Elena Lacková
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
poetka, dramaturżka, pisarka |
| Narodowość |
romska |
| Alma Mater | |
| Odznaczenia | |
| |
Elena Lacková (ur. 22 marca 1921 w Wielkim Saryszu, zm. 1 stycznia 2003 w Koszycach) – słowacka pisarka i dramatopisarka pochodzenia romskiego, pisząca w języku romskim.
Życie i twórczość[edytuj | edytuj kod]
Jej rodzicami byli Polka i romski skrzypek, Mikuláš Doktor. Miała ośmioro rodzeństwa[1]. Po ukończeniu szkoły podstawowej, do której chodziła tylko w zimie, w pozostałym okresie zajmowała się zbieraniem runa leśnego, by wspomóc rodzinę[2]. Naukę kontynuowała w Preszowie w latach 1932–1935[3].
Pierwszy wiersz London – Paris – Veľký Šariš napisała w 1935, a w 1939 napisała swoją pierwszą sztukę teatralną Przesadzony kwiat. Sztuka została jednak zakazana przez władze i nigdy nie została wystawiona[2].
Wyszła za mąż za Jozefa Lacko, z którym miała sześcioro dzieci. Dwoje z nich zmarło w czasie II wojny światowej. Wojenne doświadczenia stały się przewodnim elementem jej twórczości. W 1948 opublikowała sztukę Horiaci cigánsky tábor (Płonący cygański tabor). Po tym jak o amatorskich próbach z lokalnymi mieszkańcami doniosła prasa, aktorzy zostali zaproszeni przez Ministerstwo Spraw Socjalnych do wystawiania jej w przygranicznych regionach Czech, gdzie osiedlili się Romowie[2][1].
W latach 1949–1951 była pracownikiem oświatowym w Preszowie, od 1961 w domu kultury w Uściu nad Łabą[3][4].
W 1970 ukończyła studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Karola w Pradze jako pierwsza Romka ze Słowacji[5].
Była współzałożycielką Związku Cyganów-Romów[5] w Pradze, w którym pracowała do 1973. W latach 1976–1980 była bibliotekarką w Lemešanach[3].
Od 1990 jej sztuki są wystawiane przez zawodowy teatr romski Theatre Romathan[1].
W 1993 została członkiem Związku Pisarzy Słowackich[2].
Publikowała w założonym przez siebie romskim czasopiśmie „Romano nevo ľil”[5].
Swoją autobiografię Narodila jsem se pod šťastnou hvězdou opowiadała w języku romskim przez osiem lat Milenie Hübschmannovej. Została przetłumaczona na czeski, francuski, angielski, bułgarski, węgierski i hiszpański. W 2001 książka otrzymała Premio Hidalgo internacional[6].
Zmarła w domu opieki w Koszycach, w którym spędziła ostatnie lata życia[5].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Opracowano na podstawie materiału źródłowego[1][3][5]
- 1935 – London – Paris – Veľký Šariš: wiersz
- 1946 – Horiaci cigánsky tábor (Płonący cygański tabor): sztuka teatralna
- 1952 – Nový život (Nowe życie): sztuka teatralna
- 1955 – Rómské srdce (Romskie serce): sztuka teatralna
- 1988 – Žužika: słuchowisko
- 1992 – Rómske rozprávky / Romane paramisa: książka
- 1994 – Veľký primáš Baro / Baro primašis Baro: opowiadania
- 1997 – Narodila jsem se pod šťastnou hvězdou (Urodziłam się pod szczęśliwą gwiazdą): autobiografia
- 2003 – Husle s tromi srdcami / Lavuta trine jilenaca (Skrzypce z trzema sercami): opowiadania
Nagrody i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- 1989 – Prix Bohemia na festiwalu w Pilźnie za słuchowisko Žužika[5]
- 2001 – Order Ľudovíta Štúra 3. klasy[5][1]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Helena Sadílková: Elena Lacková. RomArchive, 2018. [dostęp 2021-03-24]. (ang.).
- ↑ a b c d Lacková, Elena. Documentation Centre for Central and Eastern European literature Main menu Home. [dostęp 2021-03-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-04-15)]. (niem.).
- ↑ a b c d Elena Lacková. Literárne informačné centrum. [dostęp 2021-03-24]. (słow.).
- ↑ Louise Doughty: Ilona Lackova – Roma writer’s testimony to the sufferings of her people. The Guardian, 2003-02-14. [dostęp 2021-03-24]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Jana Šustová: Mgr. Elena Lacková. Český rozhlas. [dostęp 2021-03-24]. (cz.).
- ↑ Milena Hübschmannová, filóloga, investigadora y escritora checa Edición impresa [online], El Pais, 17 września 2005 [dostęp 2021-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2014-08-18].