Emanuel Szlechter

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Emanuel Schlechter)
Emanuel Szlechter
Emanuel Schlechter
Eman, Olgierd Lech, Mundek
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

9 października 1904
lub 26 marca 1906
Lwów

Data i miejsce śmierci

11 listopada 1943
Lwów

Przyczyna śmierci

Holokaust

Zawód, zajęcie

autor tekstów piosenek, scenarzysta, kompozytor

Miejsce zamieszkania

Lwów, Warszawa

Narodowość

żydowska

Emanuel Schlechter, ps. Eman Schlechter, Olgierd Lech (ur. 9 października 1904[1] [2] we Lwowie[3][4], zm. 1943[2]) – polski twórca tekstów piosenek (z których wiele stało się wielkimi przebojami), scenarzysta, librecista, satyryk, tłumacz, wokalista, kompozytor i reżyser pochodzenia żydowskiego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Pochodził ze spolonizowanej rodziny żydowskiej Jakuba, malarza pokojowego[1], i Adeli[5]. Miał brata Emila Szlechtera (1906–1995) – adwokata i znawcę prawa starożytnego Bliskiego Wschodu, siostrę Różę oraz brata Maurycego.[5] Według wcześniejszych niezweryfikowanych publikacji ojciec miał być właścicielem restauracji we Lwowie[6]. Panieńskie nazwisko matki: Begeleiter[5], ale w literaturze podaje się też nazwisko Brecher[6]. Mając 16 lat wstąpił do Małopolskich Oddziałów Armii Ochotniczej i w lecie 1920 uczestniczył w obronie Lwowa przed Armią Czerwoną[6]. Maturę zdał w 1923[6] i rozpoczął studia na Wydziale Humanistycznym UJK, z kolei w 1929[1] rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Nie ma, jak dotąd, dokumentów świadczących o ukończeniu studiów przez Szlechtera. Prawdopodobnie przez pewien czas pracował jednak w kancelarii adwokackiej.

Pierwsze teksty piosenek, jakie ułożył Szlechter jeszcze jako student, śpiewane były (do muzyki Leona Boruńskiego) w 1930 w rewii Parada gwiazd w teatrze Morskie Oko (nagrane dla wytwórni Syrena Rekord przez Kazimierza Krukowskiego)[2]. W 1931 Szlechter wraz z Alfredem Schützem założyli we Lwowie studencki teatrzyk Złoty pieprzyk. W jednym z jego pierwszych przedstawień (zatytułowanym Co słychać w wielkim świecie) wykonywana była piosenka „Żołnierska brać”, która była pierwszym sukcesem Szlechtera – autora. Utwór nagrany został przez Chór Eryana i zespół rewelersów Wesoła piątka i zdobył sporą popularność. Szlechter udzielał się także jako wykonawca, śpiewając we lwowskich kawiarniach Muza i Roma (na fortepianie akompaniował mu Juliusz Gabel). W tym czasie współpracował też jako dziennikarz z lwowską prasą.

Około 1932 przeprowadził się do Warszawy. W 1933 napisał scenariusz i teksty piosenek do pierwszego polskiego filmu z pełną ścieżką dźwiękową Każdemu wolno kochać w reż. Mieczysława Krawicza. Pracował dla teatru Rex pisząc piosenki, skecze, scenariusze i monologi satyryczne. W latach 1933–1935 nagrywał płyty jako wokalista i gitarzysta. Występował pod własnym nazwiskiem lub pod pseudonimem Olgierd Lech. Dokonał serii nagrań skomponowanych przez siebie, a stylizowanych na utwory ludowe, piosenek żydowskich takich jak „Awremałe Melamed”, „Śpiewak sobotni”, „Rabi Eli-Melech”, „Alef Bet” i „Żydowskie wesele”. Jedną z bardziej znanych piosenek Szlechtera tego rodzaju był „Srulek”. Nagrywał z orkiestrami firmowymi wytwórni Columbia i Odeon (był kierownikiem literackim obu wytwórni). Od 1934 współpracował z teatrami: La Bohème, Cyganeria (z Konradem Tomem)[2], Stara Banda, a od 1935 m.in. z Cyrulikiem Warszawskim i Małym Qui Pro Quo. Działał jako członek, a potem we władzach Związku Autorów i Kompozytorów Scenicznych (od 1936 był członkiem Zarządu ZAIKS-u). Po niemieckiej i sowieckiej inwazji na Polskę we wrześniu 1939 Szlechter przebywał w okupowanym przez Rosjan Lwowie, pracując w Lwowskim Teatrze Miniatur jako aktor, autor i reżyser. Po wejściu Niemców do Lwowa w 1941 Szlechter znalazł się w lwowskim getcie, a potem w obozie koncentracyjnym przy ul. Janowskiej we Lwowie, gdzie zginął wraz z żoną i synem w 1942 (choć jest możliwe, że zdołał przeżyć jeszcze jeden rok)[2]. W jedynym dokumencie podającym dzienną datę śmierci, napisanym w latach czterdziestych przez prawdopodobnie kuzynkę na potrzeby ZAiKS-u podano, że został zamordowany 11 listopada 1943 r.[7]

Był autorem lub współautorem scenariuszy do wielu polskich filmów przedwojennych m.in.: Antek policmajster (z Konradem Tomem i Michałem Waszyńskim), Będzie lepiej (z Ludwikiem Starskim i Michałem Waszyńskim), Jadzia (z Karolem Jarossym i Mieczysławem Krawiczem), Ja tu rządzę (z Ludwikiem Starskim i Mieczysławem Krawiczem), Królowa przedmieścia (z Jerzym Nelem i Eugeniuszem Bodo), Piętro wyżej (z Ludwikiem Starskim, Eugeniuszem Bodo i Leonem Trystanem), Szczęśliwa trzynastka (z Ludwikiem Starskim, Aleksandrem Pękalskim i Marianem Czauskim) i Włóczęgi (z Konradem Tomem i Michałem Waszyńskim). Dla potrzeb filmu Kochaj tylko mnie napisał dialogi, skomponował muzykę i wystąpił jako aktor.

Piosenki[edytuj | edytuj kod]

Szlechter był autorem tekstów wielu piosenek filmowych, które często zdobywały popularność i stawały się przebojami (znanymi nawet w XXI w.):

Inne znane jego piosenki to:

Niektóre piosenki Szlechtera, związane z jego rodzinnym Lwowem, zostały napisane (czasem tylko częściowo) lwowskim bałakiem:

  • „Ta co pan buja” (muz. Juliusz Gabel)
  • „Moja gitara” (Rozśpiewany Lwów), (muz. Wiktor Tychowski i Eugeniusz Landowski)
  • „My dwaj - obacwaj”, wyk. Szczepcio i Tońko (Kazimierz Wajda i Henryk Vogelfänger) z filmu Będzie lepiej z 1936
  • „Dobranoc, oczka zmruż” i „Lwów jest jeden na świecie” znana bardziej jako „Tylko we Lwowie” (muz. Henryk Wars), wyk. Kazimierz Wajda i Henryk Vogelfänger, z filmu Włóczęgi z 1939. Piosenka ta była śpiewana później przez żołnierzy generała Andersa na całym niemal świecie i stała się hymnem lwowiaków zmuszonych do opuszczenia swego rodzinnego miasta.
  • „Serce batiara” (muz. Henryk Wars) z filmu Serce batiara (1939)

Scenariusze filmowe[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c Adam Redzik. Jak twórca szlagierów wszech czasów nie został adwokatem – Rzecz o Emanuelu Schlechterze (1904–1943). w 110. rocznicę urodzin i 70. rocznicę śmierci. „Palestra”. 1–2, s. 245–255, 2014. 
  2. a b c d e Schlechter, Emanuel. Biografia. [w:] Biblioteka Polskiej Piosenki [on-line]. [dostęp 2014-09-16].
  3. W starszych publikacjach podaje się też błędną datę 26 marca 1906
  4. Tak: T. Lerski, Emanuel Schlechter: wspomnienie o autorze lwowskich piosenek, „Rocznik Lwowski” 1999, s. 101–107; tenże, Emanuel Schlechter. Wspomnienie o autorze piosenek, „Piosenka” 2006, R. 1, z. 2, s. 95–98; tenże, Szlechter Emanuel, „Polski Słownik Biograficzny”, T. XLVIII/3, z. 198, s. 352–353.
  5. a b c A. Redzik, Emil Henryk Szlechter (1906–1995) – w dwudziestą rocznicę śmierci, „Palestra” 2015, nr 1-2, s. 216.
  6. a b c d Tomasz S. Lerski: Emanuel Szlechter. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 48. s. 351–353.
  7. A. Redzik, Jak twórca szlagierów wszech czasów nie został adwokatem – rzecz o Emanuelu Schlechterze (1904–1943). W 110. rocznicę urodzin i 70. rocznicę śmierci, „Palestra” 2014, nr 1-2, s. 245-255.
  8. Film polski. „Kurjer Poranny”. Nr 235, s. 8, 26 sierpnia 1939. 

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]