Franciszek Fenikowski

Franciszek Fenikowski

Imię i nazwisko	Franciszek Jan Fenikowski
Data i miejsce urodzenia	15 maja 1922 Poznań, II RP
Data i miejsce śmierci	15 listopada 1982 Warszawa
Narodowość	polska
Język	polski
Alma Mater	Uniwersytet Poznański
Dziedzina sztuki	literatura
Odznaczenia

Franciszek Jan Fenikowski (ur. 15 maja 1922 w Poznaniu, zm. 15 listopada 1982 w Warszawie) – polski poeta, prozaik, reportażysta, autor popularnych powieści historycznych, legend i baśni regionalnych.

Życiorys

Urodził się 15 maja 1922 roku w Poznaniu w rodzinie Kazimierza Mariana Fenikowskiego (1896–1972), profesora gimnazjum, doktora filologii klasycznej, i Zofii z domu Buczyńskiej primo voto Malkowskiej (1901–1945), nauczycielki. Do wybuchu II wojny światowej ukończył dwie klasy gimnazjum w rodzinnym Poznaniu.

Podczas okupacji niemieckiej pracował m.in. jako robotnik, kreślarz, mierniczy i biuralista.

Po zakończeniu wojny zdał eksternistycznie maturę i podjął studia. Ukończył filologię polską na Uniwersytecie Poznańskim. Debiutował w 1945 roku na łamach dwutygodnika „Życie Literackie” (w Poznaniu) jako poeta. W latach 1956–1957 publikował w tygodniku „Ziemia i Morze”. W latach 1948–1980 mieszkał na Wybrzeżu Gdańskim i praktycznie cała jego twórczość literacka pochodzi z tego okresu. W latach 1948–1955 zatrudniony był jako dziennikarz w „Dzienniku Bałtyckim”, ale już od 1955 r. z powodu stanu zdrowia (choroba serca) był na rencie. W tym właśnie okresie zintensyfikował działalność twórczą.

W latach 1953–1957 był prezesem gdańskiego oddziału Związku Literatów Polskich. Był też w tym okresie radnym Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku. W latach 1966–1970 był członkiem Rady Kultury przy ministrze kultury i sztuki.

Po początkowym, krótkim okresie poddania się socrealizmowi (Zakręt Pięciu Gwizdków) twórczość prozatorską związał z morzem, większość jego powieści ma tematykę historyczno-marynistyczną. Popularność zdobyła wznawiana trylogia Kaper z „Morskiego Psa”, Baszta Trzech Koron, Smok króla Augusta. Tworzył zbiory bajek i legend, zazwyczaj związanych z Kaszubami i morzem, Gdańskiem (Okręt w herbie, Gdańska szkatułka) czy Toruniem (Piernikowe miasto). Regularnie publikował też tomiki wierszy.

Poza tworzeniem własnych dzieł wspomagał kaszubskiego pisarza Augustyna Necla, który zaczął tworzyć jako amator bez wykształcenia w wieku około 50 lat. Fenikowski propagował jego twórczość oraz pomagał Neclowi, poprawiając redakcyjnie jego teksty.

Był dwukrotnie żonaty, po raz pierwszy w latach 1949–1953 z Teresą Zagórowską (małżeństwo zakończone rozwodem). Później związany był przez pewien czas z pisarką Różą Ostrowską (dedykował jej swoje wiersze), po niej z historyczką sztuki Teresą Sierant-Mikicicz, ale ostatecznie dopiero w 1976 roku ożenił się z Ireną z Hozakowskich Orzechowską (1923–1993), którą poznał przez telefon. Po ślubie z nią przeprowadził się do Warszawy, gdzie spędził ostatnie lata życia. Zmarł 15 listopada 1982 roku. Został pochowany na cmentarzu parafii św. Katarzyny na Służewie w Warszawie.

Po śmierci pisarza wdowa po nim doprowadziła do wydania niektórych nieznanych jego utworów. Jego spuścizna literacka trafiła do Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1976)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1963)
• Medal Stolema (1971)
• Odznaka honorowa „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej”
• Odznaka honorowa „Zasłużony dla Warmii i Mazur” (1979)

Nagrody

• Nagroda literacka miasta Gdyni (1950)
• Nagroda literacka przewodniczącego MRN w Gdańsku (1953)
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki, Centrali Zarządu Teatrów i Związku Literatów Polskich w konkursie dla teatrów lalkowych w grupie sztuk marynistycznych za sztukę Ziemia jest okrągła (1953)
• Nagroda Klubu Marynistów przy Lidze Przyjaciół Żołnierza i Ministerstwa Żeglugi (1959)
• Nagroda miasta Gdańska (1959)
• Nagroda Trójmiasta (1959)
• Nagroda marynistyczna im. Mariusza Zaruskiego (1964)
• Nagroda przewodniczącego Prezydium WRN w Gdańsku w w dziedzinie upowszechniania kultury (1971)
• Nagroda w konkursie na powieść o tematyce morskiej i pomorskiej Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki, Szczecińskiego Towarzystwa Kultury i Wydawnictwa Morskiego za powieść Sea-gull (1973)
• Nagroda prezydenta miasta Gdyni w dziedzinie kultury (1977)
• Nagroda prezydenta miasta Gdyni (1982)

Źródło:.

Twórczość

Powieści

• Zakręt Pięciu Gwizdków (1951)
• Pierścień z łabędziem (1952)
• Długie morze (1956)
• Rękopis z „Gospody pod Łososiem” (1957)
• Zapadły zamek (1958)
• Trójkąt diabła (1981)
• Trylogia
  • Kaper z „Morskiego Psa” (1959)
  • Baszta Trzech Koron (1960)
  • Smok króla Augusta (1961)
• Dylogia
  • Czerwona ręka (1974)
  • Sea-gull (1976)

Wiersze

• Odra szumi po polsku (1946) – wspólnie z Leszkiem Golińskim
• Lewy brzeg (1951)
• Oddycham morzem (1952)
• Ziemia – gwiazda zielona (1956)
• Gburzy z Gnieżdżewa (1958)
• Statek błaznów (1959)
• Wlazł kotek na płotek, czyli Poezja polska w przekroju (1960)
• Gramatyka morza (1972)
• Msza żałobna (1972)
• Kamienne kręgi (1974)
• Na początku było Oksywie (1978)
• Zamki z piasku (1979)
• Ręka i miecz (1980)
• Noc nie trwa wiecznie (1990, pośmiertnie)

Opowiadania i zbiory opowiadań

• Józek Zwycięzca (1954)
• Przytułek Świętego Jakuba (1960)
• Złoty strąd (1964)
• Kamienny uśmiech (1982)
• Oddech wieków: Sagi srebrzystej Gdyni (1986, pośmiertnie)

Bajki i legendy

• Okręt w herbie (1955)
• Bursztynowe serce (1957)
• Gdańska szkatułka (1960)
• Piernikowe miasto (1972)
• O rudym jastrzębiu i gdańskiej jaskółce (1988, pośmiertnie)
• O słupskich kraśniętach i rowokolskiej księżniczce (1990, pośmiertnie)

Twórczość dla dzieci

• Matematyk Szymon Patyk (1957)
• Dziwne dzieje Tadeuszka, który miał dwa czarne uszka (1957)
• Rybia wywiadówka (1958)
• Wesoły zwierzyniec (1961)
• Zielony kałamarz (1963)

Reportaże i eseje

• Przymorze (1953)
• Kaloszem do Skandynawii (1966)
• Bal kapitański (1967)
• Zakochani w Rozewiu (1977)
• Czwarty wymiar południa (1979)
• U studni czasu (1984, pośmiertnie)

Bibliografia

• Lesław M. Bartelski: Polscy pisarze współcześni, 1939–1991: Leksykon. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995. ISBN 83-01-11593-9. Brak numerów stron w książce