Przejdź do zawartości

Ferdynand Machay (1889–1967)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ferdynand Machay
ilustracja
Ferdynand Machay (przed 1939)
Data i miejsce urodzenia

4 maja 1889
Jabłonka

Data i miejsce śmierci

31 lipca 1967
Kraków

Miejsce pochówku

Cmentarz Salwatorski

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

1912

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości z Mieczami
Audiencja u prezydenta RP Ignacego Mościckiego. Od lewej: ks. Ferdynand Machay, Helena Sujkowska, Bogusław Miedziński, prezydent RP Ignacy Mościcki, generał Aleksander Osiński
Grobowiec Ferdynanda Machaya na Cmentarzu Salwatorskim

Ferdynand Machay (ur. 4 maja 1889 w Jabłonce na Orawie, zm. 31 lipca 1967 w Krakowie) – polski ksiądz katolicki, infułat, teolog i polityk okresu II RP, działacz niepodległościowy na Orawie, publicysta i wydawca, senator II RP (1938–1939).

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Syn Andrzeja Machaya i Marii ze Zwoleńskich. Uczył się w gimnazjum w Trzcianie na Orawie, a następnie w Bratysławie.[1] Studiował teologię w Budapeszcie. W 1912 roku przyjął święcenia kapłańskie, po czym sprawował funkcję wikarego w parafiach w Zázrivej i w Rużomberku na ówczesnych Górnych Węgrzech (dziś Słowacja). Jednocześnie w latach 1913–1914 był współpracownikiem „Gazety Podhalańskiej”. W czasie I wojny światowej był kapelanem w armii austro-węgierskiej.

Po zakończeniu wojny był jednym z inspiratorów i aktywnym uczestnikiem akcji podjętej w celu przyłączenia Orawy i Spisza do Polski. Był najwybitniejszym działaczem Narodowego Komitetu Obrony Spisza, Orawy, Czadeckiego i Podhala oraz członkiem sekcji cieszyńsko-spisko-orawskiej w Komitecie Narodowym Polskim w Paryżu, a także głównym doradcą rządu polskiego w sprawie tych terenów.

W 1930 roku Machay doktoryzował się w Paryżu. Od 1937 roku pełnił funkcję proboszcza na krakowskim Salwatorze.

W 1938 roku prezydent Mościcki mianował ks. dr Ferdynanda Machaya senatorem V kadencji w ramach Akcji Katolickiej. Odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami w 1937 i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[2]

W latach 1944–1967 był archiprezbiterem Kościoła Mariackiego w Krakowie. Podczas swojej posługi w kościele Mariackim ochrzcił przyszłego kardynała Grzegorza Rysia[3].

Został pochowany na Cmentarzu Salwatorskim w grobowcu rodzinnym (sektor SC10-A-1)[4], w którym spoczywało już jego rodzeństwo Józefa z Machayów Mikowa (1897–1942), Eugeniusz (1891–1947), działacz patriotyczny, nauczyciel gimnazjalny, odznaczony Krzyżem Niepodległości[5][6][7][8] i Karol Machay (1883–1955), ksiądz, działacz patriotyczny, odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1922) i Medalem Niepodległości[5][9][10][11].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Ks. Ferdynanda Machaya uczczono w Krakowie przez nazwanie jego imieniem ulicy[12][13][14] w Bronowicach Małych. Jego imię (w formie ulica Księdza Ferdynanda Machaja) nosi główna droga przez osiedle Machajowa w Jabłonce[15].

4 maja 1989 roku – w setną rocznicę urodzin – w Kościele Mariackim w Krakowie została odsłonięta i poświęcona przez ks. biskupa Jana Szkodonia tablica upamiętniająca ks. Machaya. Ufundował ją pochodzący z Orawy ks. Władysław Pilarczyk[16].

Jego imię nosi Towarzystwo Przyjaciół Orawy wpisane do Rejestru Stowarzyszeń 27 maja 2002 r.[17]

Wdzięczni swojemu proboszczowi parafianie Zwierzyńca ufundowali tablicę, którą wmurowano w wewnętrzną stronę muru okalającego kościół Najświętszego Salwatora. Odsłonięcia tablicy dokonano 16 października 2004 roku.

Od 2 czerwca 2006 roku jest patronem szkoły w Jabłonce.

28 listopada 2011 roku przed budynkiem szkoły nastąpiło odsłonięcie jego pomnika. Z tej okazji Poczta Polska w Nowym Sączu wydała okolicznościową kartkę pocztową i pamiątkowy stempel.[18].

Upamiętniony jest też na Pomniku Niepodległości w Podsarniu, odsłoniętym 23 listopada 2018 r. przez Prezydenta Andrzeja Dudę[19][20][21] oraz tabliczką na Murze Orawskich Ojców Niepodległości w Lipnicy Wielkiej, odsłoniętym 4 lipca 2020 r.[21]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Redakcja: Proboszcz Krakowa. Dziennik Polski, 2002-07-27. [dostęp 2022-09-09]. (pol.).
  2. Nota biograficzna na stronie Sejmu RP.
  3. Maskacjusz TV: Świętość – bp Grzegorz Ryś. 23 lipca 2016. [dostęp 2019-05-15].
  4. Cmentarz parafialny Kraków Salwator – wyszukiwarka osób pochowanych. krakowsalwator.artlookgallery.com. [dostęp 2020-08-02].
  5. a b M.P. z 1937 r. nr 93, poz. 128.
  6. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-14]..
  7. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-14]..
  8. Małgorzata Liśkiewicz: Orawa 1918-1924. Lipnica Wielka: Stowarzyszenie Lipnica Wielka na Orawie, 2020, s. 123-124 (biogram Eugeniusza Machaya). ISBN 978-83-960626-0-4..
  9. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-14]..
  10. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-14]..
  11. Małgorzata Liśkiewicz: Orawa 1918-1924. Lipnica Wielka: Stowarzyszenie Lipnica Wielka na Orawie, 2020, s. 125 (biogram Karola Machaya). ISBN 978-83-960626-0-4..
  12. ALFABETYCZNY WYKAZ ULIC MIASTA KRAKOWA. Izba Administracji Skarbowej w Krakowie. [dostęp 2022-05-19].
  13. Położenie ulicy Księdza Ferdynanda Machaya na planie Krakowa wikimapia.org.
  14. Położenie ulicy Księdza Ferdynanda Machaya na planie Krakowa openstreetmap.org.
  15. Położenie ulicy Księdza Ferdynanda Machaja na planie Jabłonki openstreetmap.org.
  16. And: Tablica ku czci ks. infułata dra Ferdynanda Machaya, w: „Wierchy” R. 57 (1988-1991), s. 237.
  17. Towarzystwo Przyjaciół Orawy im. ks. Ferdynanda Machaya. KRS. [dostęp 2022-11-27]..
  18. podhale24.pl: Wspomnienie ks. Ferdynanda Machaya - podhale24.pl. podhale24.pl. [dostęp 2022-09-09]..
  19. Wystąpienie podczas uroczystości odsłonięcia pomnika w Podsarniu. Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Prezydent.pl, 2018-11-23. [dostęp 2022-12-03]..
  20. „Dzisiaj jest dla nas oczywiste ‒ tu, w Podsarniu ‒ że to Polska”. Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Prezydent.pl, 2018-11-23. [dostęp 2022-12-03]..
  21. a b Małgorzata Liśkiewicz: Orawa 1918-1924. Lipnica Wielka: Stowarzyszenie Lipnica Wielka na Orawie, 2020, s. 123-124 (biogram Ferdynanda Machaya). ISBN 978-83-960626-0-4..

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Kto był kim w II Rzeczypospolitej, Warszawa 1994
  • Małgorzata Liśkiewicz: Orawa 1918-1924, Lipnica Wielka 2020, ISBN 978-83-960626-0-4
  • Krystyna Świątkowska, Zbigniew Tlałka, Uroczystość nadania gimnazjum w Jabłonce imienia ks. infułata Ferdynanda Machaya, „Orawa”, nr 44–45, 2007, s. 177–182.