Flebodium złociste

Flebodium złociste
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	paprotkowe
Rząd	paprotkowce
Rodzina	paprotkowate
Rodzaj	flebodium
Gatunek	flebodium złociste
	Nazwa systematyczna
	Phlebodium aureum (L.) J. Smith; J. Bot. (Hooker) 4:59. 1841
Synonimy
	Polypodium aureum L.; Chrysopteris aurea Link; Pleopeltis aurea C. Presl; Polypodium leucatomos Poiret;
	Polypodium aureum L.; Chrysopteris aurea Link; Pleopeltis aurea C. Presl; Polypodium leucatomos Poiret;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Flebodium złociste, paproć złocista (Phlebodium aureum) – gatunek paproci należący do rodziny paprotkowatych (Polypodiaceae). Występuje w Ameryce od Florydy i południowej Georgii na północy, poprzez Karaiby po północną i wschodnią część Ameryki Południowej, sięgając do Paragwaju na południu^[3]. Jako gatunek inwazyjny występuje na Hawajach^[5]. Jako jedyny z gatunków tego rodzaju ma zasięg wykraczający poza Amerykę Południową. Nazwa gatunkowa pochodzi według różnych źródeł, albo od złocistych zarodni^[6], albo od takiego samego koloru łusek okrywających kłącze.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Roślina wieloletnia osiągająca wysokość ponad 1 m.
Liście: Długoogonkowe, blaszka liściowa pojedynczo pierzasta, silnie powcinana, o zmiennym ubarwieniu od jasnozielonego po morskie. Liście osiągają długość od 30 do 140 (150) cm. Na spodzie wykształcają się kupki jasnożółtych zarodni^[6]^[7].
Kłącze: Pełzające, o 8-15 mm (rzadziej 30 mm) średnicy, gęsto pokryte złoto-brązowymi łuseczkami o długości 10-20 mm^[7].

Zmienność i pochodzenie[edytuj | edytuj kod]

Gatunek bardzo zmienny^[6]. Wyróżnia się w niektórych opracowaniach dwie odmiany (czasem podnoszone do rangi podgatunku lub odrębnych gatunków): Phlebodium aureum var. aureum oraz P. aureum var. areolatum (Humboldt & Bonpland ex Willdenow) Farwell. Ten drugi takson uznawany bywa za odrębny gatunek Phlebodium pseudoaureum (Cavanilles) Lellinger i uważany jest za jeden z gatunków rodzicielskich taksonu typowego. Flebodium złociste jest bowiem utrwalonym w wyniku allopoliploidyzacji mieszańcem między P. pseudoaureum i P. decumanum (Willdenow) J. Smith^[7].

Wyróżnia się odmianę uprawną 'Mandaianum' o listkach falistych i gęsto powcinanych^[8].

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Występuje w tropikalnych i subtropikalnych lasach zarówno jako epifit jak i roślina naziemna. Występuje w zróżnicowanych mikroklimatach od bagiennych po lasy suche, gdzie jednak jest rośliną sezonową, a jej liście na czas suszy zamierają. W odróżnieniu od większości paproci potrzebuje sporo światła.

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

W ziołolecznictwie: stosowane w medycynie ludowej Indian na wiele schorzeń począwszy od astmy po choroby serca. Kłącze stosowano miejscowo w leczeniu łuszczycy^[4]. Okazało się skuteczne jako immunomodulator (wybiórczo moduluje nadczynność komórek układu odpornościowego), lek neuroprotekcyjny (chroni komórki mózgu), tłumiący kaszel, działa również przeciwzapalne^[9]^[10]^[11]^[12].
Roślina uprawiana jako ozdobna w doniczkach i pojemnikach, w tym zalecana jako doskonale nadająca się do pojemników wiszących^[13]. Ceniona za ozdobne liście o ciekawym kolorze i kształcie.

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Wymagania: Roślina preferuje stanowiska dobrze oświetlone, w półcieniu – nie znosi bezpośredniego słońca. Wymaga wysokich temperatur latem, zimą ze spadkami do 14-16 °C, toleruje minimalną temperaturę w wysokości ok. 12 °C. Podłoże powinno być zawsze lekko wilgotne. Podobnie najlepiej rośnie przy dużej wilgotności powietrza. Dobrze rośnie w zwykłej ziemi kompostowej, nawożonej co dwa tygodnie w okresie wegetacji. Wymaga przesadzania co roku, ponieważ w dobrych warunkach silnie się rozrasta^[6]. Wskazane jest usuwanie więdnących liści^[8].
Rozmnażanie: Przez wysiew zarodników oraz podział kłączy^[6].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
↑ ^a ^b ^c Taxon: Phlebodium aureum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-09-25]. (ang.).
↑ ^a ^b Schmidt RJ: Polypodium aureum. [w:] BoDD – Botanical Dermatology Database [on-line]. [dostęp 2021-01-01]. (ang.).
↑ Swearingen, J.: laua'e-haole. [w:] WeedUS database, Alien Plant Invaders of Natural Areas [on-line]. 2006. [dostęp 2010-09-25]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Phlebodium aureum (Polypodium aureum) – flebodium złociste rodzina Polypodiaceae. [w:] Flora [on-line]. Miejski Ogród Botaniczny w Zabrzu. [dostęp 2010-09-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-06)]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c Phlebodium aureum (Linnaeus) J. Smith. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-09-25]. (ang.).
↑ ^a ^b Christopher Brickell: Wielka Encyklopedia Roślin. Warszawa: Muza S.A., 1993. ISBN 83-7079-157-3.
↑ Gonzalez S., Alonso-Lebrero J.L., Del Rio R., Jaen P.. Polypodium leucotomos extract: a nutraceutical with photoprotective properties. „Drugs Today”. 43, 7, s. 475–485, 2007. DOI: 10.1358/dot.2007.43.7.1062667. PMID: 17728848.
↑ Middelkamp-Hup M.A., Pathak M.A., Parrado C., et al.. Oral Polypodium leucotomos extract decreases ultraviolet-induced damage of human skin. „J. Am. Acad. Dermatol.”. 51, 6, s. 910–918, 2004. DOI: 10.1016/j.jaad.2004.06.027. PMID: 15583582.
↑ Siscovick J.R., Zapolanski T., Magro C., et al.. Polypodium leucotomos inhibits ultraviolet B radiation-induced immunosuppression. „Photodermatol Photoimmunol Photomed”. 24, 3, s. 134–41, 2008. DOI: 10.1111/j.1600-0781.2008.00352.x. PMID: 18477132.
↑ Mulero M., Rodríguez-Yanes E., Nogués M.R., et al.. Polypodium leucotomos extract inhibits glutathione oxidation and prevents Langerhans cell depletion induced by UVB/UVA radiation in a hairless rat model. „Exp. Dermatol.”. 17, 8, s. 653–658, 2008. DOI: 10.1111/j.1600-0625.2007.00684.x. PMID: 18312382.
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[ppgI-2] The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.

[grin-3] Taxon: Phlebodium aureum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2010-09-25]. (ang.).

[BoDD-4] Schmidt RJ: Polypodium aureum. [w:] BoDD – Botanical Dermatology Database [on-line]. [dostęp 2021-01-01]. (ang.).

[5] Swearingen, J.: laua'e-haole. [w:] WeedUS database, Alien Plant Invaders of Natural Areas [on-line]. 2006. [dostęp 2010-09-25]. (ang.).

[mob-6] Phlebodium aureum (Polypodium aureum) – flebodium złociste rodzina Polypodiaceae. [w:] Flora [on-line]. Miejski Ogród Botaniczny w Zabrzu. [dostęp 2010-09-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-06)]. (pol.).

[america-7] Phlebodium aureum (Linnaeus) J. Smith. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2010-09-25]. (ang.).

[brickell-8] Christopher Brickell: Wielka Encyklopedia Roślin. Warszawa: Muza S.A., 1993. ISBN 83-7079-157-3.

[pmid17728848-9] Gonzalez S., Alonso-Lebrero J.L., Del Rio R., Jaen P.. Polypodium leucotomos extract: a nutraceutical with photoprotective properties. „Drugs Today”. 43, 7, s. 475–485, 2007. DOI: 10.1358/dot.2007.43.7.1062667. PMID: 17728848.

[pmid15583582-10] Middelkamp-Hup M.A., Pathak M.A., Parrado C., et al.. Oral Polypodium leucotomos extract decreases ultraviolet-induced damage of human skin. „J. Am. Acad. Dermatol.”. 51, 6, s. 910–918, 2004. DOI: 10.1016/j.jaad.2004.06.027. PMID: 15583582.

[pmid18477132-11] Siscovick J.R., Zapolanski T., Magro C., et al.. Polypodium leucotomos inhibits ultraviolet B radiation-induced immunosuppression. „Photodermatol Photoimmunol Photomed”. 24, 3, s. 134–41, 2008. DOI: 10.1111/j.1600-0781.2008.00352.x. PMID: 18477132.

[pmid18312382-12] Mulero M., Rodríguez-Yanes E., Nogués M.R., et al.. Polypodium leucotomos extract inhibits glutathione oxidation and prevents Langerhans cell depletion induced by UVB/UVA radiation in a hairless rat model. „Exp. Dermatol.”. 17, 8, s. 653–658, 2008. DOI: 10.1111/j.1600-0625.2007.00684.x. PMID: 18312382.

[botanica-13] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]