Farbownik lekarski
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Klad | |
| Klad | |
| Klad | |
| Klasa | |
| Klad | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
farbownik lekarski |
| Nazwa systematyczna | |
| {{{nazwa łacińska}}} L. Sp. pl. 1:133. 1753 | |
Farbownik lekarski (Anchusa officinalis L.) – gatunek rośliny z rodziny ogórecznikowatych. Pochodzi ze strefy umiarkowanej Europy oraz Turcji[2]. W Polsce na niżu i pogórzu występuje dość pospolicie, jest archeofitem[3][4]. Potocznie funkcjonują także nazwy: wołowe ziele, wołowy język, czerwieniec[5].
Morfologia
- Pokrój
- W pierwszym roku z ziemi wyrasta jedynie rozeta liści odziomkowych. W latach następnych wyrasta łodyga z kwiatami.
- Łodyga
- Wzniesiona, prosta, szorstko owłosiona. Osiąga wysokość 30-90 cm.
- Liście
- Równowąskolancetowate lub podługowate i podobnie, jak łodyga szorstko owłosione.
- Kwiaty
- Na krótkich szypułkach. Kielich podzielony głębiej, niż do połowy, podczas owocowania ma kulistawodzwonkowaty kształt. Korona 5-krotna, zrosłopłatkowa, o średnicy 7-13 mm, przeważnie purpurowofioletowa, czasami czerwona, niebieska lub biała. Wewnątrz korony owłosione osklepki.
- Owoce
- Pofałdowane i brodawkowane rozłupki.
Biologia i ekologia
Bylina, hemikryptofit. Siedlisko: rumowiska, słoneczne stoki i wzgórza, przydroża. W uprawach rolnych jest chwastem. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Onopordetalia i Ass. Onopordetum acanthii[6]. Kwitnie od maja do października. Kwiaty równoczesne, owadopylne, zapylane głównie przez błonkówki[7]. Roślina miododajna. Jest przejściowym gospodarzem grzyba wywołującego chorobę zwaną rdzą żyta[7].
Zastosowanie
- Roślina lecznicza
- Surowiec zielarski: ziele, lub ziele z korzeniem. Zawiera m.in. alkaloidy (cynoglossyna, konsolidyna) alantoninę, cholinę, antocyjany, śluzy, kwas krzemowy, garbniki[8].
- Zbiór i suszenie: ziele należy zbierać w okresie kwitnienia, korzeń wczesną wiosną lub jesienią. Suszyć w przewiewnym miejscu, w cieniu.
- Działanie: roślina stosowana dawniej w medycynie ludowej, najczęściej w postaci naparu z ziela lub odwaru z ziela i korzenia. Napar ma działanie wykrztuśne, służył do leczenia kaszlu i schorzeń oskrzeli[8]. Ze względu na znaczną zawartość alkaloidów stosowana rzadziej, z obawy przed przedawkowaniem[5].
- Roślina miododajna
- Dawniej otrzymywano z niego czerwony barwnik alkaninę[7].
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2010-03-22]. (ang.).
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-26].
- ↑ B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Srodowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ a b Czesław Bańkowski, Jan Serwatka: O chwastach i ich zastosowaniu. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1972.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ a b c Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
- ↑ a b Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
<ref> o nazwie „stopień”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.Bibliografia
- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.