Fort XIII Twierdzy Toruń
 nr rej. A/304 z 5 października 1971
| |
 Główne wejście do fortu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Okólna |
| Typ budynku | |
| Rozpoczęcie budowy |
1882 |
| Ukończenie budowy |
1885 |
Położenie na mapie Torunia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
 52°58′58,11″N 18°36′56,33″E/52,982808 18,615647
| |
Fort XIII Twierdzy Toruń - główny fort artyleryjski, zbudowany pod nazwą Fort VI Winrich von Kniprode.
Lokalizacja[edytuj | edytuj kod]
Fort znajduje się w lewobrzeżnej części miasta, w dzielnicy Stawki, na terenie jednostki wojskowej, przy ulicy Okólnej.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Został wzniesiony z betonu i cegły w latach 1882-1885 na planie pięciokąta w pierwszej fazie wznoszenia toruńskich fortów, podobnie jak fort II, V, VII, XI i XV. Stary typ fortyfikacji jest widoczny w barkanowym narysie obiektu i otwartych stanowiskach artyleryjskich (łącznie 15) bez betonowych umocnień. Obiekt miał być ważnym punktem obrony Torunia od południa; ogień z jego dział sięgał do miejscowości Popioły i Grabie.
Począwszy od roku 1894 fort ten przeszedł szereg modernizacji, dzięki którym stał się odporny na ogień dział kalibru 150 mm (tu głównie wzmocnienie sklepień koszar metrową warstwą betonu i wzmocnienie nasypów ziemnych). Uzupełniono również roślinne zamaskowanie obiektu, a w 1911 roku otoczono całość drutem kolczastym. Od roku 1912 fort posiadał instalację elektryczną, a jego mury zewnętrzne zostały pogrubione o dalsze 1,5 metra. W 1914 roku zbudowano trawersy w przejściach wewnątrz obiektu i zamurowano większość okien (na całą wysokość lub na 2/3). Ponadto w latach 1890-1892 i 1898-1900 wzniesiono po obydwu stronach fortu betonowe baterie pancerne z czterema basztami dla dział kalibru 150 mm i punktami obserwacyjnymi. Całość wyposażenia fortecznego została wywieziona przez odchodzącą armię pruską, a baterie poważnie uszkodzone.
Po przejęciu fortu przez Wojsko Polskie w obiekcie umieszczono najpierw internowanych "białych Rosjan" z armii Wrangla, a od 1922 roku w obiekcie mieściły się naprzemiennie koszary piechoty i artylerii przyjeżdżających na ćwiczenia na toruński poligon. W latach 1922-1924 fort został wyremontowany. Na nowo otwarto zamurowane okna i naprawiono instalację elektryczną. W jeden z baterii urządzono skład artyleryjski.
W 1939 roku w forcie mieściło się stanowisko dowodzenia Armii Pomorze, co stało się przyczyną zbombardowania go przez wojska hitlerowskie. Ostrzał nie zrobił jednak warowni większej krzywdy. W 1941 roku hitlerowcy umieścili w forcie najpierw jeńców polskich, a następnie część jeńców brytyjskich osadzonych w Stalagu XXA[1][2][3].
Po 1945 roku[edytuj | edytuj kod]
Fort jest zachowany w dobrym stanie. Mimo wywózki większości urządzeń mechanicznych przez Niemców przed 1920 roku, zachował się w nim szereg oryginalnych elementów wyposażenia, w tym kraty, bramy, studnie i asfaltowa posadzka w prochowni. Remonty przeprowadzane w forcie przez Wojsko Polskie nie zmieniły również jego zasadniczego układu pomieszczeń. Obiekt jest dostępny dla turystów po wcześniejszym umówieniu. Znajduje się obecnie na terenie wojskowym - 1. Bazy Materiałowo-Technicznej.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Twierdza Toruń | www.torun.pl, www.torun.pl [dostęp 2016-11-09].
- ↑ Michał P. Kadlec, PO TORUNIU: Fort I im. Jana III Sobieskiego, PO TORUNIU [dostęp 2016-11-09].
- ↑ JW Web Development, Twierdza Toruń i Forty toruńskie, www.turystyka.torun.pl [dostęp 2016-11-09].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Twierdza Toruń, Zbigniew Karpus, Waldemar Rezmer, Mirosław Giętkowski, Toruń: Duet, 2004, ISBN 83-89706-12-1, OCLC 749632639.
- Toruński Serwis Turystyczny
