wjazd taboru normalnotorowego.

Inne budynki, budowle i urządzenia[edytuj | edytuj kod]

  • magazyn spedycji[32];
  • magazyny;
  • rampy;
  • stacja paliw (zlikwidowana)[33];
  • żuraw do nawęglania parowozów z roku 1913[34];
  • szalet.

Otoczenie[edytuj | edytuj kod]

Na stacji funkcjonował skansen pszczelarski i pracownia rzeźby[35]. Bezpośrednie dojście ze stacji normalnotorowej stanowi monitorowane przejście podziemne.

Park Odkrywców Kolei[edytuj | edytuj kod]

W ramach projektu finansowanego z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata 2014–2020[36] utworzony został Park Odkrywców Kolei, w którym zostały zainstalowane urządzenia, pozwalające ukazać zasady fizyki, które wykorzystywane są w pracy kolei wąskotorowej[37]. Wśród tych urządzeń znajdują się:

Uporządkowano także ponad 1 ha terenu stacji, m.in. poprzez likwidację zbędnych budowli i urządzeń[40].

Całkowita wartość projektu to ponad 4 mln, z czego:

  • 3,4 mln zł – (78%) poziom dofinansowania całej inwestycji,
  • 791 491,97 – (22%) wkład własny miasta Ełk[41]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rozwój miasta na przełomie wieków, [w:] Robert Klimowicz, Ełk. Karty z dziejów miasta i okolic, Ełk: Gryfix, 2009, s. 124, ISBN 978-83-927693-1-6.
  2. ↑ Kolej Wąskotorowa [online], Tropter [dostęp 2019-01-06] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-19].
  3. ↑ Od soboty Muzeum Historyczne w Ełku jest właścicielem wąskotorówki [online], Dzieje.pl, 1 marca 2014 [dostęp 2018-12-18].
  4. ↑ Ełcka zabytkowa kolej wąskotorowa już wozi turystów [online], Wiadomości Znad Wilii, 10 maja 2016 [dostęp 2018-12-18].
  5. ↑ Parowozy 2 [online], Wędrówki.com [dostęp 2018-12-18].
  6. ↑ Galeria [online], Muzeum Historyczne w Ełku [dostęp 2018-12-18].
  7. ↑ Dworzec kolei wąskotorowej w Ełku [online], Podróże z Mataszkami, 20 października 2017 [dostęp 2018-12-18].
  8. ↑ Ełcka, [w:] Piotr W. Rudzki, Wąskie linie snów, Katowice: Apland Sp. z o.o., 2005, s. 64, ISBN 83-912575-3-3.
  9. ↑ Stanisław Jasiński, Ełcka Kolej Wąskotorowa, wyd. drugie, Ełk: Muzeum Historyczne w Ełku, 2018, ISBN 978-83-63-838-17-1.
  10. ↑ Galeria Ogólnopolskiej Bazy Kolejowej. Organizowanie izby pamięci na Ełckiej K.D. [online], Ogólnopolska Baza Kolejowa [dostęp 2018-12-06].
  11. ↑ Ełcka Kolej Wąskotorowa [online], Prywatna Strona Miłośnika Komunikacji Miejskiej i Szynowej, 6 grudnia 2016 [dostęp 2018-12-06].
  12. ↑ Zygmunt Sobolewski, Jesteśmy łącznikami ludzi [online], Wolna Droga [dostęp 2018-12-06].
  13. ↑ Ełcka Kolej Wąskotorowa [online], Kolej na Mazurach [dostęp 2018-12-18].
  14. ↑ Muzeum ma nową siedzibę na stacji kolejki wąskotorowej – Architektura [online], Property Design, 1 października 2018 [dostęp 2018-12-18].
  15. ↑ Rewitalizacja terenu Ełckiej Kolei Wąskotorowej – nominowany w konkursie Top Inwestycje Polski Wschodniej [online], Portal Samorządowy [dostęp 2018-12-18].
  16. ↑ a b Ełcka Kolej Wąskotorowa, Ełk [online], Zabytek.pl [dostęp 2018-12-18].
  17. ↑ Marcin Chwin, Kuźnia w warsztatach w Ełku, pochodząca z czasów budowy kolejki [online], Klimaty Wąskotorowe [dostęp 2018-12-18].
  18. ↑ Nasze Dziedzictwo – Ełcka kolej wąskotorowa [online], Urząd Miasta w Ełku, s. 4 [dostęp 2018-12-18].
  19. ↑ Kolejne modernizacje EKW [online], Urząd Miasta w Ełku [dostęp 2018-12-06].
  20. ↑ Inwestycje [online], Muzeum Historyczne w Ełku [dostęp 2018-12-06].
  21. ↑ Stanisław Jasiński, Ełcka Kolej Wąskotorowa 1913-2001, Ełk: Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Ełku, 2002, ISBN 83-917215-0-7.
  22. ↑ Judyta Kurowska-Ciechańska, Ariel Ciechański, Koleje, wyd. pierwsze, Carta Blanka, 2007, ISBN 978-83-60887-80-6.
  23. ↑ Ełcka Kolej Wąskotorowa. Historia [online], Koleje wąskotorowe w Polsce [dostęp 2018-12-18].
  24. ↑ Ełcka Kolej Wąskotorowa. Przebieg linii [online], Koleje wąskotorowe w Polsce [dostęp 2018-12-18].
  25. ↑ a b Historia [online], Muzeum Historyczne w Ełku [dostęp 2018-12-06] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-29].
  26. ↑ Bogdan Pokropiński, Koleje wąskotorowe Polski Północnej, CIBET, 2000, ISBN 83-85749-26-8.
  27. ↑ Edward Kuryło, Dariusz Rybaczek, Statut Sieci Kolejowej Ełckiej Kolei Wąskotorowej [online], Muzeum Historyczne w Ełku [dostęp 2019-01-06] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-16].
  28. ↑ Ełcka kolej wąskotorowa – Wystawa taboru EKW [online], Ełcka galeria kolejowa [dostęp 2019-01-02].
  29. ↑ Michał Zajfert (red.), Kolejka Ełcka, „Stalowe Szlaki” (7/8 (19/20)), Warszawa: Klub Miłośników Kolei przy Technikum Kolejowym, sierpień 1991, s. 10.
  30. ↑ Galeria Ogólnopolskiej Bazy Kolejowej. Splot toru normalnego i wąskiego [online], Ogólnopolska Baza Kolejowa [dostęp 2019-01-02].
  31. ↑ Stacja kolejowa Ełk Wąskotorowy (Lycker Kleinbahnhof), Ełk – zdjęcia [online], Fotopolska.eu [dostęp 2019-01-02].
  32. ↑ Zarządzenie nr 1604.2018 Prezydenta Miasta Ełku z dnia 4 października 2018 r. w sprawie uruchomienia konsultacji społecznych projektu Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami Miasta Ełk na lata 2019–2022 [online], Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miasta Ełku [dostęp 2019-01-02].
  33. ↑ Specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych [online], Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miasta Ełku [dostęp 2019-01-02].
  34. ↑ Kolej wąskotorowa i wieża ciśnień. Poznajcie Ełk! [online], RMF24, 13 października 2018 [dostęp 2019-01-02].
  35. ↑ Ełcka Kolej Wąskotorowa [online], Turystyka Kolejowa w Polsce [dostęp 2018-12-06].
  36. ↑ 4,4 mln zł na rewitalizację Ełckiej Kolei Wąskotorowej [online], Tomasz Andrukiewicz – Prezydent Miasta Ełku, 28 lutego 2017 [dostęp 2018-12-18].
  37. ↑ Tereny kolejki wąskotorowej w Ełku przejdą rewitalizację [online], Kurier Kolejowy, 2017 [dostęp 2018-12-18].
  38. ↑ 3,4 mln zł dofinansowania na „Park Odkrywców Kolei” [online], Urząd Miasta w Ełku [dostęp 2018-12-06].
  39. ↑ Już jesienią powstanie Park Odkrywców Kolei [online], Urząd Miasta w Ełku [dostęp 2018-12-06].
  40. ↑ Ełk kreuje nowe Śródmieście [online], Ebuilder, 16 października 2017 [dostęp 2019-01-02].
  41. ↑ Jeszcze w tym roku powstanie Park Odkrywców Kolei [online], Rozmaitości Ełckie, 13 lutego 2018 [dostęp 2018-12-06].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Ełk Wąskotorowy
Linia Ełk Wąskotorowy – Turowo (0,000 km)
odległość: 3,920 km
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ełk_Wąskotorowy&oldid=72804183”