Fasola adzuki

Fasola adzuki
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	garbipłat
Gatunek	fasola adzuki
	Nazwa systematyczna
	Vigna angularis (Willd.) Ohwi & H. Ohashi
Synonimy
	Azukia angularis (Willd.) Ohwi; Dolichos angularis Willd.; Phaseolus angularis (Willd.) W. Wight;
	Azukia angularis (Willd.) Ohwi; Dolichos angularis Willd.; Phaseolus angularis (Willd.) W. Wight;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Fasola adzuki^[5]^[6]^[7], fasola japońska adzuki^[8] (Vigna angularis), zapożyczenie językowe z języka japońskiego: 小豆 (アズキ azuki, rzadziej アヅキ, adzuki)^[a] – gatunek rośliny jednorocznej z rodziny bobowatych. Dawniej zaliczany był do rodzaju fasola (Phaseolus). Strąki i nasiona są jadalne. Gatunek uprawiany w krajach Dalekiego Wschodu: Japonii, Chinach, Korei. Aklimatyzowana i wprowadzona do uprawy w USA^[5].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Roślina do 30 cm wysokości^[5].
Owoce: Strąki małe i cylindryczne, z nasionami drobnymi, wydłużonymi lub okrągławymi, w różnych kolorach.

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Roślina szeroko uprawiana w krajach azjatyckich dla jadalnych nasion i kiełków. Zawiera ok. 25% białka i wszystkie aminokwasy (w tym duże ilości lizyny). Nasiona są wyjątkowo bogate w żelazo, wapń, kobalt. Fasola składa się na dietę genmai-saishoku.

Małe czerwone fasolki pochodzą z kuchni wschodniej, znane są przede wszystkim z kuchni japońskiej. W kuchni Zachodu w ciągu ostatnich dekad rozpowszechniły się przede wszystkim wśród wegetarian, jako zastępnik mięsa. W kuchniach Wschodu są natomiast często składnikiem słodyczy: głównie oblewane słodkim syropem (przypominają wtedy drażetki) lub też przetwarzane na słodką pastę^[9].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Anko

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Fasola czerwona → wbrew pozorom zapis nazwy w formie „adzuki” („adsuki”, „aduki”) nie ma związku z zapisem fonetycznym w języku polskim. Dotarł on do Polski z Japonii poprzez język angielski i pierwsze historyczne zapisy transkrypcyjne tego słowa proponowane przez badaczy zachodnich, którzy dotarli do Japonii w XVII–XIX wieku. Byli to m.in. Engelbert Kaempfer (1651–1716) i James Curtis Hepburn (1815–1911). Azuki jest czytaniem specjalnym (gikun) znaków (kanji) 小豆 shōzu, oznaczających „małą fasolę” w odróżnieniu od sojowej „dużej fasoli” 大豆 daizu. Inaczej mówiąc, w języku japońskim słowo to wymawia się a-zu-ki bez dźwięku „d”. „D” w „adzuki” jest reliktem niestandardowego systemu latynizacji, w którym づ zostało zlatynizowane jako „dzu”, obecnie „zu”, albowiem: ズ (katakana) i ず (hiragana).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-12].
↑ Vigna angularis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ZbigniewZ. Podbielkowski ZbigniewZ., Słownik roślin użytkowych, wyd. 6, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1989, s. 89, ISBN 83-09-00256-4 .
↑ Ewa MariaE.M. Flaczyk Ewa MariaE.M. i inni red., Towaroznawstwo żywności pochodzenia roślinnego, wyd. 2 poszerz. i uzup., Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego, 2011, ISBN 978-83-7160-644-1, OCLC 804439595 .
↑ DorotheeD. Seeliger DorotheeD. (red.), Owoce i warzywa, Dusseldorf: Teubner, 2002, s. 207, ISBN 978-3-8338-1481-5 .
↑ AgnieszkaA. Gawłowska AgnieszkaA., Atlas warzyw: 180 gatunków z całego świata, WydawnictwoW. SBM (red.), wyd. I, Warszawa: Wydawnictwo SBM, 2018, s. 56-57, ISBN 978-83-8059-457-9, OCLC 1022803447 .
↑ John Ayton, An A-Z of Food and Drink, Oxford University Press, 2002.

[9] Fasola czerwona → wbrew pozorom zapis nazwy w formie „adzuki” („adsuki”, „aduki”) nie ma związku z zapisem fonetycznym w języku polskim. Dotarł on do Polski z Japonii poprzez język angielski i pierwsze historyczne zapisy transkrypcyjne tego słowa proponowane przez badaczy zachodnich, którzy dotarli do Japonii w XVII–XIX wieku. Byli to m.in. Engelbert Kaempfer (1651–1716) i James Curtis Hepburn (1815–1911). Azuki jest czytaniem specjalnym (gikun) znaków (kanji) 小豆 shōzu, oznaczających „małą fasolę” w odróżnieniu od sojowej „dużej fasoli” 大豆 daizu. Inaczej mówiąc, w języku japońskim słowo to wymawia się a-zu-ki bez dźwięku „d”. „D” w „adzuki” jest reliktem niestandardowego systemu latynizacji, w którym づ zostało zlatynizowane jako „dzu”, obecnie „zu”, albowiem: ズ (katakana) i ず (hiragana).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).

[3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-12].

[iucn-4] Vigna angularis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[podbiel-5] ZbigniewZ. Podbielkowski ZbigniewZ., Słownik roślin użytkowych, wyd. 6, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1989, s. 89, ISBN 83-09-00256-4 .

[6] Ewa MariaE.M. Flaczyk Ewa MariaE.M. i inni red., Towaroznawstwo żywności pochodzenia roślinnego, wyd. 2 poszerz. i uzup., Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego, 2011, ISBN 978-83-7160-644-1, OCLC 804439595 .

[7] DorotheeD. Seeliger DorotheeD. (red.), Owoce i warzywa, Dusseldorf: Teubner, 2002, s. 207, ISBN 978-3-8338-1481-5 .

[8] AgnieszkaA. Gawłowska AgnieszkaA., Atlas warzyw: 180 gatunków z całego świata, WydawnictwoW. SBM (red.), wyd. I, Warszawa: Wydawnictwo SBM, 2018, s. 56-57, ISBN 978-83-8059-457-9, OCLC 1022803447 .

[10] John Ayton, An A-Z of Food and Drink, Oxford University Press, 2002.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[a]

[9]