
Federacja Związków Zawodowych Pracowników PKP
| ||
![]() Siedziba Federacji przy ul. Jaracza | ||
Państwo | ![]() | |
Siedziba | Warszawa, ul. Jaracza 2 | |
Data założenia | 1918 | |
Przewodniczący | Jan Przywoźny (p.o.) | |
Członkowie | ok. 32 000 | |
Nr KRS | 0000024834 | |
Data rejestracji | 2001 | |
Powiązania | Forum Związków Zawodowych | |
![]() | ||
Strona internetowa |
Federacja Związków Zawodowych Pracowników Polskich Kolei Państwowych – zrzeszająca dziewięć organizacji związkowych pracowników Polskich Kolei Państwowych. Związek jest jednym z członków – założycieli centrali związkowej pn Forum Związków Zawodowych, z siedzibą w Warszawie. Federacja jest też zrzeszona w Międzynarodowej Federacji Pracowników Transportu (International Transport Workers' Federation) z siedzibą w Londynie, oraz w Europejskiej Federacji Pracowników Transportu (European Transport Workers Federation) z siedzibą w Brukseli.
Spis treści
Historia[edytuj | edytuj kod]
W latach międzywojennych określany był związkiem klasowym. W wyniku przesilenia w tej organizacji w 1929 powstał Centralny Związek Zawodowy Pracowników Kolejowych w R.P. W tym okresie związek należał do centrali związkowej - Związku Stowarzyszeń Zawodowych, który np. w 1939 gościł w swojej siedzibie, do Centralnej Komisji Porozumiewawczej Związków Zawodowych Pracowników Państwowych (C.K.P.) oraz do Międzynarodowego Zrzeszenia Pracowników Transportowych w Amsterdamie.
Organizacyjnie związek składał się z sekcji zawodowych, m.in. drogowców, konduktorów, maszynistów parowozowych, palaczy, pracowników umysłowych, rewidentów, robotników parowozowni, ruchowców, smarowników i warsztatowców, oraz z 9 zarządów okręgowych i 122 kół. Oprócz siedziby głównej w Warszawie wybudował też domy m.in. w Czortkowie, Dęblinie, Kowlu, Lwowie, Łapach, Łazach, Nowym Sączu, Skarżysku i Stanisławowie. Zakupiono domy m.in. w Bydgoszczy, Krakowie (d. Pałac Przeworskich z 1875, arch. J. Niedziałkowski), przy ul. Warszawskiej 7), Poznaniu przy ul. Stromej 24 (1939), Wilnie i Zagórzu. Planowano kolejne. ZZK prowadził domy wypoczynkowe w Jaremczu (1936) i Wielkiej Wsi Hallerowie (1937).[1][2]
Liczba członków[edytuj | edytuj kod]
- 1921 - około 90 tys. czł.
- 1928 - 59 tys.
- lata 30-te - 60 tys. [3]
- 1931 - 44 tys.
- 1936 - 40 tys.
- 1939 - 35 tys.
- 1944 - 29 tys.
- 1945 - 225 tys.
- 1946 - 346 tys.
- 1947 - 365 tys.
- 1948 - 395 tys.
- 1949 - 389 tys.
- 1960 - 461 tys.
- 1965 - 491 tys.
- 1971 - 527 tys.
- 1976 - 547 tys.
- 2009 - 35 tys.
- 2012 - 32 tys.
Chronologia[edytuj | edytuj kod]
- 1918 – powołanie Związku Zawodowego Kolejarzy Rzeczypospolitej Polskiej (ZZK), będącego pod silnym wpływem PPS
- 1921 – modyfikacja nazwy na Związek Zawodowy Kolejarzy
- 1939-1945 – prowadzenie ograniczonej a niejednokrotnie konspiracyjnej działalności pod nazwą Rodzina Kolejowa
- 1945-1948 – kontynuowanie działalności pod nazwą Związek Zawodowy Kolejarzy
- 1949 – przystąpienie do struktur CRZZ
- 1953-1980 – działalność pod nazwą Związek Zawodowy Pracowników Kolejowych PRL
- 1980 – przyjęcie nazwy NSZZ Pracowników Kolejowych PRL oraz wystąpienie ze struktur CRZZ
- 1983 – powołanie Federacji Związków Zawodowych Pracowników PKP
- 1984-1991 – członkostwo w OPZZ
- 2002 – przystąpienie do FZZ
Organizacje członkowskie federacji[edytuj | edytuj kod]
- Związek Zawodowy Kolejarzy Dolnośląskich, Wrocław
- Związek Zawodowy Kolejarzy Małopolski, Kraków
- Związek Zawodowy Kolejarzy Okręgu Centralnego, Warszawa
- Związek Zawodowy Kolejarzy Pomorza Zachodniego, Szczecin
- Związek Zawodowy Kolejarzy Rzeczpospolitej Polskiej, Gdańsk
- Związek Zawodowy Kolejarzy Śląskich, Katowice
- Związek Zawodowy Kolejarzy Zachodniego Obszaru RP, Poznań
- Związek Zawodowy Kolejarzy z siedzibą w Lublinie
- Związek Zawodowy Pracowników Grupy PKP, Warszawa
Podmioty zależne[edytuj | edytuj kod]
- Krajowa Spółdzielnia Spożywców Kolejarzy, zał. w 1921, utworzona wcześniej jako Centralny Związek Stowarzyszeń Spółdzielczo-Spożywczych Pracowników Kolejowych
- Przedsiębiorstwo Turystyczno-Usługowe "Kolejarz" Sp. z o.o., prowadzące m.in. dom wypoczynkowy "Kolejarz" w Muszynie
- Dom Kultury Kolejarza, Kraków, zbud. w latach 1929-1931 dla Zjednoczenia Kolejowców Polskich, którego kontynuatorką działań jest Sekcja Krajowa Kolejarzy NSZZ „Solidarność”
- Kolejowy Szpital Uzdrowiskowy Sp. z o.o., Ciechocinek - własność w 19,68%, do 1939 własność Rodziny Kolejowej
- Dziecięcy Szpital Uzdrowiskowo-Rehabilitacyjny Rodziny Kolejowej im. Aleksandry Piłsudskiej, Rabka-Zdrój, zał. w 1937, do 1939 własność Rodziny Kolejowej, od 2005 w likwidacji
- Dom Wypoczynkowy „Rodziny Kolejowej” w Makowie Podhalańskim, zał. w 1934, obecnie Zakład Długoterminowej Opieki Medycznej Szpitala Specjalistycznego im. Ludwika Rydygiera w Krakowie, do 1939 własność Rodziny Kolejowej
- Robotniczy Ośrodek Wychowania Fizycznego i Sportu przy ZG ZZK, Warszawa wraz z 19 klubami sportowymi w terenie (1933-)
Przewodniczący[edytuj | edytuj kod]
- Jędrzej Moraczewski, honorowy przewodniczący
- 1918-1921 – Stanisław Kruszewski
- 1921-1937 – Adam Kuryłowicz
- 1937-1939 – Jan Packan
- 1939 – Mieczysław Mastek
- 1945 – Jan Rak
- 1945-1950 – Adam Kuryłowicz
- 1950-1955 – Stanisław Stachacz
- 1955-1957 – Ignacy Skowroński
- 1957-1971 – Eugeniusz Grochal
- 1971[4]-1979[5] – Józef Konarzewski
- 1980 – Zbigniew Kudrewicz
- 1980-1981 – Mirosław Teodorczyk
- 1984-1991 – Włodzimierz Koczur
- 1989-1991 – Waldemar Chyczewski (p.o.)
- 1991-2004 – Waldemar Chyczewski
- 2004-2008 – Jerzy Kędzierski
- 2008–2019 – Stanisław Stolorz
- od 2019 - Jan Przywoźny (p.o.)[6]
Media[edytuj | edytuj kod]
w okresie międzywojennym[edytuj | edytuj kod]
- W latach 1919-1939 organem prasowym związku był Kolejarz Związkowiec, ukazujący się w nakładzie 12 tys. egzemplarzy (1920), 67 tys. (1921), 80 tys. (1930), 40-60 tys. (1930-1939), jako mieś. (1919-1921), dwutyg. (1921-1926), 3 x w m-cu (1926-); redakcja mieściła się w siedzibie centrali związku, od 1927 przy ul. Czerwonego Krzyża 20
- ukazywał się Biuletyn Centrali Związku Zawodowego Pracowników Kolejowych Rzplitej Polskiej (1925-)
- wydawany był Rocznik Kolejarza. Kalendarz-Informator-Notatnik (1932-1939)
- w okresie 1920-1929 związek wydawał pismo Kolejarz, pierwotnie w Katowicach, zaś od połowy 1922 w Warszawie; początkowo jako mies., od 1925 dwa razy w miesiącu w nakładzie 40-50 tys.
po 1945[edytuj | edytuj kod]
- edycja Kolejarza Związkowca była kontynuowana w okresie powojennym, do 1949, w nakładzie 10-50 tys. egz. (1945), 100-200 tys. (1946), 300 tys. (1947) jednorazowego nakładu
- ukazywał się Biuletyn Informacyjny ZZK (1946-1948), (1956-)
- w latach 1947-1949 związek kontynuował wydawanie zapoczątkowanego w okresie lat międzywojennych przez Stowarzyszenie Lekarzy Kolejowych R.P. kwart. Lekarz Kolejowy w nakładzie 2 tys. egz.
- powrócono do edycji Rocznika Kolejarza. Kalendarza-Informatora-Notatnika (1947-1949)
w okresie lat 1952-1956 ukazywały się też pisma terenowe -
- Zielona Droga (DOKP Gdańsk),
- Głos Kolejarza (Katowice),
- Nowy Kolejarz (Kraków),
- Trybuna Kolejarza (Lublin),
- Wolna Droga (Łódź),
- Nasza Sztafeta (Olsztyn),
- Kolejarskie Słowo (Poznań),
- Nowe Tory (Szczecin),
- Głos Kolejarza (Warszawa),
- Kolejarz Dolnośląski (Wrocław).
- w 1950 Kolejarz Związkowiec przekształcono w tygodnik społeczno-zawodowy kolejarzy Sygnały, nakład około 75 tys. egz., w 1956 przejęte przez ówczesne Wydawnictwa Komunikacji
- od 1998 organem federacji jest wydawany w nakładzie 10 tys. egz. miesięcznik Nasze Sprawy z siedzibą redakcji w Warszawie; od 1995 pod tym samym tytułem ukazywał się biuletyn wydawany przez Radę Okręgową Federacji ZZP PKP Południowej DOKP w Krakowie[7]
Siedziba[edytuj | edytuj kod]
- pierwsza siedziba związku mieściła się w Warszawie przy ul. Długiej 19 (1927),
- od 1927 i z przerwą na okres 1939-1948 siedzibą związku jest wybudowany ze składek członków organizacji "Dom Kolejarza", budynek przy ul. Jaracza 2, przed zmianą numeracji w 1955, położonym przy ówczesnej ul. Czerwonego Krzyża 20, róg Wybrzeża Kościuszkowskiego 29; decyzję o budowie siedziby i zbiórce funduszy podjęto w 1919, przeznaczając 13,3 % składek; grunt zakupiono w 1923 za 120 mln marek polskich tj. równowartość 19 tys. przedwojennych zł; mieścił też teatr z widownią na 650 miejsc (Ip.), amfiteatr na 300 miejsc (IIp.), restaurację/bufet, sale klubowe i konferencyjne, hotel/pokoje gościnne o 46 pokojach oraz mieszkania, proj. budynku arch. Romuald Miller (1882-1945), pow. parceli - 1288 m², kubatura - 31000 m³, łączny koszt budowy wraz z wyposażeniem - ok. 2,500,000 zł, realizacja: przedsiębiorstwo budowlane W Dubeltowicz, R. Malinowski i A. Szałek w Warszawie[8][9],
- 1930-1939 - w budynku mieści się Teatr Ateneum,
- 1939-1940 – budynek siedzibą Dyrekcji Kolei Wschodnich (Ostbahn-Betriebsdirektion), która czasowo przejęła również majątek związku,
- 1940-1945 – budynek siedzibą Dyrekcji Rejonowej Kolei Wschodnich (Ostbahn-Bezirksdirektion),
- 1943-1944 - w budynku władze okupacyjne uruchomiły Teatr Mały Miasta Warszawy (Kleines Theater der Stadt Warschau),
- 1944 – obiekt znacznie uszkodzony w czasie powstania warszawskiego,
- 1945 – pierwsza siedziba związku po II wojnie światowej mieściła się w Lublinie,
- 1945-1948 - na czas odbudowy związek mieścił się w wybudowanym w latach 1937-1938 w Warszawie budynku przy al. Jerozolimskich 101, ówcześnie 107, dawnej siedzibie Zjednoczenia Kolejowców Polskich,
- 1946-1948 - w trakcie odbudowy (proj. Wiktor Ballogh) dobudowano jedno piętro,
- od 1951 - w budynku ponownie mieści się Teatr Ateneum im. Stefana Jaracza.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Kamiński: Kalendarz Poradnik obywatelski i służbowy Kolejowca Polskiego 1927, Wilno, 112 s.
- Adam Skwarczyński (red.): Atlas organizacyj społecznych, Wydawnictwo Towarzystwa Kultury i Oświaty Warszawa 1932
- 20-lecie komunikacji w Polsce odrodzonej, Koncern Prasowy "Ilustrowany Kuryer Codzienny" Kraków 1939, 560 s.
- Hanna Krauze-Jaworska: Zarys historii Związku Zawodowego Pracowników Kolejowych RP 1918-1939, Wydawnictwo Związkowe CRZZ Warszawa 1968, 202 s.
- Marek Pisarski: Koleje Polskie 1842-1972, WKiŁ Warszawa 1974, s. 196
- Ruch zawodowy w Polsce: zarys dziejów, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych Warszawa 1974-1981
- tom I 1869-1918, Warszawa 1974, 567 s.
- tom II część I 1918-1929, Warszawa 1980, 502 s.
- tom II część II 1929-1944, Warszawa 1981, 519 s., ISBN 83-202-0039-3
- Janusz Jarosiński: Wydawnictwa prasowe Związku Zawodowego Pracowników Kolejowych w latach 1919-1960, Kwartalnik Historii Prasy Polskiej 28/1, 77-91, 1989
- Janusz Jarosiński: Związek zawodowy w ustroju przedsiębiorstwa Polskie Koleje Państwowe, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej Kielce 2002, 349 s., ISBN 83-7133-174-6
- Janusz Grudzień, Jerzy Kędzierski: Zawsze dla kolejarzy – Zawsze dla kolei, Federacja ZZP PKP Warszawa 2008, 34 s.; broszura okolicznościowa wydana z okazji 90-lecia ZZK i 25-lecia Federacji ZZP PKP
- Ireneusz Zalewski: Echa dawnej Warszawy. 100 adresów, Skarpa Warszawska Warszawa 2016, wyd. II, 263 s., ISBN 978-83-63842-08-6
- Joanna Zagdańska: Domy turystyczno-zdrowotne środowisk kolejarskich II Rzeczypospolitej Polskiej budowane i utrzymywane w systemie dobrowolnych opodatkowań, Zeszyty Naukowe. Turystyka i Rekreacja 21, 2018, nr 1, s. 57-78, Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych Warszawa 2018
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Legitymacja Związku Zawodowego Kolejarzy z roku 1927
- strona Forum Związków Zawodowych
- lista pozostałych reprezentatywnych organizacji związkowych działających w grupie spółek PKP S.A.
- interaktywna mapa instytucji i organizacji kolejowych w Warszawie
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Joanna Zagdańska: Domy turystyczno-zdrowotne środowisk kolejarskich II Rzeczypospolitej Polskiej budowane i utrzymywane w systemie dobrowolnych opodatkowań, Zeszyty Naukowe. Turystyka i Rekreacja 21, 2018, nr 1, Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych Warszawa 2018
- ↑ przy ul. Hryniewieckiego 9; obecnie nie funkcjonuje
- ↑ po okresie kryzysu gospodarczego
- ↑ Dziennik Polski z 11 września 1971
- ↑ Rocznik Polityczny i Gospodarczy 1979, PWE Warszawa
- ↑ Rada Krajowa zdecydowała - p.o. przewodniczącego Federacji ZZK Jan Przywoźny
- ↑ Piękny Jubileusz, Nasze Sprawy, październik 2008, s. 3
- ↑ Romuald Miller: Dom Związku Zawodowego Pracowników Kolejowych Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] [1]
- ↑ Ireneusz Zalewski: Echa dawnej Warszawy. 100 adresów, Skarpa Warszawska Warszawa 2016, wyd. II, s. 49-51