Franciszek Ksawery Christiani
 Portret Franciszka Ksawerego Christianiego autorstwa Józefa Sonntaga z 1822 roku | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
Franciszek Ksawery Christiani herbu Jarosław (ur. 4 listopada 1772 w Jetzelsdorf, zm. 7 czerwca 1842 w Warszawie) – polski inżynier, pionier budowy dróg bitych w Królestwie Polskim, autor pierwszych polskich podręczników z dziedziny budowy dróg.
Pochodzenie[edytuj | edytuj kod]
Jego ojcem był Jan Christiani h. Christiani (ur. ok. 1740), a matka była Barbara Prakesz (ur. ok. 1750). Żoną jego została Amelia Magdalena Hibl (1791-1882), z którą miał córkę Amalię Klarę Christiani (1815-1867). Poślubił ją Konstanty Jan Józef Pruszak z Żalna h. Leliwa
Działalność[edytuj | edytuj kod]
Franciszek Ksawery Christiani jako dyrektor Dyrekcji Jeneralnej Dróg i Mostów Królestwa Polskiego prowadził m.in. budowę traktów krakowskiego i brzeskiego; Zaprojektował też Obelisk żelazny na pamiątkę zbudowania drogi bitéy od Warszawy do Brześćia Litewskiego[1], który postawiono na Grochowie (obecnie róg Grochowskiej i Podskarbińskiej), oraz w Terespolu w 1825 r. z inicjatywy Stanisława Staszica z płaskorzeźbami przedstawiającymi w sposób niezwykle realistyczny, sceny z prac przy owej budowie, (autorstwa rzeźbiarza Pawła Malińskiego).
W 1829 r. wziął majątek gminy Orońsko w wieczystą dzierżawę. W parę lat później, w 1834 r. małżonkowie Christiani nabyli te tereny na własność. Po roku 1834, wieś w całości została przemieszczona z terenów nadrzecznych i bagnistych, na wyżej położone i zlokalizowana wokół nowej drogi wiejskiej prostopadłej do traktu krakowskiego. Christiani uporządkował też we wsi inne drogi, które obsadził drzewami i zbudował uzdatnione ujęcia wody, tzw. "wodociągi" dla Orońska i Krogulczy Suchej oraz park i ogrody. Przebudował miejscowość tworząc jeden nowoczesny organizm osiedleńczy Orońska, przy powstającej wielkiej inwestycji drogowej - traktcie krakowskim, którego był projektantem.
W roku 1840 otrzymał dziedziczne szlachectwo Królestwa Polskiego z herbem Jarosław.
Zmarł 7 czerwca 1842 roku w Warszawie. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 4-4-29)[2]. Po powstaniu styczniowym posiadłość Orońska wdowa po Christianim; Amelia Magdalena Hibl sprzedała Wojciechowi Kalinowskiemu.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Cyfrowa Biblioteka Narodowa, Obelisk żelazny na pamiątkę zbudowania drogi bitéy od Warszawy do Brześćia Litewskiego. [dostęp 26-11-2008]
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: FRANCISCO XAVERIO CHRISTIANI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-02].
Literatura dodatkowa[edytuj | edytuj kod]
- Adam Moraczewski: Christiani Franciszek Ksawery. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 3: Brożek Jan – Chwalczewski Franciszek. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1937, s. 445. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Publikacje Franciszka Ksawerego Christianiego w bibliotece Polona