Przejdź do zawartości

Eduard Budźka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Eduard Budźka
Едуард Будзька
ilustracja
Pełne imię i nazwisko

Eduard Adamawicz Budźka

Data urodzenia

22 marca 1882

Data i miejsce śmierci

14 sierpnia 1958
Chicago

Sekretarz Komisji ds. Utworzenia Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego przy Ludowym Sekretariacie Białoruskiej Republiki Ludowej
Okres

od czerwca 1918
do ?

Członek Tymczasowego Komitetu Wykonawczego Wielkiej Rady Białoruskiej
Okres

od 6 listopada 1917
do ?

Przynależność polityczna

Chrześcijański Związek Demokratyczny

Poprzednik

stanowisko utworzone

Następca

stanowisko zlikwidowane

Członek prezydium Białoruskiego Komitetu Narodowego
Okres

od 7–9 kwietnia 1917
do 23 lipca 1917

Przynależność polityczna

Białoruska Socjalistyczna Gromada

Poprzednik

stanowisko utworzone

Następca

stanowisko zlikwidowane

Eduard Adamawicz Budźka (biał. Едуард Адамавіч Будзька[a]; ur. 22 marca 1882 w Budsławiu, zm. 14 sierpnia 1958 w Chicago) – białoruski poeta, publicysta, autor wspomnień, działacz społeczny związany z białoruskim ruchem narodowym początku XX wieku; jeden z pierwszych organizatorów białoruskiego systemu oświaty, w 1918 roku Sekretarz Komisji ds. Utworzenia Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego przy Ludowym Sekretariacie Białoruskiej Republiki Ludowej.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 22 marca 1882 roku w miasteczku Budsław w powiecie wilejskim guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego. Uczył się w Ryskim Instytucie Politechnicznym, jednak przerwał naukę ze względu na trudności finansowe i zły stan zdrowia. Mieszkając w Rydze służył na poczcie i organizował białoruskie stowarzyszenie narodowe. Od 1906 roku publikował na łamach wydawanej w Wilnie białoruskojęzycznej gazety „Nasza Niwa”, a także w jej kalendarzach wiersze, wolne tłumaczenia rosyjskich bajek i notatki publicystyczne[1]. Często odwiedzał redakcję tego czasopisma i był jednym z jego najaktywniejszych popularyzatorów wśród mieszkańców wsi[2].

Po wybuchu I wojny światowej został ewakuowany przed nadejściem wojsk niemieckich do Petersburga[3]. W 1916 roku brał udział w pracach Białoruskiego Towarzystwa Pomocy Ofiarom Wojny w Piotrogrodzie (BTPOWP), wydawał[1] i redagował dziennik katolickiSwietacz” (pol. „Oświeciciel”)[3], publikował w gazecie „Dziannica” (pol. „Zorza Poranna”; artykuł Dumki da hramatyki pod pseudonimem Akcub, 1916)[1]. W dniach 7–9 kwietnia (25–27 marca st. st.) 1917 roku brał udział jako przedstawiciel BTPOWP w Zjeździe Białoruskich Organizacji Narodowych w Mińsku, który opowiedział się za autonomią Białorusi w składzie demokratycznej federacji rosyjskiej. W jego trakcie został wybrany na członka prezydium Białoruskiego Komitetu Narodowego (BKN)[4]. W połowie kwietnia wszedł w skład delegacji BKN, która udała się do Piotrogrodu w celu nawiązania stosunków z Rządem Tymczasowym Rosji[b]. Delegacja przekazała na ręce premiera Gieorgija Lwowa rezolucję mówiącą m.in. o konieczności przekształcenia Rosji w demokratyczną federację, a także zawierają postulaty wprowadzenia w szkołach krajowych języka białoruskiego i kursów wiedzy o Białorusi. Postulaty nie zostały jednak przez Rząd Tymczasowy Rosji uwzględnione[4].

Eduard Budźka był członkiem Petersburskiego Oddziału Białoruskiej Socjalistycznej Gromady (BSG). W czerwcu 1917 roku na konferencji BSG został wybrany do jej Komitetu Centralnego. W lipcu był delegatem na Zjazd Białoruskich Organizacji i Partii w Mińsku[1]. W trakcie drugiej sesji Centralnej Rady Białoruskich Organizacji i Partii w dniach 28 października – 6 listopada (15–24 października st. st.) 1917 roku, w trakcie którego organizacja została przekształcona w Wielką Radę Białoruską (WRB), Eduard Budźka został wybrany na członka 24-osobowego Tymczasowego Komitetu Wykonawczego WRB. W tym czasie był członkiem Chrześcijańskiego Związku Demokratycznego[5]. W grudniu został delegatem na I Zjazd Wszechbiałoruski[1]. W czerwcu 1918 roku, po ogłoszeniu niepodległości przez Białoruską Republikę Ludową (BRL), Eduard Budźka objął stanowisko Sekretarza Komisji ds. Utworzenia Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego przy Ludowym Sekretariacie BRL. Aktywnie zaangażował się w tworzenie białoruskich szkół[2] i w tym samym roku był jednym z organizatorów Budsławskiego Gimnazjum Białoruskiego[1] (według innego źródła – Białoruskiego Seminarium Nauczycielskiego w Budsławiu)[2]. W 1921 roku wszedł w skład tajnego Białoruskiego Komitetu Państwowego, który stawiał sobie za cel utworzenie państwa białoruskiego pod patronatem Polski. Organizacja istniała ok. trzech-czterech miesięcy[6]. Na początku lat 20. przeprowadził się z Polski na Łotwę, gdzie organizował białoruską oświatę[2]. W latach 1921–1922 kierował białoruskimi kursami nauczycielskimi w Dyneburgu. Mieszkał w Rydze i Kownie, występował z artykułami na tematy moralno-etyczne i religijne[1]. Następnie powrócił do Polski, gdzie mieszkał przez kilka lat do wybuchu II wojny światowej[2].

W czasie niemieckiej okupacji pracował jako nauczyciel w Mińsku i Baranowiczach. Po wojnie mieszkał w Niemczech Zachodnich i Stanach Zjednoczonych, gdzie od lat 50. działał w miejscowej białoruskiej społeczności[2], m.in. występował ze wspomnieniami w gazecie „Baćkauszczyna[1]. Zmarł w Chicago 14 sierpnia 1958 roku[2].

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]

Eduard Budźka był autorem licznych artykułów w białoruskiej prasie, m.in. krótkich wspomnień o wydarzeniach i postaciach białoruskiego ruchu narodowego pierwszej ćwierci XX wieku[2].

Rodzina

[edytuj | edytuj kod]

Eduard Budźka miał córki Ludwikę i Irenę, a także syna Czasłaua. Wszyscy troje ukończyli Gimnazjum Białoruskie w Wilnie i Uniwersytet Stefana Batorego, pracowali w różnych okresach jako nauczyciele, a po wojnie znaleźli się na emigracji w Stanach Zjednoczonych[7].

  1. W literaturze występuje także jako Эдзюк Будзька (czyt. Edziuk Budźka).
  2. Oprócz Eduarda Budźki w skład delegacji weszli także: Roman Skirmunt, Paweł Aleksiuk, J. Kanczar, Michał Kochanowicz oraz Iwan Kraskouski.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h Encykłapiedyja... s. 114.
  2. a b c d e f g h Budźka Eduard. slounik.org. [dostęp 2015-12-29]. (ang.).
  3. a b Michaluk 2010 ↓, s. 149
  4. a b Michaluk 2010 ↓, s. 164–166
  5. Łatyszonek 1995 ↓, s. 48
  6. Łatyszonek 1995 ↓, s. 234–235
  7. Dawiednik. W: Uspaminy.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]