Eukomia wiązowata

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Eucommia)
Eukomia wiązowata
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

gariowce

Rodzina

eukomiowate

Rodzaj

eukomia

Gatunek

eukomia wiązowata

Nazwa systematyczna
Eucommia ulmoides Oliver
Hooker's Icon. Pl. 20: t. 1950. 1891
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Liście eukomii wiązowatej
Owoce eukomii wiązowatej

Eukomia wiązowata, eukomia wiązolistna, eukomia chińska[4] (Eucommia ulmoides Oliver) – gatunek drzewa lub wysokiego krzewu z monotypowej rodziny eukomiowatych (Eucommiaceae) i jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju eukomia. Gatunek jest od dawna uprawiany w wielu miejscach na rozległym obszarze Chin[5] (zwłaszcza w zachodnich częściach Hubei i Syczuanu)[6]. Ponieważ łatwo dziczeje trudno stwierdzić czy gdziekolwiek rośnie na stanowiskach pierwotnych[7], prawdopodobnie wszystkie współczesne stanowiska są wtórne[8]. Ślady kopalne gatunku zachowane w węglu brunatnym pochodzącym sprzed 10–35 milionów lat, świadczą o dawnym szerokim rozprzestrzenieniu tych roślin (znajdowane są w Europie, Ameryce Północnej, Afryce i zachodniej Azji)[7].

Poza Chinami gatunek bywa uprawiany i lokalnie dziczeje (np. w Stanach Zjednoczonych)[7]. W Polsce eukomia spotykana jest niemal wyłącznie w kolekcjach[4].

Gatunek od ponad dwóch tysięcy lat wykorzystywany jest w Chinach jako leczniczy. Ceniony jest jako źródło gutaperki i drewna używanego w meblarstwie oraz na opał.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Drzewo dorastające do 20 m wysokości i o średnicy pnia do 0,5 m[5]. Zwykle rozłożyste[6]. Kora jest ciemnoszara, na młodych konarach i drzewach dość gładka, na starych pniach głęboko spękana, w spękaniach jasnobrązowa. Pędy są nagie, wewnątrz z wąskim, blaszkowato podzielonym rdzeniem. Wszystkie części rośliny zawierają gutaperkę – twardniejący sok mleczny[4].
Liście
Zrzucane na zimę, skrętoległe[6]. Osadzone są na słabo owłosionym ogonku o długości od 1 do 2,5 cm[5]. Młode liście są brązowo owłosione, z wiekiem owłosione pozostają tylko wiązki przewodzące[5]. Blaszka jest jasno-[5] do ciemnozielonej, mocno błyszcząca z obu stron[4]. Ma kształt eliptyczny do jajowatego[4], osiąga 5–15 cm długości i 2,5–7 cm szerokości[5]. Na szczycie blaszka jest długo zaostrzona, na brzegu piłkowana[4].
Kwiaty
Drobne, wiatropylne, rozdzielnopłciowe, przy czym rośliny są jednopienne. Kwiaty rozwijają się wczesną wiosną przed rozwinięciem się liści[6]. Kwiaty osadzone są na krótkich szypułkach i pozbawione są okwiatu. Męskie skupione są w pęczkach w kątach liści. Składają się z 5–12 pręcików o bardzo krótkich nitkach, ale z dość długimi pylnikami w kolorze czerwonawobrązowym, pękających podłużnymi pęknięciami. Kwiaty żeńskie rozwijają się pojedynczo w kątach liści. Składają się z pojedynczej zalążni tworzonej z dwóch owocolistków, ale tworzących jedną komorę. Zalążnia jest naga, wydłużona i spłaszczona, zawiera dwa zalążki, z których jeden jest abortowany. Na szczycie zalążni znajduje się krótka, dwudzielna szyjka z dwoma znamionami[9].
Owoc
Silnie wydłużony i spłaszczony skrzydlak (oskrzydlony orzeszek)[9]. Osiąga 3–4 cm długości i 1,2 cm szerokości[4]. Zawiera długie, równowąskie, pojedyncze nasiono[9].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna i podział według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jedyny rodzaj należący do monotypowej rodziny eukomiowatych Eucommiaceae Engl., która jest siostrzaną wobec rodziny gariowatych Garryaceae. Razem z nią należy do rzędu Garryales wchodzącego w skład kladu astrowych[2]. Rodzina w przeszłości sytuowana była w różnych miejscach systemu klasyfikacyjnego okrytonasiennych, ze względu na pewne podobieństwa zwykle w obrębie lub sąsiedztwie pokrzywowców Urticales lub oczarowców Hamamelidales[10].

gariowce

gariowate Garryaceae



eukomiowate Eucomiaceae



Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Roślina lecznicza[edytuj | edytuj kod]

Surowiec zielarski
Kora eukomii (Eucommiae cortex) – cała lub połamana, otarta, wysuszona kora gałęzi o zawartości nie mniej niż 0,1% diglukozydu pinorezynolu[11].
Działanie
W Chinach jest cenionym i stosowanym od co najmniej dwóch tysięcy lat środkiem leczniczym. Eukomia stosowana jest jako środek wzmacniający, moczopędny, obniżający ciśnienie krwi, przy chorobach wątroby, stanach zapalnych stawów oraz jako afrodyzjak[6]. Substancją czynną jest aukubina (glikozyd irydoidowy) zawarta głównie w korze[8].

Roślina gutaperkodajna[edytuj | edytuj kod]

Zawiera gutaperkę występującą w różnych jej częściach (w liściach 2—4%, w korze pędów 5—6%, w korze korzeni 9—12%). Twardniejący sok mleczny podobny do kauczuku, używany jest jako wodoodporny materiał izolacyjny oraz m.in. jako wypełnienie ubytków w zębach[8].

Źródło surowca drzewnego[edytuj | edytuj kod]

Drewno wykorzystywane jest w meblarstwie i jako opał[8].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  3. ↑ Eucommia ulmoides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. ↑ a b c d e f g Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste D-H. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 79-81. ISBN 83-01-12029-0.
  5. ↑ a b c d e f Eucommia ulmoides Oliver. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-05-03].
  6. ↑ a b c d e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 128. ISBN 0-333-73003-8.
  7. ↑ a b c Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 278-279. ISBN 978-1-84246-634-6.
  8. ↑ a b c d David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 349, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  9. ↑ a b c Eucommiaceae Engler.. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-05-03].
  10. ↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998. ISBN 83-7079-778-4.
  11. ↑ Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Eukomia_wiązowata&oldid=70133211”