Ekologia teoretyczna
Ekologia teoretyczna (ang. theoretical ecology) – interdyscyplinarny dział nauki dotyczącej złożonego systemu, jakim jest biosfera (zob. cechy systemów złożonych). System globalny oraz wchodzące w jego skład mniejsze ekosystemy o różnych strukturach są opisywane jako układy dynamiczne z wykorzystaniem metod modelowania matematycznego. Przedstawiciele tak rozumianego działu ekologii łączą różne dziedziny nauki (zob. klasyfikacja nauk – nauki stykowe i integracyjne), takie jak matematyka stosowana, informatyka, fizyka statystyczna, biologia i biochemia, populacjologia i biocenologia, genetyka, epidemiologia, ewolucjonizm w biologii, naukach społecznych i polityce, teoretyczne podstawy ochrony środowiska i inne[1][2][3].
Przedstawiciele ekologii teoretycznej[edytuj | edytuj kod]
Matematyczne modele stosowali w biologii już Vito Volterra (1860–1940) i Alfred J. Lotka (1880–1949), twórcy pierwszego modelu układu dynamicznego drapieżnik-ofiara nazwanego równaniem Lotki-Volterry (zob. dynamika liczebności populacji, oscylacje i fluktuacje liczebności populacji). Do twórców ekologii teoretycznej są zaliczani również[4]:
- G. Evelyn Hutchinson (1903–1991) – pionier ekologii ekosystemów (zob. nisza ekologiczna)
- Robert MacArthur (1930–1972) – biogeograf zasłużony dla ekologii populacyjnej i ewolucyjnej (badania konkurencji międzygatunkowej)
- Richard Levins (1931–2016)[5] – ekolog, biomatematyk i filozof nauki, wskazujący połączenia między pozornie odległymi tematami, np. biologii z teorią polityki („patrzący na całość”)
- Gieorgij Gause (1910–1986) – mikrobiolog, którego imię nosi zasada konkurencyjnego wypierania z niszy ekologicznej
- Edward O. Wilson (ur. 1929) – biolog i zoolog, zainteresowany przede wszystkim entomologią, ewolucją i socjobiologią
- Howard T. Odum (1924–2002) – pionier współczesnych badań struktury ekosystemów, zainteresowany głównie ekosystemami wodnymi
- Robert May (1936–2020) – profesor biologii i fizyki teoretycznej, zajmujący się populacjologią z zastosowaniem technik matematycznych, który przyczynił się do powstania i popularyzacji ekologii teoretycznej w latach 70. i 80. XX wieku[6]
- Simon Asher Levin (ur. 1941) – ekolog i matematyk, twórca koncepcji biosfery jako systemu sterowanego adaptacyjnie
oraz George Sugihara[7], Joel E. Cohen[8], Donald DeAngelis[9], G. David Tilman[10], Robert Ulanowicz i inni[4].
b – zależności międzygatunkowe, np. model drapieżnictwa (równanie Lotki-Volterry)
c – biogeografia wysp, równania R. MacArthura i E.0. Wilsona
d – biogeografia wysp, model R. Levinsa[5] (C i E – prawdopodobieństwo kolonizacji i wyniszczenia siedliska)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ed. Robert May, Angela R. McLean: Theoretical Ecology; Principles and Applications (wyd. 3). Oxford University Press, 15 lutego 2007, s. 267 ss. ISBN 978-0-19-920999-6. (Lord May of Oxford)
- ↑ red. Alan Hastings, Louis Gross: Encyclopedia of Theoretical Ecology ; Tom 4 z Encyclopedias of the Natural World. University of California Press, 31 maja 2012, s. 848 ss. ISBN 0-520-95178-6.
- ↑ Theoretical Ecology, Editor-in-Chief: Alan Hastings, (electronic version), Journal no. 12080 ISSN 1874-1746
- ↑ a b Theoretical Ecologists. W: Wikipedians: Complexity and Dynamics. PediaPress, s. 325.
- ↑ a b In memoriam: Richard Levins, ecologist, biomathematician, and philosopher of science. [w:] Strona internetowa Harvard T.H. Chan School of Public Health [on-line]. The President and Fellows of Harvard College, 22 stycznia 2016. [dostęp 2019-05-11]. (ang.).
- ↑ Professor Lord Robert May of Oxford, AC, OM, Kt. [w:] Strona internetowa Sydney High School Old Boys Union > Patrons [on-line]. SHSOBU. [dostęp 2019-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-05-14)]. (ang.).
- ↑ George Sugihara. Professor of Biological Oceanography, Physical Oceanography Research Division. [w:] Strona internetowa Scripps Institution of Oceanography, UC San Diego [on-line]. Scripps Institution of Oceanography. [dostęp 2019-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-05-13)]. (ang.).
- ↑ Joel E. Cohen, Ph.D., Dr.P.H.. [w:] Strona internetowa The Rockefeller University > Heads of Laboratories [on-line]. The Rockefeller University. [dostęp 2019-05-13]. (ang.).
- ↑ Don DeAngelis. [w:] Strona internetowa University of Miami > People [on-line]. University of Miami. [dostęp 2019-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-05-13)]. (ang.).
- ↑ G. David Tilman (College of Biological Sciences). [w:] Strona internetowa Uniwersytetu Minnesoty [on-line]. Regents of the University of Minnesota. [dostęp 2019-05-13]. (ang.).
- ↑ A.Jarynowski, A. Grabowski: Modelowanie epidemiologiczne dedykowane Polsce. Gdańsk: Centrum Zastosowań Matematyki PG, 2015, s. 1–22. ISBN 978-83-942807-9-6.
- ↑ Anna Zesławska: Modele epidemiologiczne. [w:] ppt [on-line]. www.impan.pl, 20 maja 2013. [dostęp 2020-10-02].