Franciszek Brodniewicz

Franciszek Brodniewicz

Data i miejsce urodzenia	29 listopada 1892 Kwilcz, Cesarstwo Niemieckie
Data i miejsce śmierci	17 sierpnia 1944 Warszawa
Zawód	aktor
Lata aktywności	1912–1944

Franciszek Brodniewicz (ur. 29 listopada 1892 w Kwilczu, zm. 17 sierpnia 1944 w Warszawie) – polski aktor filmowy i teatralny.

Życiorys

Grób Franciszka Brodniewicza na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie

Syn krawca, ukończył gimnazjum w Poznaniu. Do I wojny światowej grał epizody w Teatrze Polskim w Poznaniu, a po jej zakończeniu grał w teatrach Bydgoszczy, Poznania, Łodzi i Lwowa. W końcu przeniósł się do Warszawy, gdzie grał w Teatrze Kameralnym, Teatrze Operetkowym, Teatrze Polskim i Teatrze Małym. W ostatnich latach przed wybuchem II wojny światowej zajmował się pracą filmową, nie był związany angażem z żadną sceną. Był czołowym amantem polskiego kina międzywojennego. Sławę przyniosły mu role w Trędowatej (1936), Wiernej rzece (1936) oraz Doktórze Murku (1939).

W czasie okupacji niemieckiej odmówił występowania w filmach tworzonych za pieniądze okupanta, odpowiadając w ten sposób na apel Związku Artystów Scen Polskich o niewspółpracowanie z hitlerowcami. Nie zgodził się zagrać w filmie Heimkehr (1941), który ukazywał negatywny obraz Polaków. W latach 1940–1944 występował w teatrzyku Na Antresoli. Pracował jako kelner w jednej z kawiarni w warszawskim Śródmieściu, gdzie z czasem awansował na kierownika sali.

W swoim mieszkaniu ukrywał Żydówkę Rachelę Adler, która dzięki temu przeżyła wojnę. Pomógł w ucieczce sąsiadowi ściganemu przez Gestapo. Zmarł podczas powstania warszawskiego w swoim mieszkaniu przy ulicy Złotej 73, na skutek nieleczonej choroby wieńcowej, która wywołała zawał serca po tym, jak w podwórzu kamienicy wybuchła bomba lotnicza. Został pochowany przy swoim domu, a po ekshumacji na cmentarzu Bródnowskim (kwatera: 13B-V-18).

Miejsce w kulturze popularnej

Mimo długiej kariery teatralnej nie zagrał roli, która przyniosłaby mu taką sławę, jaką dawał mu każdy z jego występów filmowych. Brodniewicz na tle amantów polskiego kina lat trzydziestych XX w. wyróżniał się dojrzałością i statecznością. Wcielał się w postacie, w których role kobiece zawsze miały oparcie, co dodatkowo budowało uwielbienie do niego żeńskiej części widowni. Jadwiga Smosarska tak opisywała Brodniewicza: „ma to wszystko, czego przeważnie naszym amantom brak: męskość, wzrost i postawa. Do tego głos ciepły i dźwięczny”.

Życie prywatne

W 1924 roku Brodniewicz poznał bibliotekarkę Helenę Thewsównę (1901–1982), córkę Oskara Thewsa i Marii z Reszczyńskich. Rok później parze urodziła się córka, Jadwiga Maria (1924–2012). Aktor uznał dziecko za swoją córkę dopiero 29 lipca 1930 r., w dzień swojego ślubu z Heleną. Żona oraz córka Brodniewicza mieszkały w Poznaniu, razem z siostrami aktora. W późniejszym okresie Helena pracowała jako kasjerka w kinie. Jadwiga Brodniewiczówna, wyjechała po wojnie do Stanów Zjednoczonych i zamieszkała na Florydzie; pracowała jako kosmetyczka. Otrzymała obywatelstwo amerykańskie i zmieniła nazwisko na Ada Kennedy. W 2005 r. wróciła do Polski, gdzie pozostała do swojej śmierci.

Filmografia

• 1922: Car Dymitr Samozwaniec – Zygmunt III Waza
• 1933: Prokurator Alicja Horn – Jan Winkler
• 1934: Śluby ułańskie – Gończa
• 1934: Czarna perła – mąż Torn
• 1934: Córka generała Pankratowa – rewolucjonista Bolesław
• 1935: Dzień wielkiej przygody – komendant obozu harcerskiego
• 1935: Dwie Joasie – Rostalski, adwokat
• 1936: Trędowata – Waldemar Michorowski
• 1936: Pan Twardowski – Twardowski
• 1936: Wierna rzeka – rotmistrz Wiesnicyn
• 1936: August Mocny – epizod
• 1936: Mały marynarz – Franciszek Nowicki
• 1936: Papa się żeni – Robert Visconti
• 1937: Ułan księcia Józefa – Józef Poniatowski
• 1937: Ordynat Michorowski – ordynat Waldemar Michorowski
• 1938: Wrzos – Andrzej Sanicki
• 1938: Moi rodzice rozwodzą się – aktor Jerzy Sławomir
• 1939: U kresu drogi – hrabia Wiktor Łański
• 1939: Doktór Murek – doktor praw Franciszek Murek
• 1939/1941: Przez łzy do szczęścia – Jan Monkiewicz

Linki zewnętrzne

• Franciszek Brodniewicz w bazie filmpolski.pl
• Franciszek Brodniewicz, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .
• Franciszek Brodniewicz w bazie Filmweb
• Franciszek Brodniewicz na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• Franciszek Brodniewicz w bazie Filmoteki Narodowej „Nitrofilm”
• Franciszek Brodniewicz w bazie IMDb (ang.)