Franciszek Gajowniczek

Franciszek Gajowniczek
	; Franciszek Gajowniczek w mundurze sierżanta Wojska Polskiego
	sierżant
Data i miejsce urodzenia	1 października lub 15 listopada 1901 ; Strachomin
Data i miejsce śmierci	13 marca 1995 ; Brzeg
	Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Jednostki	36 Pułk Piechoty Legii Akademickiej
Główne wojny i bitwy	przewrót majowy; II wojna światowa kampania wrześniowa obrona Modlina; ;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Franciszek Gajowniczek (ur. 1 października lub 15 listopada 1901 w Strachominie, zm. 13 marca 1995 w Brzegu)^[1] – sierżant Wojska Polskiego, więzień niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. Swoje życie oddał za niego święty Kościoła katolickiego Maksymilian Maria Kolbe.

Służba wojskowa[edytuj | edytuj kod]

Franciszek Gajowniczek urodził się w 1901 w Strachominie jako syn Jana i Marianny z Rezwów. W okresie II Rzeczypospolitej był zawodowym żołnierzem Wojska Polskiego. W 1926 był kapralem w 36 Pułku Piechoty. W tym roku w szeregach jednostki uczestniczył w walkach w zamachu majowym po stronie zwolenników marszałka Piłsudskiego, w czasie których został ranny^[2]. Po wybuchu II wojny światowej w kampanii wrześniowej walczył w stopniu sierżanta w szeregach macierzystego 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej. Po kapitulacji twierdzy Modlin 28 września 1939 dostał się do niemieckiej niewoli. Zbiegł, po czym próbował przedrzeć się na Węgry. W styczniu zatrzymał się w należącym do rodziny Orawców (mieszkała tam m.in. Aniela Orawiec-Stapińska) pensjonacie Marluan w Poroninie stanowiącym punkt przerzutowy Związku Walki Zbrojnej, gdzie wkrótce został aresztowany przez Gestapo^[a], a wraz z nim Helena i Bronisław Orawcowie (w wyniku starań rodziny później uwolnieni)^[3]^[b].

Uwięzienie[edytuj | edytuj kod]

Został osadzony w zakopiańskim Palace, a następnie w więzieniu w Tarnowie. Od 8 września 1940 do 25 października 1944 był więźniem obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau (numer obozowy 5659). W okresie trwających prac żniwnych 29 lipca 1941 zbiegł jeden z więźniów z bloku nr 14, na którym przebywał Gajowniczek. Jako represję za ucieczkę więźnia władze obozu zarządziły tzw. wybiórkę – wskazanie dziesięciu osadzonych z tego samego bloku na śmierć. Jednym z wybranych do celi głodowej został Gajowniczek. Wówczas za niego zgłosił się zakonnik franciszkański o. Maksymilian Maria Kolbe, co zaakceptował SS-Lagerführer Karl Fritzsch. Świadkami tego zdarzenia byli Michał Micherdziński^[4]^[5] oraz Kazimierz Piechowski.

Lata późniejsze[edytuj | edytuj kod]

10 października 1982 uczestniczył w kanonizacji Maksymiliana Marii Kolbego, której dokonał w Rzymie papież Jan Paweł II^[6]. Zmarł śmiercią naturalną w Brzegu. Został pochowany na cmentarzu zakonnym w Niepokalanowie.

Rodzina[edytuj | edytuj kod]

Franciszek Gajowniczek był żonaty. Miał dwóch synów: starszego Bogdana i młodszego Janusza (według innego źródła Juliusz). Bogdan brał udział w powstaniu warszawskim, otrzymał Krzyż Walecznych. Obaj synowie ponieśli śmierć 17 stycznia 1945 w trakcie bombardowania Rawy Mazowieckiej podczas nadejścia frontu wschodniego. W latach powojennych zamieszkiwał w Brzegu.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Jedna wersja mówi, że został wydany przez słowacką wieśniaczkę, zaś inna, że donos złożył cukiernik zatrudniony w restauracji rodziny Orawców działającej w pensjonacie.
↑ Po wojnie Franciszek Gajowniczek utrzymywał kontakt z rodziną Orawców, w 1975 był świadkiem na ślubie wnuczki Bronisława Orawca, a córki Bronisławy Orawiec-Löffler, Anity z Janem Oszostowiczem. Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2011, s. 252–256. ISBN 978-83-7510-814-9.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ AlanA. Jakman AlanA., 115 lat temu urodził się Franciszek Gajowniczek [online], More Maiorum, 15 listopada 2015 [dostęp 2021-11-15] (pol.).
↑ Gazeta Warszawska Poranna, nr 134, dn. 18 maja 1926 r., s. 5.
↑ Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2011, s. 245. ISBN 978-83-7510-814-9.
↑ Wywiad: Jeden z nas był świętym.... franciszkanie.pl, 2006-05-31. [dostęp 2015-09-12].
↑ Stałem w jednym szeregu z o. Maksymilianem. nasza-arka.pl. [dostęp 2015-09-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-26)].
↑ Adam Sudoł: Wybór z Księgi Ogłoszeń Parafii Przemienienia Pańskiego w Sanoku (lata 1967–1995). Sanok: 2001, s. 151. ISBN 83-914224-7-X.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Franciszek Gajowniczek. Głos ocalonego. „Rycerz Niepokalanej”. Nr 5, s. 121, 1946.
Ludzie: Franciszek Gajowniczek (1901-1995). 2009-03-13. [dostęp 2018-07-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-02)].
Franciszek Gajowniczek. Skazaniec, za którego o. Kolbe oddał życie. nowahistoria.interia.pl, 2015-03-13. [dostęp 2018-07-02].
Franciszek Gajowniczek zawdzięczał życie św. Maksymilianowi Kolbe. polskieradio.pl. [dostęp 2018-07-02].

[3] Jedna wersja mówi, że został wydany przez słowacką wieśniaczkę, zaś inna, że donos złożył cukiernik zatrudniony w restauracji rodziny Orawców działającej w pensjonacie.

[5] Po wojnie Franciszek Gajowniczek utrzymywał kontakt z rodziną Orawców, w 1975 był świadkiem na ślubie wnuczki Bronisława Orawca, a córki Bronisławy Orawiec-Löffler, Anity z Janem Oszostowiczem. Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2011, s. 252–256. ISBN 978-83-7510-814-9.

[1] AlanA. Jakman AlanA., 115 lat temu urodził się Franciszek Gajowniczek [online], More Maiorum, 15 listopada 2015 [dostęp 2021-11-15] (pol.).

[2] Gazeta Warszawska Poranna, nr 134, dn. 18 maja 1926 r., s. 5.

[4] Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2011, s. 245. ISBN 978-83-7510-814-9.

[6] Wywiad: Jeden z nas był świętym.... franciszkanie.pl, 2006-05-31. [dostęp 2015-09-12].

[7] Stałem w jednym szeregu z o. Maksymilianem. nasza-arka.pl. [dostęp 2015-09-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-26)].

[8] Adam Sudoł: Wybór z Księgi Ogłoszeń Parafii Przemienienia Pańskiego w Sanoku (lata 1967–1995). Sanok: 2001, s. 151. ISBN 83-914224-7-X.

[1]

[2]

[a]

[3]

[b]

[4]

[5]

[6]