Energetyka w Serbii
Energetyka w Serbii – w 2014 Serbia była importerem energii netto, pokrywając w ten sposób ok. 28% zużywanej energii[1]. Importowała przede wszystkim gaz ziemny, ropę naftową i energię elektryczną[1]. Podstawowym surowcem energetycznym do wytwarzania energii elektrycznej jest węgiel brunatny i woda. Serbia jest członkiem Wspólnoty energetycznej[2].
Wskaźniki ogólne i bilans[edytuj | edytuj kod]
W 2014 Serbia wyprodukowała 9,44 Mtoe energii i zaimportowała 3,72 Mtoe. Emisja ditlenku węgla wyniosła przy tym 38,11 Mt (5,35 t/mieszkańca). Zużycie energii per capita wyniosło 1,86 toe, w tym 4,27 MWh energii elektrycznej na mieszkańca[1].
Produkowanymi nośnikami energii jest przede wszystkim energia elektryczna z węgla (5,713 Mtoe), ropy naftowej (1,217 Mtoe) oraz biomasy (1,117 Mtoe). Importowane są przede wszystkim: ropa naftowa(1,883 Mtoe), gaz ziemny (1,110 Mtoe) i produkty ropopochodne (0,856 Mtoe). Eksportowane są produkty ropopochodne (0,648 Mtoe) i energia elektryczna (0,468 Mtoe)[1].
Zużycie energii, w Mtoe, rok 2014[1]
| Sektor | Węgiel | Prod. ropopochodne | Gaz ziemny | Geoterm., solar., wiatr., etc. | Biopaliwa i odpady | Prąd elektry. | Ciepło | Razem |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Przemysł | 0,278 | 0,354 | 0,387 | 0 | 0,128 | 0,615 | 0,193 | 1,956 |
| Transport | 0 | 1,959 | 0,007 | 0 | 0 | 0,029 | 0 | 1,995 |
| Gosp. domowe | 0,170 | 0,042 | 0,143 | 0 | 0,852 | 1,187 | 0,358 | 2,752 |
| Handel i usługi | 0,048 | 0,066 | 0,114 | 0,002 | 0,046 | 0,393 | 0,069 | 0,737 |
| Rolnictwo i leśnictwo | 0 | 0,098 | 0,026 | 0,004 | 0,004 | 0,0263 | 0 | 0,157 |
| Rybołówstwo i rybactwo | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Niewyszczególnione | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| Zużycie nie w celach energetycznych | 0,025 | 0,406 | 0,091 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0,522 |
| Razem | 0,521 | 2,926 | 0,766 | 0,006 | 1,030 | 2,250 | 0,621 | 8,119 |
Energia elektryczna[edytuj | edytuj kod]
W 2014 roku w Serbii zużyto 26,158 TWh energii elektrycznej, tj. 4,27 MWh/osobę[1]. Energetyka oparta jest przede wszystkim o elektrownie węglowe (22,166 TWh brutto) i hydroelektrownie (11,617 TWh brutto)[1]. Ponad połowę energii elektrycznej produkują dwie elektrownie cieplne spalające węgiel brunatny: Elektrownia Nikola Tesla i Kostolac[3].
Zużycie energii elektrycznej, rok 2014[1]
| Sektor | Zużycie [TWh] |
|---|---|
| Przemysł | 7,156 |
| Transport | 0,336 |
| Gosp. domowe | 13,802 |
| Handel i usługi | 4,566 |
| Rolnictwo i leśnictwo | 0,298 |
| Rybołówstwo i rybactwo | 0 |
| Inne | 0 |
Po doliczeniu strat (5,163 TWh), zużycia własnego (4,302 TWh) i importu netto (1,563 TWh), produkcja brutto energii elektrycznej wyniosła 35,623 TWh[1].
Główne źródła energii, rok 2013[4]
| Rodzaj | Moc zainstalowana [MW] |
|---|---|
| Hydroelektrownie | 2835 |
| Elektrownie cieplne | 3936 |
| Elektrociepłownie | 353 |
| Łącznie | 7124 |
Rynek energii elektrycznej podlega regulacji. Od 2004 roku część odbiorców spełniających określone warunki mogła kupować energię na wolnym rynku i giełdach, pozostali odbiorcy korzystali ze sprzedaży taryfikowanej. Od 1 stycznia 2007 roku warunkiem zakupu na wolnym rynku było zużycie roczne powyżej 3 GWh. Oznaczało to uwolnienie ok. 21% rynku (350 odbiorców). Od lutego 2008 taryfikacji podlegały jedynie gospodarstwa domowe zużywające mniej niż 200 000 kWh. Oznaczało to otwarcie 47% rynku[5]. W 2015 na rynku działało 41 sprzedawców energii elektrycznej[6].
W lipcu 2015 z państwowego przedsiębiorstwa Elektroprivreda Srbije (EPS) wydzielone zostały dwie spółki zależne: operator systemu dystrybucji EPS Distribucija i EPS Snabdevanje[6].
Duże elektrownie cieplne[edytuj | edytuj kod]
Podstawą wytwarzania elektryczności są trzy duże elektrownie cieplne na węgiel brunatny: Nikola Tesla, Kostolac i Kolubara. Najstarszy działający blok uruchomiono w 1956. Najnowszy w 1991.
Duże elektrownie cieplne w Serbii, rok 2013[4]
| Nazwa | Moc zainstalowana [MW] | Rok uruchomienia |
|---|---|---|
| Nikola Tesla A1 | 210 | 1970 |
| Nikola Tesla A2 | 210 | 1970 |
| Nikola Tesla A3 | 305 | 1976 |
| Nikola Tesla A4 | 309 | 1978 |
| Nikola Tesla A5 | 309 | 1979 (modernizowany 2009) |
| Nikola Tesla A6 | 309 | 1979 |
| Nikola Tesla B1 | 620 | 1983 |
| Nikola Tesla B2 | 620 | 1985 |
| Razem Nikola Tesla (na lignit) | 2892 | – |
| Kolubara A1 | 32 | 1956 |
| Kolubara A2 | 32 | 1957 |
| Kolubara A3 | 64 | 1961 |
| Kolubara A4 | 32 | 1961 |
| Kolubara A5 | 110 | 1979 |
| Razem Kolubara (na lignit) | 270 | – |
| Kostolac A1 | 100 | 1967 |
| Kostolac A2 | 210 | 1980 |
| Kostolac B1 | 348 | 1987 |
| Kostolac B1 | 348 | 1991 |
| Razem Kostolac (na lignit) | 1006 | – |
| Novi Sad 1 | 135 | 1981 |
| Novi Sad 2 | 110 | 1984 |
| Razem Novi Sad (na gaz ziemny) | 245 | – |
| Zrenjanin (na gaz ziemny) | 110 | 1989 |
| Sremska Mitrovica (na gaz ziemny) | 32 | 1979 |
Ciepłownictwo[edytuj | edytuj kod]
W 2014 roku w Serbii zużyto 25,990 TJ ciepła[1]. Ciepło wytwarzane jest głównie przez spalanie gazu ziemnego (67%), węgla (21%) i ropy naftowej (11%)[1].
Zużycie ciepła, rok 2014[1]
| Sektor | Zużycie [TJ] |
|---|---|
| Przemysł | 8,100 |
| Transport | 0 |
| Gosp. domowe | 14,991 |
| Handel i usługi | 2,899 |
| Rolnictwo i leśnictwo | 0 |
| Rybołówstwo i rybactwo | 0 |
| Inne | 0 |
Po doliczeniu strat (2,951 TJ) i zużycia własnego (1,753 TJ) produkcja brutto ciepła wyniosła 30,694 TJ[1].
Węgiel[edytuj | edytuj kod]
Węgiel stanowi jedno z ważniejszych źródeł energii w Serbii. W 2014 ponad 91% zapotrzebowania (36,244 Mt) pokryto z produkcji krajowej, głównie węgla brunatnego (lignit) (30,011 Mt węgla i 0,271 brykietu). Serbia wytwarzała też gaz wielkopiecowy (4,821 Mt)[1].
Węgiel brunatny spalany jest przede wszystkim w elektrociepłowniach (50%) i elektrowniach (46,5%)[1].
Serbia posiada duże złoża węgla brunatnego. Potwierdzone rezerwy obejmują 4 mld ton zgromadzonych przede wszystkim w dwóch złożach: Kolubara i Kostolac. Wydobycie w 98% pochodzi z kopalni odkrywkowych. Złoże Kolubara zapewnia 75% surowca zużywanego przez EPS. Dostarcza ponad 30 mln ton węgla rocznie[3]. Kopalnie są własnością spółek zależnych EPS.
Kopalnie węgla[4]:
- odkrywkowe
- Kolubara
- Kostolac
- głębinowe
- Vrška Čuka
- Ibar
- Bogovina
- Soko
- Jasenovac
- Šravalj
- Lubnica
- Aleksinac
- głębinowe podwodne
- Kovin
Gaz ziemny[edytuj | edytuj kod]
Zapotrzebowanie na gaz ziemny w Serbii w 2014 roku wyniosło 74,85 petadżuli, z czego zaimportowano 69%[1].
Zużycie gazu ziemnego, rok 2014[1]
| Sektor | Zużycie [TJ] |
|---|---|
| Przetworzenie na inne formy energii | 31 712 |
| Przemysł | 17 991 |
| Transport | 327 |
| Gosp. domowe | 6631 |
| Handel i usługi | 5289 |
| Rolnictwo i leśnictwo | 1193 |
| Rybołówstwo i rybactwo | 0 |
| Inne | 0 |
| Zużycie nie w celach energetycznych | 4232 |
Rynek gazu ziemnego podlega regulacji. Część odbiorców spełniających określone warunki mogła kupować gaz na wolnym rynku i giełdach, pozostali odbiorcy korzystali ze sprzedaży taryfikowanej. W pierwszej fazie uwalniania rynku kryterium możliwości wolnego zakupu wymagało zużywania powyżej 50 mln metrów sześciennych. Oznaczało to uwolnienie 49,5% rynku. Od lutego 2008 z wolnego rynku mogli korzystać wszyscy odbiorcy, prócz gospodarstw domowych, czyli 90% rynku[7].
Na rynku hurtowym działa dwóch sprzedawców: NIS i Srbijagas[8].
W marcu 2013 Serbia podpisała umowę z Gazpromem na dostawę 2,5 mld m³ do 2021 roku[3].
Ropa naftowa[edytuj | edytuj kod]
Serbia jest importerem netto surowej ropy naftowej. Z importu pochodzi 55% tego surowca. Całość zapotrzebowania, 2,614 Mt, trafiła od krajowych rafinerii. Oprócz tego, importuje przede wszystkim benzynę i olej napędowy (0,487 Mt). Eksportuje niewielkie ilości benzyny/oleju napędowego (0,179 Mt), nafty lotniczej (0,040 Mt) i zwykłej (0,032 Mt)[1].
W od końca 2015 roku Serbia tworzyła strategiczne zapasy ropy naftowej i jej pochodnych, które miały wynieść 14,5 dnia średniego zapotrzebowania[9].
Odnawialne źródła energii[edytuj | edytuj kod]
W bilansie energetycznym Serbii w 2014 roku odnawialne źródła energii stanowiły znaczący odsetek (34% produkcji) jedynie w przypadku produkcji energii elektrycznej.
Z odpadów przemysłowych wytworzono 3 GWh energii elektrycznej i 12 TJ ciepła. Z biopaliw stałych: 1 GWh i 128 TJ. Z biogazu uzyskano 22 GWh energii elektrycznej[1].
Serbia posiada duży potencjał (4,6 GW) hydroelektryczny, głównie w postaci średnich i małych hydroelektrowni, i wiatrowy (2,3 TWh/rok)[3].
Instytucje[edytuj | edytuj kod]
Od 16 czerwca 2015 w Serbii działa krajowy regulator rynku energetycznego – Serbska Agencja Energii, powołana do życia przez ustawę o prawie energetycznym.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s IEA: Serbia: Indicators for 2014. IEA. [dostęp 2017-01-01]. (ang.).
- ↑ Energy market – Energy Community [online], Energy Agency of the Republic of Serbia [dostęp 2017-01-01] (ang.).
- ↑ a b c d The energy sector in Serbia [online], CEE Bankwatch network [dostęp 2017-01-01] (ang.).
- ↑ a b c Milena Đakonović, ENERGY SECTOR in the Republic of Serbia Coal and Electricity, UNECE Ministry of Mining and Energy Republic of Serbia.
- ↑ Energy market – Electricity [online], Energy Agency of the Republic of Serbia [dostęp 2017-01-01] (ang.).
- ↑ a b Serbia electricity [online], Energy Community [dostęp 2017-01-01] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-02] (ang.).
- ↑ Energy market – Natural gas [online], Energy Agency of the Republic of Serbia [dostęp 2017-01-01] (ang.).
- ↑ Serbia gas [online], Energy Community [dostęp 2017-01-01] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-02] (ang.).
- ↑ Serbia oil [online], Energy Community [dostęp 2017-01-01] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-02] (ang.).