Elizabeth Anscombe

Elizabeth Anscombe
Pełne imię i nazwisko	Gertrude Elizabeth Margaret Anscombe
Data i miejsce urodzenia	18 marca 1919 ; Limerick
Data i miejsce śmierci	5 stycznia 2001 ; Cambridge
Zawód, zajęcie	filozof
Alma Mater	Uniwersytet Oksfordzki
Małżeństwo	Peter Geach
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gertrude Elizabeth Margaret Anscombe (ur. 18 marca 1919 w Limerick, zm. 5 stycznia 2001 w Cambridge^[1]) – brytyjska filozof.

Życiorys

„Miss Anscombe”, bo tak nazywano ją do końca życia, ukończyła studia na Uniwersytecie Oksfordzkim w roku 1941. W czasie studiów przeszła na katolicyzm^[2] i wyszła za mąż za Petera Geacha. Do roku 1970 pracowała w Oxfordzie, z roczną przerwą na nauczanie w Cambridge (Newnham College), dokąd później przeniosła się na stałe, obejmując tę samą katedrę, którą zajmował Ludwig Wittgenstein. W roku 1986 przeszła na emeryturę.

W późniejszych latach Anscombe cierpiała na choroby serca. W 1996 roku omal nie zginęła w wypadku samochodowym, po którym nie odzyskała pełnej sprawności, a ostatnie lata życia spędziła pod opieką rodziny w Cambridge. Zmarła 5 stycznia 2001 w wieku 81 lat, z mężem i czwórką z siedmiorga ich dzieci przy szpitalnym łóżku^[3].

Była uczennicą Wittgensteina, który wywarł na nią wielki wpływ. Z drugiej strony, właśnie katolicyzm Anscombe, jej męża oraz zaprzyjaźnionego z nimi Rusha Rheesa był jednym z powodów, dla których Wittgenstein nie pozwolił sobie nigdy na jakąkolwiek radykalną krytykę katolicyzmu. Po śmierci Wittgensteina Anscombe, wraz z Rushem Rheesem i G. H. von Wrightem, została wykonawczynią jego testamentu.

Była znana z konserwatywnych poglądów w kwestiach obyczajowych. Przeciwstawiała się m.in. antykoncepcji. Uważała, że każda forma antykoncepcji jest zła. Chociaż nie jest ona co prawda złem samym w sobie, jednak unieważnia powody, dla których warto zachować wierność małżeńską lub nie uprawiać seksu przedmałżeńskiego (zob. Contraception & Chastity, 1977).

Dorobek filozoficzny

Anscombe jest znana ze swych prac nad historią filozofii. Ożywiła refleksję nad filozofią działania Arystotelesa i myślą Tomasza z Akwinu, będąc zwolenniczką pewnej formy neotomizmu.

Jej głównym dziełem jest wydana w 1957 Intention, która stała się kamieniem milowym w rozważaniach na temat intencjonalności. Donald Davidson stwierdził, że „jest to najważniejsze potraktowanie problemu działania od czasów Arystotelesa”^[4]. Jednym z motywów stale obecnych w jej twórczości jest problem dowodu ontologicznego na istnienie Boga zaproponowanego przez Anzelma z Canterbury. Pisała również o tajemnicy Eucharystii, o transsubstancjacji.

Drugą stroną jej spuścizny filozoficznej jest praca translatorska i edytorska. Tłumaczyła na język angielski m.in. Kartezjusza, ale przede wszystkim Wittgensteina – to jej zawdzięczamy podstawowe wydanie jego Dociekań Filozoficznych (Philosophical Investigations) z 1953.

Anscombe inspirowała również Donalda Davidsona, Corę Diamond, Philippę Foot i Alasdaira MacIntyre’a.

Publikacje

From Plato to Wittgenstein: Essays by G. E. M. Anscombe (St Andrews Studies in Philosophy and Public Life), 2011.
Faith in a Hard Ground. Essays on Religion, Philosophy and Ethics, redakcja: Mary Geach & Luke Gormally, St. Andrews Studies XI (2008) ISBN 978-1-84540-121-4.
Human Life, Action and Ethics: Essays, redakcja: Mary Geach & Luke Gormally, St. Andrews Studies IV (2005), ISBN 1-84540-013-5.
The Collected Philosophical Papers of G. E. M. Anscombe (3 tomy, 1981):
- From Parmenides to Wittgenstein (zebrane art.), 1981.
- Metaphysics and the philosophy of mind (zebrane art.), 1981.
- Ethics, religion, and politics, 1981.
Times, beginnings, and causes, 1975.
Contraception and chastity, 1975.
Practical reason: papers and discussions, G. E. M. Anscombe (i inni), 1974.
Causality and determination: an inaugural lecture, 1971.
Nuclear weapons, a Catholic response, G. E. M. Anscombe (i inni), 1962.
Trzej filozofowie (Arystoteles, Tomasz z Akwinu, Gottlob Frege), z P. T. Geachem, przeł. z ang. Bohdan Chwedeńczuk, Warszawa, Pax, 1981 (Three philosophers, 1961).
Nuclear weapons and Christian conscience, G. E. M. Anscombe (i inni), 1961.
Introduction to Wittgenstein’s Tractatus, 1959.
Intention, 1957.

Prace poświęcone Anscombe

Roger Teichmann, The Philosophy of Elizabeth Anscombe, Oxford Univ Press, Oxford 2008.
Logic, cause & action: essays in honour of Elizabeth Anscombe, Roger Teichmann (ed.), 2000.
Moral truth and moral tradition: essays in honour of Peter Geach and Elizabeth Anscombe, Luke Gormally (ed)., 1994.
Intention and intentionality: essays in honour of G. E. M. Anscombe, Cora Diamond & Jenny Teichman (ed.), 1979.

Przypisy

↑ Anscombe Gertrude Elizabeth Margareth, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-12-20] .
↑ „Professor G E M Anscombe”, Telegraph, 6 stycznia 2001.
↑ About Elizabeth Anscombe, bioethics.org.uk (eng.) [dostęp 2022-04-23].
↑ harvard.edu, informacja z okładki angielskiej wersji książki.

Linki zewnętrzne

JuliaJ. Driver JuliaJ., Gertrude Elizabeth Margaret Anscombe, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 8 lutego 2018, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-02-10] (ang.).
Anscombe, Gertrude Elizabeth Margaret (1919–2001) (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-08].

[epwn-1] Anscombe Gertrude Elizabeth Margareth, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-12-20] .

[2] „Professor G E M Anscombe”, Telegraph, 6 stycznia 2001.

[3] About Elizabeth Anscombe, bioethics.org.uk (eng.) [dostęp 2022-04-23].

[4] rvard.edu, informacja z okładki angielskiej wersji książki.

[1]

[2]

[3]

[4]