Fontanna Potop

Fontanna Potop
	; Fontanna Potop w Bydgoszczy
Państwo	Polska
Miejscowość	Bydgoszcz
Miejsce	Park Kazimierza Wielkiego
Typ obiektu	rzeźba
Projektant	Ferdinand Lepcke
Data budowy	1897
Data odsłonięcia	23 lipca 1904, 26 czerwca 2014
Data likwidacji	1943
	Położenie na mapie Bydgoszczy Fontanna Potop
	Położenie na mapie Polski Fontanna Potop
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Fontanna Potop
	53°07′34″N 18°00′20″E/53,126111 18,005556
	Multimedia w Wikimedia Commons

Fontanna Potop – fontanna, wielofigurowa kompozycja rzeźbiarska istniejąca w latach 1904-1943 i od 2014 w Bydgoszczy. Przez cały okres pierwszego istnienia (39 lat) i obecnie dzieło to jest jedną z atrakcji turystycznych Bydgoszczy. Od 2006 do 2014 roku trwał proces rekonstrukcji rzeźby prowadzony przez Społeczny Komitet Odbudowy Bydgoskiej Fontanny Potop. Uroczyste odsłonięcie nastąpiło 26 czerwca 2014 roku.

Opis

Pomnik przedstawia kulminacyjny moment biblijnego Potopu - scenę, gdy giną zwierzęta i ludzie, którzy nie znaleźli schronienia w arce. Grupa posągowa fontanny składała się z trzech niezależnie stojących części^[1].

W centrum fontanny znajduje się mężczyzna, podtrzymujący lewym ramieniem omdlewającą kobietę. Drugą ręką usiłuje wciągnąć na skałkę innego mężczyznę. U stóp skały leży młoda matka, zmarła z wyczerpania, która zdołała jednak uratować swoje dziecko, bezradnie rozglądające się po wodnej pustyni. Obok wdrapuje się lew, nie czyniąc jednak szkody ludziom. Jest to główna figura, dominująca nad pozostałymi, usytuowana w centrum niecki fontanny.

Drugą figurę tworzy samotna niedźwiedzica, z głową skierowaną na wschód i prawą łapą uniesioną, opartą o skałę. W zaciśniętej paszczy trzyma bezwładne, martwe ciało małego niedźwiadka.

Trzecia część rzeźby nawiązuje do mitologii greckiej. Przedstawia scenę walki człowieka z oplatającym go wężem morskim, na wzór grupy Laokoona. Oddany został wysiłek mięśni i napięcie podczas tych zmagań.

Kompozycja rzeźbiarska ma 6 metrów wysokości i wykonana została z brązu, masa całości wynosiła 9 ton. Ściany basenu zbudowano z czerwonego piaskowca, stopnie z szarego granitu śląskiego, a otaczający chodnik ułożono w mozaikę.

Historia fontanny

Fontanna była efektem konkursu ogłoszonego w 1897 roku przez Krajową Komisję dla Popierania Sztuki Plastycznej w Poznaniu (niem. Landes Kunst Komission für Fordemung der Bildende Künste) na wodotrysk - rzeźbę w Bydgoszczy^[2]. Konkurs, na który wpłynęło 44^[3] prac, wygrał berliński artysta - rzeźbiarz Ferdinand Lepcke (1866-1909). Prace nad wykonaniem i ustawieniem pomnika trwały 6 lat. Postawiono go w ogrodzie regencyjnym (dziś park im. Kazimierza Wielkiego). Uroczystego odsłonięcia dokonano 23 lipca 1904 o godz. 11.00. Woda do wodotrysku została podłączona ponad rok później, ponieważ po uroczystości trzeba było konstrukcję ponownie rozłożyć na części i usunąć poważne usterki, a i tak początkowo fontanna nie działała jak należy. Dopiero po interwencji specjalistów z Berlina, w roku 1908 fontanna zaczęła działać poprawnie^[4]. W uroczystości odsłonięcia, która zgromadziła przedstawicieli władz z Berlina i Poznania oraz licznie przybyłych mieszkańców, udział wziął także autor Ferdinand Lepcke^[2]. W 1908 wykonał on również statuę „Łuczniczki”, która stanęła na Placu Teatralnym w 1910 roku i dziś jest najpopularniejszym symbolem grodu nad Brdą i Wisłą. Koszt całego przedsięwzięcia według różnych źródeł wahał się między 110 a 200 tys. marek.

Fontanna „Potop” czytelna w swoim biblijnym przesłaniu emanowała dramatyzmem wydarzeń i budziła podziw. Ulokowana wśród zieleni w parku była obiektem częstych odwiedzin w trakcie tradycyjnych spacerów i szybko stała się stałym elementem pejzażu miasta. Bydgoszczanie szczycili się jej posiadaniem. Rzeźba przetrwała do 7 stycznia 1943, kiedy to decyzją okupacyjnych (niemieckich) władz miasta rozpoczęto jej rozbiórkę, w celu pozyskania metalu na cele wojenne. Po II wojnie światowej zachował się jedynie basen, zaś rzeźba została zastąpiona czterema kamiennymi rybami tryskającymi wodą, autorstwa Józefa Makowskiego^[2]. Rzeźby ryb w 2010, po blisko 40 latach^[5] zostały zdemontowane w związku z rekonstrukcją fontanny^[6]. Uszkodzone ryby trafiły na składowisko Spółdzielni Socjalnej „Bydgoszczanka” przy ul. Smoleńskiej^[7]. Po renowacji planowano ustawienie ich na skwerze u zbiegu ul. ks. Skorupki i Orlej^[6], ale ostatecznie 2 czerwca 2022 ustawiono je północnym brzegu Wyspy Młyńskiej^[8].

Bydgoska fontanna „Potop” miała dwie kopie: pierwsza w rodzinnym mieście rzeźbiarza w Coburgu w Bawarii, jednak bez dwóch bocznych rzeźb, a druga w Eisleben, w Górnej Saksonii. Rzeźby z Bydgoszczy w styczniu 1943 roku i z Eisleben w grudniu 1942 roku zostały przetopione na cele wojenne. Pozostała jedynie niepełna rzeźba w Coburgu, w oparciu o którą Stowarzyszenie Odbudowy Bydgoskiej Fontanny „Potop” zrekonstruowało to dzieło artystyczne.

Proces rekonstrukcji zainicjowano w 2004 roku. Środki finansowe zebrano ze składek społecznych, miasta Bydgoszczy, władz samorządowych województwa kujawsko-pomorskiego oraz funduszy unijnych. W kwietniu 2009 ustawiono przed Galerią Drukarnia pierwszy odtworzony fragment pomnika: niedźwiedzicę. W kwietniu 2010 przeniesiono ją do wyremontowanej w 2009 misy fontanny w parku im. Kazimierza Wielkiego, przy której na koszt miasta zrekonstruowano dawną, kolorową mozaikę w formie kręgów i fal. 30 czerwca 2010 do fontanny trafił drugi fragment rzeźby - człowiek walczący z wężem^[9]. Autorem rekonstrukcji tej części fontanny jest Michał Pronobis z Radoszyc koło Kielc, a jej odlew warty ponad 100 tys. złotych został wykonany przez Jacka Guzerę w Kielcach. 3 października 2012 wróciła na swoje miejsce centralna figura mężczyzny ratującego kobietę. Brązowa figura o wysokości 3 m i masie 1200 kg również została zrealizowana przez zespół Pronobis - Guzera. W 2014 wykonano remont misy fontanny oraz zamontowano stację uzdatniania wody oraz oświetlenie. Ostatni element fontanny o wysokości 7 m przybył do miasta 14 czerwca 2014, po czym przystąpiono do montażu całości. Uroczyste odsłonięcie zrekonstruowanej fontanny zgodnie z planem nastąpiło 26 czerwca 2014^[10]. Koszt odbudowy wyniósł 2,5 mln zł.

Jesienią 2019 przeprowadzono prace konserwacyjne misy fontanny: z wnętrza niecki usunięto kilkucentymetrowe wypełnienie, a następnie pokryto ją elastomerem odpornym na warunki atmosferyczne. Korzystając z okazji, odkamieniono również rury doprowadzające wodę do fontanny. Remont wymagał czasowego demontażu fragmentu rzeźby^[11], tj. posągu niedźwiedzicy. W I połowie 2020 konserwacji poddano grupę mężczyzny walczącego z wężem^[12]. Z powodu pandemii COVID-19, w 2020 fontanna została uruchomiona dopiero 20 sierpnia 2020^[13].