Filon z Megary

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Filon z Megary, Filon Dialektyk (IV-III w.p.n.e.) – filozof starożytny, logik, należący do sokratyków mniejszych.

Życie[edytuj | edytuj kod]

O jego życiu wiadomo niewiele. Nie jest nawet pewne, czy rzeczywiście pochodził z Megary[1] (wczesne źródła nazywają go Filonem Dialektykiem). Prawdopodobnie, był aktywny w Atenach w ostatnich dekadach IV w. p.n.e.[1]

Jak podaje Diogenes Laertios[2] był uczniem Diodora Kronosa, w tym samym czasie co Zenon z Kition, z którym miał się przyjaźnić i prowadzić żywe dyskusje[1].

Logika[edytuj | edytuj kod]

W dawniejszej literaturze wiązano go ze szkołą megarejską. Współcześnie zalicza się go (wraz z Diodorem Kronosen) do odrębnej szkoły dialektyków[1].

Filon znany był przede wszystkim jako logik. Uznawany jest za jednego z pierwszych filozofów zajmujących się logiką zdań[3]. Jego dorobek dotyczył zdań warunkowych i logiki modalnej i miał wpływ na logikę stoików.

Zdania warunkowe[edytuj | edytuj kod]

Prawdziwość zdań warunkowych u Filona, w formie współczesnej tabeli prawdziwości
p q p → q
P P P
P F F
F P P
F F P

Koncepcję zdań warunkowych Filona znamy przede wszystkim dzięki relacji Sekstusa Empiryka (głównie Przeciw matematykom i Przeciw logikom)[3].

Uważa się, że Filon jako pierwszy podał definicję zdania warunkowego (stgr. συνημμέηοη) opartego o funktory prawdziwościowe[1]. Zdania te są fałszywe wtedy i tylko wtedy, gdy poprzednik jest prawdziwy i następnik jest fałszywy. Są natomiast prawdziwe w pozostałych trzech przypadkach (w obu przypadkach, gdy poprzednik jest fałszywy, a także w przypadku gdy zarówno poprzednik jak i następnik są prawdziwe)[3].

Stanowisko Filona krytykował Diodor Kronos, wskazując, że zdania te są prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdy nie było możliwe i nie jest możliwe to, że poprzednik jest prawdziwy i następnik jest fałszywy[1][4]. Te różnice w definicji pociągały za sobą różnice w ocenie prawdziwości zdań[5]. Mają też znaczące wady.

Jak wskazywali już autorzy starożytni (m.in. Sekstus Empiryk) koncepcja Filona jest błędna w niektórych przypadkach implikacji materialnej, w której nie istnieje związek pomiędzy poprzednikiem a następnikiem. Np. zdanie: "Jeśli dziś jest wtorek, to jesteśmy w Belgii" będzie prawdziwym zdaniem warunkowym, jeśli tylko prawdziwe są zdania "jest wtorek" i "jesteśmy w Belgii"[3].

Drugi problem wynikał z tego, że w hellenistycznej logice wartość logiczna zdań była powiązana z czasem, a więc mogła ulegać zmianie. Zdanie "Jeśli jest dzień, jest noc" jest zgodnie z koncepcją Filona prawdziwe w nocy i fałszywe w dzień[3].

Koncepcja Filona była znacząca dla rozwoju logiki. Odchodziła od rozumienia zdań warunkowych w języku naturalnym w kierunku abstrakcji i definiowaniu ich w kategoriach funktorów prawdziwościowych[3]. Sposób ujęcia problemu prawdziwości zdań warunkowych antycypuje tabelę prawdziwości znaną ze współczesnego rachunku zdań[6]. Wagę koncepcji Filona i Diodora dla późniejszego rozwoju logiki stoickiej zauważył Jan Łukasiewicz w 1935[7].

Logika modalna[edytuj | edytuj kod]

Problem modalności w logice hellenistycznej oparty był na dwóch przeciwstawnych parach: możliwości/niemożliwości i konieczności/braku konieczności. Modalności były pojmowane jako cechy rzeczywistości[3]. Modalności u Filona (a także u Diodora i później u stoików) były traktowane jako pewne cechy sądów czy stanów rzeczy[3].

Stanowisko Filona znane jest z kilku źródeł, przede wszystkim: Aleksandra z Afrodyzji (Komentarz do Analityk pierwszych Arystotelesa), Symplicjusza z Cylicji (Komentarz do Kategorii Arystotelesa) i Boecjusza (Komentarz do O interpretacji Arystotelesa). Większość z nich dotyczy tylko możliwości. Tezy o czterech modalnościach przekazał jedynie Boecjusz[3]. Również w kwestiach modalności koncepcje Filona różniły się od stanowiska Diodora Kronosa[3].

Zdaniem Filona[3][8][9]:

  • Możliwe jest to, co może być prawdziwe z samej swojej natury,
  • Konieczne jest to, co jest prawdziwe i nie może być fałszywe,
  • Niekonieczne jest to, co może być fałszywe,
  • Niemożliwe jest to, co z samej swej natury nie może być prawdziwe.

Dzieła[edytuj | edytuj kod]

Żadne z jego dzieł nie zachowało się do współczesności. Zachowały się ich tytuły. Z tytułów (również zaginionych) pism Chryzypa, które krytykowały dzieła Filona, wiadomo, że był autorem dzieł: O znaczeniach i O trybach[1][10]

Jest prawdopodobne, że o dziele O znaczeniach mówi rozdział 9 Historii filozofii Pseudo-Galena. Terminologia logiczna używana w tym rozdziale odpowiada tej używanej przez dialektyków. Nie ma też śladów późniejszej epistemologii stoickiej[1].

Był również autorem dialogu Meneksenos, w którym bohaterami byli filozofowie ze szkoły dialektyków: Diodor Kronos i jego pięć córek[1].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. a b c d e f g h i Ebert 2006 ↓.
  2. Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy sławnych filozofów, 7.16
  3. a b c d e f g h i j k Bobzien 2011 ↓.
  4. Sekstus Empiryk, Przeciw matematykom, 8.113-117.
  5. Mates 1961 ↓, s. 46.
  6. Mates 1961 ↓, s. 44.
  7. Jan Łukasiewicz, Zur Geschichte der Aussagenlogik, „Erkenntnis”, 5, 1935, s. 111–131.
  8. Mates 1961 ↓, s. 40.
  9. Boecjusz, Komentarz do O interpretacji Arystotelesa, 2, II 234.
  10. Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy sławnych filozofów, 7.194.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]