Eufemiusz Herman

Eufemiusz Herman

Data i miejsce urodzenia	29 września 1892 Tomaszów Mazowiecki
Data i miejsce śmierci	8 maja 1985 Łódź
profesor nauk medycznych
Specjalność: neurologia
Alma Mater	Uniwersytet Lwowski Uniwersytet Jagielloński
Doktorat	listopad 1918
Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Łódzki Akademia Medyczna w Łodzi
Odznaczenia

Grób Eufemiusza Hermana na Starym Cmentarzu w Łodzi

Eufemiusz Józef Herman (ur. 29 września 1892 w Tomaszowie Mazowieckim, zm. 8 maja 1985 w Łodzi) – polski lekarz neurolog. Autor wielu książek z dziedziny neurologii, książek i publikacji o historii polskiej neurologii, oraz kilkuset publikacji naukowych. Był wiceprezesem Światowej Federacji Neurologów. Twórca łódzkiej szkoły neurologicznej.

Życiorys

Urodził się jako syn Jakuba i Heleny z domu Kryształ, nauczycieli w żydowskich szkołach ludowych. Studiował medycynę na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie i na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach I wojny światowej przebywał w Łodzi, gdzie Seweryn Sterling polecił go Antoniemu Mikulskiemu. Potem w Krakowie jako student IV roku był asystentem Jana Piltza. Podczas studiów pracował też pod kierunkiem Władysława Szymonowicza i Antoniego Dmochowskiego. Uczył się też neurofizjologii u Adolfa Becka. W listopadzie 1918 roku we Lwowie otrzymał tytuł doktora wszech nauk lekarskich. Od 1918 do 1920 służył w Wojsku Polskim w stopniu porucznika, otrzymał przydział mobilizacyjny do 3 baonu sanitarnego w Grodnie. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej.

Od 1922 roku pracował w Szpitalu na Czystem w Warszawie, gdzie został uczniem i współpracownikiem Edwarda Flataua. W 1932 wygrał konkurs na stanowisko ordynatora Oddziału Neurologii w tym szpitalu i na stanowisku pozostał do 1942 roku. Mieszkał przy ul. Siennej 24.

W kwietniu 1939 zmobilizowany do WP, brał udział w kampanii wrześniowej. Podczas okupacji w Warszawie, przebywał w getcie warszawskim, gdzie niósł pomoc chorym podczas epidemii duru plamistego. Uczył też w szkole dla pielęgniarek. W 1942 udało mu się opuścić getto, do końca wojny ukrywał się w podwarszawskiej wsi. W czerwcu i lipcu na zaproszenie Svenska Institutet przebywał w sztokholmskich klinikach neurologicznych u Olivecrony i Antoniego. W tym samym roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych i pracował w Instytucie Neurologicznym w Nowym Jorku od października 1946 do końca marca 1947.

Po wojnie był twórcą Katedry i Kliniki Chorób Nerwowych Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Łódzkiego. Odszedł na emeryturę w 1963 roku, po nim katedrę prowadził jego uczeń Antoni Prusiński.

Wiceprzewodniczący Światowej Federacji Neurologii (1969-1972), członek Komisji Historii Neurologii Światowej Federacji Neurologów, współtwórca Polskiego Towarzystwa Neurologicznego, prezes PTN (1959). Członek Międzynarodowego Komitetu Neuropatologii (1955), członek zagraniczny Włoskiego Towarzystwa Neurologicznego (1932), Królewskiego Towarzystwa Neurologicznego w Londynie (1957), Brytyjskiego Towarzystwa Neurologicznego (1964), Czechosłowackiego Towarzystwa Neurologicznego (1964). Od 21 maja 1952 redaktor „Neurologii Polskiej”.

Odznaczony Krzyżem Komandorskim, Krzyżem Oficerskim i Krzyżem Kawalerskim (1954) Orderu Odrodzenia Polski. Laureat nagrody Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej. Doktor honoris causa Łódzkiej Akademii Medycznej.

Żonaty z Różą Marią Lubińską (1902–1995). Córka Krystyna, studentka filologii polskiej na Uniwersytecie Warszawskim, zginęła w 1944.

Zmarł 8 maja 1985 w Łodzi, został pochowany na cmentarzu przy ulicy Ogrodowej.

Dorobek naukowy

W bogatym dorobku naukowym Hermana znajdują się prace oryginalne, w których opisał m.in. kilka nowych objawów neurologicznych oraz jednostek chorobowych; liczne prace kazuistyczne; podręczniki i monografie, rozdziały do wydawnictw zbiorowych; artykuły i książki poświęcone historii polskiej neurologii.

Prace oryginalne

Prusiński wymienia jako opisane przez Hermana następujące objawy:

• objaw podążania w niedowładach połowiczych, przedstawiony w rozprawie habilitacyjnej w 1946 roku
• objaw zwężenia szpary powiekowej przy patrzeniu w bok, nasilony w ukrytym niedowładzie mięśnia dźwigacza powieki górnej
• objaw karkowo-paluchowy w zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych, opisany w 1949 roku i znany jako objaw Hermana
• odruch podeszwowy toniczny,
• odruchy przestankowe w miastenii (1949)
• próba ischemiczna w miastenii (1962)
• objawy elektromiograficzne mowy wewnętrznej (1963)
• objaw retrakcji powieki górnej w porażeniu międzyjądrowym (1976)

Jako nowe jednostki nozologiczne, opisane przez Hermana, wymieniane są:

• zespół Hermana (zespół pourazowy z livedo racemosa)
• postaci zespołów neurologicznych w durze plamistym
• przewlekłe rozsiane gośćcowe zapalenie mózgu i rdzenia

Podręczniki i monografie

Herman napisał kilkanaście podręczników i monografii, w tym wielokrotnie wznawianą Diagnostykę chorób układu nerwowego (5. wydanie w 1982 roku).

Historia neurologii polskiej

W 1958 roku ukazała się książka Neurolodzy polscy, stanowiąca pierwsze i jedyne tego typu wydawnictwo przybliżające sylwetki pierwszych polskich neurologów. Wielu opisanych lekarzy Herman znał osobiście, jako swoich kolegów i nauczycieli (Flatau, Teofil Simchowicz, Samuel Goldflam, i inni). Szereg artykułów wspomnieniowych poświęconych polskim neurologom w polskiej prasie fachowej jest jego autorstwa. Współpracował z redakcją Polskiego Słownika Biograficznego. Ponadto, w 1975 roku ukazała się monografia Historia neurologii polskiej, a w 1965 roku biografia Józefa Babińskiego (Józef Babiński jego życie i dzieła).

Wybrane prace

• O bólach głowy. Rwa kulszowa. Warszawa: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, 1950 151 ss.
• Choroby zapalne mózgu. PZWL, Warszawa 1952 114 ss.
• Choroby wrodzone, wcześnie nabyte i dziedziczono-rodzinne układu nerwowego o nie ustalonej etiologii. PZWL, Warszawa 1954 169 ss.
• Herman E, Hausmanowa I. Zespoły neurologiczne w chorobach gośćcowych. PZWL, Warszawa 1954 83 ss.
  • wyd. II PZWL, Warszawa 1958
  • tłum. niem. Neurologische Syndrome bei rheumatischen Erkrankungen. Vol u Gesundheit, Berlin 1957 104 ss.
  • tłum. czesk. Neurologické syndromy u revmatickych chorob a u kolagenos. Stát Zdrav Nakl, Praha 1959 175 ss.
• Herman E, Przesmycki F. Choroby wirusowe układu nerwowego z wyłączeniem choroby Heinego-Medina. PZWL, Warszawa 1954 95 ss.
• Herman E, Musiał W. Stany nieprzytomności i stany śpiączkowe. PZWL, Warszawa 1958 200 ss.
• Neurolodzy polscy. PZWL, Warszawa 1958 462 ss.
• O nerwobólach. PZWL, Warszawa 1958 36 ss.
• Diagnostyka chorób układu nerwowego. PZWL, Warszawa 1961 359 ss.
  • wyd. 2 popr. i uzupeł. Warszawa 1965 426 ss.
  • wyd. 3 uzupeł. Warszawa 1967, 535 ss.
  • wyd. 4 popr. i uzupeł. Warszawa 1974 587 ss.
  • wyd. 5 Warszawa 1982
• Neurologia kliniczna. Podręcznik dla lekarzy. Pod redakcją W. Jakimowicza PZWL, Warszawa 1961 (Rozdziały: Choroby pochodzenia wirusowego, Pląsawica mniejsza, Riketsjozy, Zimnica, Trypanosomiazy, Włośnica, Toksoplazmozy, Urazy porodowe, Zaburzenia rozwojowe, Choroby mózgu i nerwów czaszkowych, Choroby nerwów i mięśni).
• Józef Babiński, jego życie i dzieła. PZWL, Warszawa 1965 237 ss.
• Herman E, Prusiński A. Zespoły neurologiczne w chorobach wewnętrznych. PZWL Warszawa 1966 203 ss.
  • wyd. 2 poszerz. i uzupeł. 1974, 431 ss.
  • tłum. niem. Neurologische Syndrome bei inneren Krankheiten. Schattauer, Stuttgart 1973 441 ss.
  • tłum. ros. Neurologiczeskie syndromy w klinike wnutriennych boleznej. Warszawa 1971 216 ss.
• Herman E, Musiał W. Stany nagłej utraty przytomności. PZWL, Warszawa 1967 110 ss.
• Herman E, Prusiński A. Choroby układu wegetatywnego. PZWL Warszawa 1969 312 ss.
• Atlas kliniczny chorób układu nerwowego. PZWL, Warszawa 1973 302 ss.
• Historia neurologii polskiej. Ossolineum, Wrocław 1975 296 ss.
• Zespoły psychoneurologiczne. PZWL, Warszawa 1978 183 ss.

Bibliografia

• Prusiński A. Profesor dr hab. nauk med. Eufemiusz Herman - nestor polskiej neurologii (w 90 urodziny). „Neurologia, Neurochirurgia i Psychiatria Polska”. 5-6, s. 306-328, 1983. PMID: 6759966. 
• A. Prusiński. Profesor Eufemiusz Herman (1892–1985). „Neurologia i Neurochirurgia Polska”. 42 (6), s. 564-6, 567-9, 2008. PMID: 19334346. 
• Jeśmian C: Eufemiusz Herman. W: Słownik Biograficzny Polskich Nauk Medycznych XX wieku. Tom I. Zeszyt 2. Podgórska-Klawe Z (red.). Warszawa: Instytut Historii Nauki PAN, 1994, s. 57–61.
• Krzysztof Tomasz Witczak, Słownik biograficzny Żydów tomaszowskich, Łódź - Tomaszów Mazowiecki 2010, ISBN 978-837525-358-0. s. 111-112 (biogram, fot., portet autorstwa Marii Bunzel).