Franciszek Ancewicz

Franciszek Ancewicz (lit. Pranas Ancevičius) (ur. 29 stycznia 1905 w Laužai, zm. 16 kwietnia 1964 w Oakville) – polski i litewski prawnik, dziennikarz i sowietolog.

Życiorys

W 1925 ukończył gimnazjum w Rosieniach i rozpoczął studia na wydziale humanistycznym Uniwersytetu Kowieńskiego, był związany ze studenckim ruchem socjaldemokratycznym. W 1927 został aresztowany, a następnie zmuszony do emigracji, otrzymał azyl w Polsce. W 1931 ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Wileńskim (uczeń Wacława Komarnickiego i Wiktora Sukiennickiego), następnie pracował w Instytucie Naukowo-Badawczym Europy Wschodniej i Szkole Nauk Politycznych w Wilnie, przygotował pracę doktorską Stalinowska koncepcja państwa na tle ewolucji ustrojowej Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich (wyd. 1939). Zajmował się teorią państwa i prawa w ZSRR. W styczniu 1939 usunięty decyzją administracyjną z Wilna, zamieszkał w Warszawie, współpracował z Kurierem Warszawskim i Polityką, po wybuchu II wojny światowej był berlińskim korespondentem pisma Lietuvos žinios (do sierpnia 1940), następnie współpracował z prasą szwedzką i duńską. W 1942 wyjechał na Litwę, od lipca 1943 pracował jako sędzia gminny, od listopada 1943 jako adwokat. W 1944 ponownie wyjechał do Niemiec, uciekając przed zbliżającymi się wojskami sowieckimi, w 1948 zamieszkał w Kanadzie, pracował jako robotnik, był działaczem litewskiej emigracyjnej partii socjaldemokratycznej, a następnie kanadyjskiej Cooperative Commonwealth Federation, z ramienia której w 1957 startował w wyborach do parlamentu.

Zmarł śmiercią samobójczą 16 kwietnia 1964.

Jego przyjacielem był Czesław Miłosz.

Wybrane publikacje

• Stalinowska koncepcja państwa na tle ewolucji ustrojowej Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich, z przedmową Wacława Komarnickiego, Wilno: "Rocznik Prawniczy Wileński" 1939 (wyd. 2 poprzedzone wspomnieniem Czesława Miłosza, red. Hubert Łaszkiewicz, Sławomir Łukasiewicz, Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej 2001).

Bibliografia

• Zenowiusz Ponarski, Draugas: szkice do biografii Franciszka Ancewicza, Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej - Toronto: Polski Fundusz Wydawniczy w Kanadzie 2004.
• Zenowiusz Ponarski, Franciszek Ancewicz - wileński przyjaciel Czesława Miłosza, "Znad Willi" 2000, nr 2/4, s. 131-145.
• Zenowiusz Ponarski, Zapomniany krytyk stalinizmu. Franciszek Ancewicz, "Znad Willi" 1990, nr 24.
• Marek Kornat, Bolszewizm – totalitaryzm – rewolucja – Rosja. Początki sowietologii i studiów nad systemami totalitarnymi w Polsce (1918-1939), t. 1-2, Kraków: Księgarnia Akademicka 2003-2004.
• Sławomir Łukasiewicz, Prekursorzy badań nad Rosją Sowiecką [w:] F. Ancewicz, Stalinowska koncepcja państwa na tle ewolucji ustrojowej Związku Socjalistycznych republik Sowieckich, red. H. Łaszkiewicz, S. Łukasiewicz, Lublin 2001, s. 221-241.
• Czesław Miłosz, O Franciszku Ancewiczu, "Kultura" 1964, z. 7/8, s. 208-211.
• Czesław Miłosz, Tomas Venclova, Dialog o Wilnie, "Kultura" 1979, z. 1/2, s. 3-35.