Kolczatka australijska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Echidna aculeata)
Kolczatka australijska
Tachyglossus aculeatus
(Shaw, 1792)[1]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Podkrólestwo

tkankowce właściwe

Nadtyp

wtórouste

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

prassaki

Rząd

stekowce

Rodzina

kolczatkowate

Rodzaj

Tachyglossus
Illiger, 1811[2]

Gatunek

kolczatka australijska

Podgatunki
  • T. a. aculeatus (Shaw, 1792)
  • T. a. acanthion (Collett, 1884)
  • T. a. lawesii Ramsay, 1877
  • T. a. multiaculeatus (W. Rothschild, 1905)
  • T. a. setosus (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[30]

Zasięg występowania
Mapa występowania
występowanie T. aculeatus z zaznaczonymi podgatunkami
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Kolczatka australijska[31] (Tachyglossus aculeatus) – gatunek ssaka z rodziny kolczatkowatych (Tachyglossidae). Jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju kolczatka[31] (Tachyglossus); jednak czasami jej podgatunek T. a. setosus traktowany jest jako oddzielny gatunek[32].

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1792 roku angielski przyrodnik George Shaw w publikacji o tytule The naturalist’s miscellany[1]. Shaw nazwał ją Myrmecophaga aculeata, sądząc, że może ona być spokrewniona z mrówkojadem wielkim (Myrmecophaga tridactyla) – Myrmecophaga z greki to właśnie „mrówkojad”[33]. Miejsce typowe to Sydney, w Nowej Południowej Walii, w Australii[34][35] (w oryginalnym opisie Shaw podał, że „pochodzi z Nowej Holandii”[1]). Jedyny przedstawiciel rodzaju kolczatka[31] (Tachyglossus), który nazwał w 1811 roku niemiecki przyrodnik Johann Karl Wilhelm Illiger w publikacji swojego autorstwa o tytule Prodromus systematis mammalium et avium[2]. Odkąd Shaw opisał zwierzę, czterokrotnie przechodziło ono rewizję taksonomiczną; umieszczano ją w różnych rodzajach pod różną nazwą gatunkową: Ornithorhynchus hystrix, Echidna hystrix, Echidna aculeata i wreszcie pod nazwą Tachyglossus aculeatus[36][37]. Nazwa rodzajowa w tłumaczeniu z greckiego oznacza „szybki język” i odnosi się do szybkości, z jaką kolczatka łapie za pomocą języka mrówki i termity[37]; natomiast epitet gatunkowy — "kolczasty”[38].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają pięć podgatunków[35], lecz granice między podgatunkami są niejasne i konieczna jest rewizja przy użyciu nowoczesnych technik molekularnych i morfometrycznych[35]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek Oryginalna nazwa Autor i rok opisu Miejsce typowe
T. a. acanthion Echidna acanthion Collett, 1885 Gracemore, w pobliżu Rockhampton, Queensland, Australia[39].
T. a. lawesii Tachyglossus Lawesii Ramsay, 1877 Dystrykt Stołeczny, Prowincja Centralna, Papua-Nowa Gwinea[40].
T. a. multiaculeatus Echidna hystrix multiaculeata W. Rotschild, 1905 skrajnie na południe od Australii Południowej, Australia; niektóre źródła jako miejsce typowe wymieniają Wyspę Kangura w Australii Południowej[41].
T. a. setosus Echidna setosa É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803 Adventure Bay, Wyspa Bruny, Tasmania, Australia[42].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Aculeata i aculeatus: łac. aculeatus ‘wyposażony w ciernie, ostry, kolczasty’, od aculeus ‘cierń, kolec’, zdrobnienie od acus ‘igła’[43][44].
  • Echidna: gr. εχιδνα ekhidna „żmija”; prawdopodobnie w aluzji od ostrych kolców, które mają kłuć jak zęby jadowe żmii[45].
  • Acanthonotus: gr. ακανθονωτος akanthonōtos ‘kolczasty grzbiet’; ακανθα akantha ‘cierń, kolec’, od ακη akē ‘punkt’; -νωτος -nōtos ‘-tyły, -grzbiety’, od νωτον nōton ‘tył, grzbiet’[46].
  • Tachyglossus: gr. ταχυς takhus ‘szybko’; γλωσσα glōssa ‘język’[47].
  • Echinopus: gr. εχινος ekhinos ‘jeż’; πους pous, ποδος podos ‘stopa’[48].
  • Syphomia: etymologia nieznana, Rafinesque nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej[47].
  • acanthion: gr. ακανθιον akanthion ‘jeżozwierz, jeż’, od ακανθα akantha ‘cierń, kolec’, od ακη akē ‘punkt’[49].
  • lawesii: wielebny William George Lawes (1839–1907), brytyjski misjonarz w Nowej Gwinei[50].
  • multiaculeata: łac. multi ‘wiele, mnóstwo, nadmiar’, od multus ‘dużo’[51]; aculeatus ‘wyposażony w ciernie, ostry, kolczasty’, od aculeus ‘cierń, kolec’, zdrobnienie od acus ‘igła’[49].
  • setosa: łac. saetosus lub setosus ‘szczeciniasty, najeżony, pełny szorstkich włosów’, od saeta lub seta ‘jeżyć, nastroszyć’[52].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Zwierzę o krępej budowie, prawie kulistej. W zależności od miejsca występowania samce i samice mogą różnić się wielkością. Bardzo długi ryjek (o kostnej podstawie) zakończony jest małym otworem gębowym. Język bardzo długi (do 18 cm), pokryty lepką śliną, do której przylepiają się owady. Zdobycz miażdżona jest między rogowymi naroślami w jamie ustnej. Łapy silne, przystosowane do kopania, u samców na tylnych kończynach ostrogi do obrony. Ubarwienie czarne z jasnymi, grubymi kolcami rozłożonymi równomiernie na całej powierzchni grzbietowej, zaś od strony brzucha ma sierść[53].

Rozmiary[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała bez ogona 30–45 cm, ogon szczątkowy o długości około 6 cm[54][55], masa ciała 2–6 kg[54][56][57].

Występowanie i biotop[edytuj | edytuj kod]

Występuje w Australii, na Tasmanii i na południowym wschodzie Nowej Gwinei. W Australii Tachyglossus aculeatus jest najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem spośród rodzimych ssaków[58].

Zasięg występowania w zależności od podgatunku[35][54]:

Kolczatki zamieszkują wiele rodzajów siedlisk: otwarte lasy, sawanny, tereny rolnicze, obszary pustynne i półpustynne, tereny przybrzeżne i górskie[30].

Pokarm[edytuj | edytuj kod]

Kolczatki australijskie mogą żyć wszędzie tam, gdzie jest dostęp do źródeł pożywienia, i regularnie polują na mrówki i termity[59]. Uważa się, że lokalizują pokarm za pomocą węchu, wykorzystując sensory umieszczone na końcu swoich pysków, poprzez przegrzebywanie gleby łapami i sondowanie za pomocą pyska[60]. Badanie kolczatek przeprowadzone w Nowej Południowej Walii wykazało, że mają one tendencję do wykopywania larw żukowatych wiosną, gdy zdobycz jest aktywna, ale unikają tej ofiary, gdy jest ona nieaktywna, co prowadzi do przypuszczeń, że kolczatki wykrywają zdobycz za pomocą słuchu. Wzrok nie jest uważany za istotny w polowaniu; obserwowano ślepe osobniki, które przeżywały w środowisku naturalnym[61].

Zachowanie[edytuj | edytuj kod]

Kolczatka prowadzi samotniczy tryb życia. Ma znakomicie rozwinięty węch i słuch, natomiast wzrok ma bardzo słaby. Umie pływać, w warunkach niesprzyjających (chłody) zapada w rodzaj odrętwienia (torpor[62]). Rozpoznaje inne kolczatki głównie poprzez węch. Zmniejsza zużycie energii poprzez hibernację zazwyczaj od wczesnej jesieni po późną wiosnę (zmienia się to w zależności od podgatunku, lokalizacji geograficznej i płci). Redukuje temperaturę swojego ciała do ok. 8–10 stopni Celsjusza[63]. Wyczuwając niebezpieczeństwo, kolczatka podnosi igły na sztorc i zwija się w kulkę[53]. Na wolności kolczatka australijska żyje średnio 10 lat, uważa się jednak, że może dożyć 40 lat[64]. Najdłużej żyjący osobnik dożył 49 lat w Philadelphia Zoo[65].

Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]

Do zapłodnienia dochodzi w jajowodzie. Ciąża trwa od 21 do 28 dni po kopulacji[66], samica składa zwykle jedno jajo, które wysiaduje około 10 dni[67]. Niewiele wiadomo o rozmnażaniu kolczatek, są to zwierzęta skryte, a w niewoli praktycznie w ogóle nie prokreują. Występuje jeden okres rozrodczy, a zaloty trwają około 7–37 dni (okres jesienno-zimowy). Przyjęto, że oznaką dojrzałości płciowej kolczatek jest zanik ostrogi, która występuje u młodych do ok. 4–5 roku życia. Podczas okresu godowego zmieniają swój samotniczy tryb życia, samicy towarzyszą średnio 3–4 samce. Zwierzęta tworzą „pociąg”: za samicą, która jest największa, podąża sznur samców. Najdłuższy zaobserwowany „pociąg” składał się z 11 osobników. Kolczatki kojarzą się od lipca do września. Samica paruje się tylko z jednym samcem w jednym sezonie rozrodczym. Prawdopodobnie samice nie rozmnażają się co roku, a frekwencja rozrodu nie jest jeszcze poznana. Jajo po złożeniu zostaje przeniesione przez samicę z kloaki do torby lęgowej. W tym czasie samica buduje norę lub szuka pożywienia. Młode po 10 dniach zaczynają się wykluwać dzięki zębowi jajowemu. Jeszcze ślepe, kierują się do gruczołów mlekowych, gdzie zlizują mleko matki. Matka umieszcza je w bezpiecznej norze. Ważą wtedy około 180–260 gramów. Pomiędzy karmieniem młode mogą pozostać w norze same od 5 do 10 dni, podczas gdy matka szuka pożywienia. Młode kolczatki opuszczają norę po około 180–205 dniach (styczeń/luty)[68].

Termoregulacja[edytuj | edytuj kod]

Kolczatka jest zwierzęciem stałocieplnym, utrzymuje temperaturę ciała około 32 stopni Celsjusza[69]. Podwyższenie temperatury o dwa stopnie często prowadzi do śmierci z przegrzania[70]. Kolczatki australijskie są zwierzętami na ogół prowadzącymi dzienny tryb życia. Są słabo przystosowane do radzenia sobie z nadmiarem ciepła, gdyż nie posiadają gruczołów potowych i nie oddają ciepła dysząc. Z tego powodu w ciepłych porach roku kolczatki zmieniają swój tryb życia na nocny unikając ekspozycji na promienie słoneczne[70]. Kolczatka oprócz unikania źródeł ciepła jest w stanie zwiększyć lub zmniejszyć utratę ciepła regulując cyrkulację krwi swojego ciała. Odbywa się to poprzez zwężanie lub rozszerzanie skórnych naczyń krwionośnych[70]. Kolczatki żyjące w pobliżu zbiorników wodnych wchodzą do wody, aby w ten sposób się ochłodzić[70]. W pewnych sytuacjach są w stanie obniżyć temperaturę swojego ciała zwalniając metabolizm i zmniejszając tempo bicia serca[71]. W okresach zimowych kolczatka zapada w stan hibernacji, podczas którego temperatura ciała może spaść nawet do 4 stopni Celsjusza[72]. Optymalna temperatura środowiska dla kolczatki wynosi 25 stopni Celsjusza, ponieważ zużywa ona wtedy najmniej energii[70].

Znaczenie dla ekosystemu[edytuj | edytuj kod]

Na suchych zalesionych terenach we wschodniej części Australii kolczatka wykopuje w ziemi, pod koronami dużych drzew, doły żerne. W 2007 roku opublikowano wyniki badań, w których wpływ obecności dołów żernych na fizyczne, chemiczne i biologiczne właściwości gleby był porównywany w siedmiu miejscach, gdzie każda lokalizacja miała dwa poziomy: poziom powierzchni ziemi i poziom dołu żernego, oraz dwa stanowiska – pod koroną drzewa rosnącego w bliskiej okolicy dołu i na otwartej przestrzeni. W dołach żernych gromadziło się dwa razy więcej ściółki w porównaniu do płaskiej powierzchni. Także ilość ściółki zgromadzonej pod koronami pobliskich drzew była większa niż na otwartej przestrzeni. Poziom przewodnictwa elektrycznego gleby znajdującej się w dole był niższy niż na powierzchni i chociaż stężenie glebowych składników odżywczych było większe pod koroną drzewa, w dole niższe było całkowite stężenie węgla, siarki i azotu. Gleba w dole żernym była wilgotna i bardziej porowata, temperatura była niższa niż na powierzchni, także napowietrzenie gleby było około 30% wyższe w porównaniu z warunkami panującymi na powierzchni. Kolczatki australijskie poprzez wykopywanie dołów żernych tworzą naturalne zbiorniki znacznych zasobów, które poprawiają jakość gleby, co w suchych i zalesionych terenach jest zjawiskiem bardzo pożądanym. Czyni to z kolczatek bardzo ważny element funkcjonalny ekosystemów leśnych w Australii[73].

Status i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]

Kolczatka australijska jest według Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) gatunkiem najmniejszej troski (LC), przede wszystkim ze względu na szeroki zakres tolerancji środowiskowej i występowanie w miejscach chronionych, gdzie nie ma wielu zagrożeń[30].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Młodszy homonim Echidna Forster, 1788 (Actinopterygii).
  2. ↑ Młodszy homonim Acanthonotus Bloch & Schneider, 1801 (Actinopterygii).
  3. ↑ a b c Nomen nudum.
  4. ↑ a b Nowa nazwa dla Echidna G. Cuvier, 1797.
  5. ↑ Nowa nazwa dla Myrmemophaga aculeata Shaw, 1792.
  6. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Echidna histrix É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803.
  7. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Echidna breviaculeata Tiedemann, 1808.
  8. ↑ Nowa nazwa dla Echidna hystrix multiaculeata W. Rothschild, 1905.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d G. Shaw: The naturalist’s miscellany, or Coloured figures of natural objects. Cz. 3. London: Printed for Nodder & Co., 1792, s. ryc. 109. (ang.).
  2. ↑ a b J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 114. (łac.).
  3. ↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire. Extrait d’un mémoire sur le Mymecophaga capensis. Gme. „Bulletin des Sciences, par la Société Philomathique de Paris”. 1, s. 103, 1796. (fr.). 
  4. ↑ G. Cuvier: Tableau élémentaire de l’histoire naturelle des animaux. Paris: Baudouin, 1798, s. 143. (fr.).
  5. ↑ Goldfuss 1809 ↓, s. 308.
  6. ↑ J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata, in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Wyd. 3. Cz. 1. Mosquae: Nicolai S. Vsevolozsky, 1813, s. 14. (łac.).
  7. ↑ J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata, in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Wyd. 3. Cz. 3. Mosquae: Nicolai S. Vsevolozsky, 1814, s. 691. (łac.).
  8. ↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 57. (fr.).
  9. ↑ B.G. de Lacépède: Tableau des divisions, sous-divisions, ordres et genres des mammifères. W: B.G. de Lacépède: Discours d’ouverture et de clôture du cours d’histoire naturelle, donné dans le Muséum national d’Histoire naturelle, l’an VII de la République, et tableaux méthodiques des mammifères et des oiseaux. Paris: Plassan, 1799, s. 11. (fr.).
  10. ↑ E. Home. Description of the Anatomy of the Ornithorhynchus Hystrix. „Philosophical transactions of the Royal Society of London”. 92, s. 348, 1802. (ang.). 
  11. ↑ Geoffroy Saint-Hilaire 1803 ↓, s. 225.
  12. ↑ Geoffroy Saint-Hilaire 1803 ↓, s. 226.
  13. ↑ Goldfuss 1809 ↓, s. 309.
  14. ↑ a b F. Tiedemann: Zoologie: zu seinen Vorlesungen entworfen. Allgemeine Zoologie, Mensch und Säugthiere. Landshut: In der Weberichen Buchhandlung, 1804, s. 592. (niem.).
  15. ↑ G. Perry: Arcana, or, The museum of natural history: containing the most recent discovered objects: embellished with coloured plates, and corresponding descriptions: with extracts relating to animals, and remarks of celebrated travellers; combining a general survey of nature. London: Printed by George Smeeton for James Stratford, 1811, s. sygn. F6. (ang.).
  16. ↑ J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata, in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Wyd. 3. Cz. 2. Mosquae: Nicolai S. Vsevolozsky, 1813, s. 444. (łac.).
  17. ↑ R.-P. Lesson: Manuel de mammalogie, ou histoire naturelle des mammiferes. Paris: J. B. Bailliere, 1827, s. 318. (ang.).
  18. ↑ R. Mudie: The Picture of Australia: Exhibiting New Holland, Van Dieman's Land, and All the Settlements, from the First at Sydney to the Last at Swan River. London: Whittaker, Treacher, & Co., 1829, s. 180. (ang.).
  19. ↑ R. Lesson: Compléments de Buffon. Races humaines et mammifères. Wyd. 2. Cz. 1. Paris: P. Pourrat Frères, 1838, s. nienumerowana rycina. (fr.).
  20. ↑ G.R. Waterhouse: Catalogue of the Mammalia preserved in the Museum of the Zoological Society of London. Wyd. 2. London: Richard and John E. Taylor, 1838, s. 68. (ang.).
  21. ↑ J.E. Gray. Revision of the Genera and Species of Entomophagous Edentata, founded on the examination of the Specimens in the British Museum. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1865, s. 386, 1865. (ang.). 
  22. ↑ a b J.L.G. Krefft. Natural History. Section Monotremata continued. „The Sydney Mail and New South Wales Advertiser”. 14 (652), s. 808, 1872. (ang.). 
  23. ↑ E.P. Ramsay. Note of a species of echidna (Tachyglossus), from Port Moresby, New Guinea. „Proceedings of the Linnean Society of New South Wales”. 2 (1), s. 32, 1877. (ang.). 
  24. ↑ R. Collett. Echidna acanthion, en sandsynligvis ubeskreven art myre-pindsvin fra Nord-Queensland. „Forhandlinger i Videnskabs-selskabet i Christiania”. 1884 (13), s. 1, 1884. (duń.). 
  25. ↑ O. Thomas. Notes on the characters of the different races of Echidna. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1885 (2), s. 338, 1885. (ang.). 
  26. ↑ W. Rothschild. Notes on Zaglossus and description of a new species of Echidna hystrix. „Novitates zoologicae”. 12, s. 306, 1905. (ang.). 
  27. ↑ O. Thomas. [On Mammals collected in South-west Australia for Mr. W. E. Balston]. „Abstracts of the Proceedings of the Zoological Society of London”. 31, s. 2, 1906. (ang.). 
  28. ↑ Kowarzik 1909 ↓, s. 214.
  29. ↑ Kowarzik 1909 ↓, s. 215.
  30. ↑ a b c K. Aplin i inni, Tachyglossus aculeatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.1 [dostęp 2015-06-20] (ang.).
  31. ↑ a b c W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 1. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  32. ↑ Австралийская ехидна, [w:] Vladimir Evgenʹevič Sokolov (red.), Пятиязычный словарь названий животных. Млекопитающие. Латинский, русский, английский, немецкий, французский. / под общей редакцией акад. В. Е. Соколова, 1 stycznia 1988 [dostęp 2016-03-23].
  33. ↑ Smith, P.: Giant Anteater Myrmecophaga tridactyla Linnaeus, 1758. Fauna Paraguay.com, 2 listopada 2007. s. 1. [dostęp 2016-04-10]. (ang.).
  34. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Tachyglossus aculeatus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-07-12].
  35. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 42. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  36. ↑ Iredale, T. and Troughton, E. 1934. A checklist of mammals recorded from Australia. Memoirs of the Australian Museum 6: i–xii, 1–122
  37. ↑ a b Augee, M. L., Gooden, B. A. and Musser, A. 2006. Echidna : extraordinary egg-laying mammal, s.5. Collingwood, Victoria, CSIRO Publishing ISBN 0-643-09204-8.
  38. ↑ Австралийская ехидна, [w:] Vladimir Evgenʹevič Sokolov (red.), Пятиязычный словарь названий животных: латинский, русский, английский, немецкий, французский, 5391 название. 1, 1,, 1 stycznia 1988 [dostęp 2016-03-23].
  39. ↑ Zijlstra 2023 ↓, s. N#2791.
  40. ↑ Zijlstra 2023 ↓, s. N#2805.
  41. ↑ Zijlstra 2023 ↓, s. N#2806.
  42. ↑ Zijlstra 2023 ↓, s. N#2807.
  43. ↑ The Key to Scientific Names ↓, aculeata [dostęp 2021-12-27].
  44. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 77.
  45. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 248.
  46. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 73.
  47. ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 658.
  48. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 249.
  49. ↑ a b Jaeger 1944 ↓, s. 4.
  50. ↑ The Key to Scientific Names ↓, lawesii [dostęp 2023-07-12].
  51. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 140.
  52. ↑ The Key to Scientific Names ↓, setosa [dostęp 2023-07-12].
  53. ↑ a b Encyklopedia Zwierząt. DEBIT sp.j., s. 294. ISBN 83-7167-441-4.
  54. ↑ a b c S. Nicol: Family Tachyglossidae (Echidnas). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 56. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
  55. ↑ K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 135, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  56. ↑ Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 30. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  57. ↑ M. Cason: Tachyglossus aculeatus short-beaked echidna. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. Museum of Zoology University of Michigan. [dostęp 2016-03-13]. (ang.).
  58. ↑ Flannery, T. 1990. Mammals of New Guinea Robert Brown & Associates. ISBN 1-86273-029-6.
  59. ↑ Short-beaked Echidna – Zoo Aquarium Association. Arazpa.org.au. [dostęp 2016-04-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-10-14)]. (ang.).
  60. ↑ Augee, M. L., Gooden, B. A. and Musser, A. 2006. Echidna : extraordinary egg-laying mammal, s.98. Collingwood, Victoria, CSIRO Publishing ISBN 0-643-09204-8.
  61. ↑ Augee, M. L., Gooden, B. A. and Musser, A. 2006. Echidna : extraordinary egg-laying mammal, s.99. Collingwood, Victoria, CSIRO Publishing ISBN 0-643-09204-8.
  62. ↑ Science & Nature – Wildfacts – Short-beaked echidna, common echidna, spiny anteater. BBC, 2008-07-25. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-03-21)]. (ang.).
  63. ↑ Nicol, S., N. Anderson. Cooling rate and body temperature regulation of hibernating echidnas (Tachyglossus aculeatus). „Journal of Experimental Biology”. 210. s. 586-592. 
  64. ↑ Short-beaked Echidna. Victorian Government Department of Sustainability and Environment, 09-2010. (ang.).
  65. ↑ Augee, M.L., Gooden, B.A. and Musser, A. 2006. Echidna : extraordinary egg-laying mammal, s.93. Collingwood, Victoria, CSIRO Publishing ISBN 0-643-09204-8.
  66. ↑ Augee, M.L., Gooden, B.A. and Musser, A. 2006. Echidna : extraordinary egg-laying mammal, s.84. Collingwood, Victoria, CSIRO Publishing ISBN 0-643-09204-8.
  67. ↑ M. L. Augee: Short-beaked Echidna, Tachyglossus aculeatus. w: The mammals of Australia. Third Edition. Wyd. 3. Sydney: New Holland Publishing Australia Pty Ltd, 2008, s. 37-39. ISBN 1-877069-25-6.
  68. ↑ Peggy D. Rismiller & Michael W. McKelvey, Frequency of Breeding and Recruitment in the Short-Beaked Echidna, Tachyglossus aculeatus, „Journal of Mammalogy”, 81 (1), 2000, s. 1–17, DOI: 10.1644/1545-1542(2000)081<0001:FOBARI>2.0.CO;2 (ang.).
  69. ↑ M.L. Augee, Brett Gooden, Anne Musser, Echidna: Extraordinary Egg-laying Mammal, Csiro Publishing, 1 stycznia 2006, p 112, ISBN 978-0-643-09204-4 [dostęp 2016-03-25] (ang.).
  70. ↑ a b c d e M.L. Augee, Brett Gooden, Anne Musser, Echidna: Extraordinary Egg-laying Mammal, Csiro Publishing, 1 stycznia 2006, p 114, ISBN 978-0-643-09204-4 [dostęp 2016-03-25] (ang.).
  71. ↑ M.L. Augee, Brett Gooden, Anne Musser, Echidna: Extraordinary Egg-laying Mammal, Csiro Publishing, 1 stycznia 2006, p 107, ISBN 978-0-643-09204-4 [dostęp 2016-03-25] (ang.).
  72. ↑ G.C. Grigg, L.A. Beard, M.L. Augee, Hibernation in a monotreme, the echidna (Tachyglossus aculeatus), „Comparative Biochemistry and Physiology. A, Comparative Physiology”, 4, 1989, s. 609–612, ISSN 0300-9629, PMID: 2566425 [dostęp 2016-03-25].
  73. ↑ 5. David J. Eldridgea, Anna Mensinga:  Foraging pits of the short-beaked echidna (Tachyglossus aculeatus) as small-scale patches ina semi-arid Australian box woodland:  SoilBiology & Biochemistry 39 (2007) 1055–1065

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kolczatka_australijska&oldid=71835587”