Elena Alistar
Elena Alistar z d. Bălan (ur. 1 czerwca 1873 w Vaisal, zm. 1955 w Pucioasa[1]) – mołdawska i rumuńska działaczka polityczna, publicystka, nauczycielka i organizatorka szkół rumuńskich w Besarabii. W 1917 r. jedna z dwóch kobiet-deputowanych do Rady Kraju.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Była córką mołdawskiego duchownego prawosławnego Vasile Balana. Ukończyła szkołę podstawową w rodzinnej wiosce oraz szkołę dla dziewcząt przy eparchii kiszyniowskiej (w 1890 r.). Następnie wyszła za mąż za Dumitru Alistara, absolwenta seminarium duchownego, i po wyświęceniu go na kapłana żyła razem z nim kolejno w miejscowościach, gdzie służył: od 1890 do 1891 w Văleni w rejonie kagulskim guberni besarabskiej, od 1891 do 1893 r. w Roșu w tymże rejonie, od 1893 do 1897 r. w Zârnești w tymże rejonie i od 1904 do 1910 r. w Rezeni w rejonie kiszyniowskim. Jako małżonka kapłana angażowała się w organizację nauki języka rumuńskiego dla dorosłych, walcząc z analfabetyzmem i przeciwdziałając prowadzonej przez władze carskie polityce rusyfikacji Besarabii[2].
Po śmierci męża, w 1910 r. dzięki pomocy Constantina Stere i Vasile Stroescu, który zdobył dla niej stypendium, Elena Alistar podjęła studia medyczne na Uniwersytecie w Jassach. Od 1912 r. działała w Rumuńskiej Lidze Kulturalnej w Jassach. W ramach swojej aktywności umożliwiała utalentowanym dzieciom z Nisporeni w Besarabii naukę w gimnazjach w tymże mieście. Podjęła również pracę w szpitalu psychiatrycznym w Costiujeni. Również od 1912 r. publikowała na łamach pisma „Cuvânt Moldovenesc” (Słowo Mołdawskie), piętnując politykę władz carskich wobec Besarabii i panujący wśród besarabskich Mołdawian analfabetyzm[2]. Od 1910 r. była notowana przez carską policję jako osoba podejrzana; 19 sierpnia 1914 r. została osadzona na 45 dni w więzieniu w Kiszyniowie[2] za „prorumuńską agitację”[1]. Po zwolnieniu wyjechała ponownie do Jass[2].
Współtworzyła Mołdawską Partię Narodową[3] i weszła do jej komitetu wykonawczego[4]. Jesienią 1917 r. wróciła do Kiszyniowa i została wybrana na deputowaną do Rady Kraju – parlamentu Besarabii, która otrzymała po rewolucji lutowej autonomię w ramach państwa rosyjskiego[2], jako jedyna kobieta z ramienia Mołdawskiej Partii Narodowej[1] (drugą kobietą wybraną do Rady była mienszewiczka Nadieżda Grinfeld[5]). W parlamencie zasiadała w komisji szkolnej. Opowiadała się za połączeniem Besarabii z państwem rumuńskim i 27 marca 1918 r. zagłosowała, podobnie jak większość członków Rady Kraju[6], za zjednoczeniem[2][7].
1 grudnia 1918 r. Elena Alistar objęła stanowisko dyrektorki szkoły eparchialnej dla dziewcząt w Kiszyniowie i w ciągu dwudziestu lat kierowania placówką uczyniła z niej szkołę elitarną, sama opracowując dla niej program i metody dydaktyczne[2]. Przez całe dwudziestolecie międzywojenne działała na rzecz rozwoju szkolnictwa rumuńskiego w Besarabii oraz była aktywna w ruchu na rzecz praw kobiet[7].
W 1927 r. założyła w Kiszyniowie Stowarzyszenie Kobiet Rumuńskich, zrzeszone z Prawosławnym Narodowym Towarzystwem Kobiet Rumuńskich w Bukareszcie, którego liderką była Alexandrina Cantacuzino[2].
W 1940 r., po wkroczeniu wojsk radzieckich do Besarabii, Alistar wyjechała z Kiszyniowa do Jass, gdzie zamieszkała w domu rodziny Isanos. Po przejęciu przez komunistów władzy w Rumunii, jako osoba nieprzychylna wobec nowych władz, została osadzona w areszcie domowym w Pucioasa. Tam też w 1955 r. zmarła i została anonimowo pochowana[2].
W 1963 r. ciało Alistar zostało ekshumowane i pochowane w grobowcu rodziny Isanos na cmentarzu Bellu w Bukareszcie[2].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Imię Eleny Alistar nosi ulica w kiszyniowskiej dzielnicy Botanica, a od 2002 r. także kiszyniowskie liceum teoretyczne z klasami artystycznymi[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c ELENA ALISTAR (1873 – 1955) – Muzeul Virtual al Unirii [online] [dostęp 2020-03-11] (rum.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Răzvan Moceanu, PORTRET: Elena Alistar Romanescu – medic, pedagog și om politic, singura femeie din Sfatul Țării din Basarabia, militant activ pentru Unirea cu România [online].
- ↑ Andrei Brezianu, Vlad Spânu, The A to Z of Moldova, Scarecrow Press, 26 maja 2010, ISBN 978-1-4616-7203-6 [dostęp 2020-03-11] (ang.).
- ↑ Marcin Kosienkowski, Spotkania polsko-mołdawskie: Księga poświęcona pamięci Profesora Janusza Solaka, Episteme, 1 grudnia 2012, ISBN 978-83-62495-28-3 [dostęp 2020-03-11] (pol.).
- ↑ Надежда Гринфельд, „EBRAIKA”, 24 lutego 2017 [dostęp 2018-05-17] (ros.).
- ↑ Ch. King, The Moldovans. Romania, Russia and the Politics of Culture, Hoover Institution Press, Stanford University Press, Stanford 2000, ISBN 978-0-8179-9792-2, s. 35.
- ↑ a b Elena Alistar-Romanescu [online], roma.mae.ro [dostęp 2020-03-11].