Epos narodowy
Epos narodowy, epopeja narodowa – utwór literacki (epos) o istotnym znaczeniu dla narodu lub grupy społecznej, przedstawiający jego/jej dzieje w przełomowym momencie. Określenie to przyznawane jest zwykle jednemu dziełu literatury narodowej, które według materiałów historycznych czy tradycji ma najwierniej oddawać charakterystyczne dla epoki rysy narodu lub jego warstwy, osiągając jednocześnie wysoki stopień artyzmu.
Za pierwsze eposy narodowe uznano lliadę oraz Odyseję spisane przez Homera. Przedstawiają one historie herosów walczących z przeciwnościami losu. Polskim przykładem eposu jest Pan Tadeusz autorstwa Adama Mickiewicza, gdzie zawarta jest historia okupowanego narodu, który widzi nadzieję na niepodległość w nadchodzących wojskach Napoleona.
Poniższa lista przedstawia spis eposów poszczególnych narodów wraz z ich czasem powstania. Wiele spośród nich było przekazywanych ustnie z pokolenia na pokolenie, zanim zostały spisane w formie literackiej.
Określenia epos używa się także w odniesieniu do dzieł filmowych, będących przeważnie superprodukcjami, takich jak na przykład amerykański Ben Hur[7]
Polskie eposy narodowe
Polskie eposy narodowe mają swój początek od tłumaczenia Jerozolimy wyzwolonej Torquato Tasso przez Piotra Kochanowskiego w XVII wieku. Ze względu na częściową parafrazę stosowaną dla spolszczenia tekstu był on uważany za ważny prototyp dla przyszłych eposów. Pierwszą większą próbą stworzenia eposu narodowego była Lechiada Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Eposu poeta nigdy nie dokończył. Zachowała się tylko XI pieśń. Następnie Wacław Potocki napisał pierwszy polski epos narodowy – Transakcję wojny chocimskiej. Utwór ten tworzony w latach 1669–1672 został jednakże wydany po raz pierwszy w 1850 roku. Pierwsze znane w Polsce polskie eposy narodowe to Sobiesciada (1686) Jędrzeja Ustrzyckiego i Viennis (1717) Jana Damascena Kalińskiego. Oba dotyczą zwycięstwa wiedeńskiego króla Jana III Sobieskiego. Ambitną, ale zapomnianą próbą była Jagiellonida Dyzmy Bończa-Tomaszewskiego.
Następnym polskim eposem narodowym jest Pan Tadeusz Mickiewicza. Do eposów polskich zaliczają się również Monachomachia i Antymonachomachia Ignacego Krasickiego. Umownie polskimi eposami narodowymi nazywa się także dzieła prozy polskiej – między innymi Stara baśń Józefa Ignacego Kraszewskiego i Chłopi Władysława Stanisława Reymonta[8].
Przypisy
- ↑ Bolesław Mrozewicz: Fiński epos narodowy Kalewala. Geneza – struktura – motywy. Znaczenie dla fińskiego języka, literatury i sztuki. keko.amu.edu.pl. [dostęp 2016-11-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-28)]. (pol.).
- ↑ Szahname – epos narodowy Persów. historiamniejznanaizapomniana.wordpress.com. [dostęp 2016-11-19]. (pol.).
- ↑ Niemcy – Nadrenia. bavaria-tours.pl. [dostęp 2016-11-19]. (pol.).
- ↑ The Lusiads
- ↑ Antonina Obrębska-Jabłońska: „Słowo o wyprawie Igora” w przekładach polskich. bazhum.muzhp.pl. [dostęp 2016-11-19]. (pol.).
- ↑ a b Wojna i pokój. Tom I i II [online], Lubimyczytać.pl [dostęp 2020-11-12] .
- ↑ Paweł Mossakowski: „Ben-Hur”. Zamiast wzruszenia – donośny śmiech. cojestgrane24.wyborcza.pl. [dostęp 2016-11-18]. (pol.).
- ↑ Obchody Reymontowskie. muzeumliteratury.pl. [dostęp 2016-11-18]. (pol.).