Franciszek Starowieyski

Franciszek Starowieyski

Jan Byk

Franciszek Starowieyski (1990)
Imię i nazwisko	Franciszek Andrzej Bobola Starowieyski
Data i miejsce urodzenia	8 lipca 1930 Bratkówka
Data i miejsce śmierci	23 lutego 2009 Warszawa
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	malarstwo, grafika, rysunek
Odznaczenia

Franciszek Starowieyski w latach 60.

Obraz „Divina Polonia” Franciszka Starowieyskiego

Franciszek Andrzej Bobola Starowieyski, ps. Jan Byk (ur. 8 lipca 1930 w Bratkówce koło Krosna, zm. 23 lutego 2009 w Warszawie) – polski grafik, malarz, rysownik i scenograf.

Życiorys

Pochodził z rodziny szlacheckiej, pieczętującej się herbem Biberstein.

W latach 1949–1952 studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie u Wojciecha Weissa i Adama Marczyńskiego, a następnie w ASP w Warszawie u Michała Byliny, gdzie uzyskał dyplom w 1955.

Popularność zyskał w latach 60. XX wieku serią plakatów teatralnych i filmowych. Zajmował się malarstwem, plakatem, grafiką użytkową, scenografią teatralną i telewizyjną. Był twórcą tzw. teatru rysowania. Jego malarstwo cechowały fascynacja ciałem kobiecym o rubensowskich kształtach, zmysłowością oraz refleksja nad przemijaniem i śmiercią. Wielokrotnie wystawiał w galeriach i muzeach w Polsce oraz Austrii, Belgii, Francji, Holandii, w Kanadzie, Szwajcarii, USA, we Włoszech i in. Był laureatem wielu nagród, m.in.: Grand Prix na Biennale Sztuki Współczesnej w Saô Paulo (1973), Grand Prix za plakat filmowy na festiwalu w Cannes (1974), Grand Prix na Międzynarodowym Festiwalu w Paryżu (1975), Annual Key Award gazety Hollywood Reporter (1975–1976), nagrody na Międzynarodowym Biennale Plakatu w Warszawie i na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Chicago (1979–1982).

W swoich „teatrach rysowania” łączył obydwie sztuki w jedną, „spektakl sztuk wszelakich”, zjawisko medialne, w których taką samą wartością artystyczną jest sam akt tworzenia, jego elementy widowiskowe i – dzięki erudycji autora – literackie, jak i samo dzieło w tradycyjnym tego słowa znaczeniu. W obrazach Starowieyskiego świat realny łączył się z tworami jego wręcz „niepohamowanej” wyobraźni, a jego twórczość ostentacyjnie nawiązywała do starych XVII-wiecznych mistrzów i była przesycona groteską oraz humorem. Obraz Divina Polonia Rapta Per Europa Profana, co znaczy: „Boska Polska porwana przez świecką Europę” wystawiony w polskim przedstawicielstwie w Unii Europejskiej w Brukseli (1998) wywołał wiele kontrowersyjnych ocen.

W 1994 otrzymał Nagrodę „Złotej Maski” za scenografię do komediodramatu Ubu Król czyli Polacy Krzysztofa Pendereckiego w Teatrze Wielkim w Łodzi, a w 2004 Nagrodę Ministra Kultury w dziedzinie sztuk plastycznych. W 2005 został odznaczony przez ministra kultury Waldemara Dąbrowskiego Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Został pochowany na cmentarzu w podwarszawskich Laskach.

Życie prywatne

Starszy brat księdza Marka Starowieyskiego. Małżonek Ewy Starowieyskiej (1930–2012), scenografki. Jego synem jest malarz i rysownik Antoni Starowieyski (ur. 1973).

Był kolekcjonerem dzieł sztuki.

Upamiętnienie

W 2015 roku imieniem artysty nazwano jedną z ulic na warszawskim Mokotowie, na osiedlu Bernardyńska, gdzie przez pewien czas mieszkał i tworzył.

Polnische Plakat Kunst

Franciszek Starowieyski jest jedną z postaci cyklu dokumentalnego pt. Polnische Plakatkunst o polskiej szkole plakatu. Odcinek zatytułowany „Polnische Plakat Kunst – Franciszek Starowieyski” zrealizowany był w 2009.

Zobacz też

• Polska szkoła plakatu

Bibliografia

• Izabela Górnicka-Zdziech: Przewodnik zacnego kolekcjonera według Franciszka Starowieyskiego, Prószyński i S-ka, Warszawa 2004, 2008, ISBN 978-83-7469-734-7.
• FranciszekF. Starowieyski FranciszekF., IzabelaI. Górnicka-Zdziech IzabelaI., Przewodnik inteligentnego snoba według Franciszka Starowieyskiego, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2008, ISBN 978-83-7469-723-1, OCLC 233506050 .brak strony (książka)
• FranciszekF. Starowieyski FranciszekF., Przewodnik po kobietach według Franciszka Starowieyskiego, IzabelaI. Górnicka-Zdziech (oprac.), Warszawa: Prószyński i S-ka, 2009, ISBN 978-83-7648-133-3, OCLC 833490120 .brak strony (książka)

Linki zewnętrzne

• Genealogia potomków Sejmu Wielkiego
• Franciszek Starowieyski – biografia, artykuł na portalu NiezlaSztuka.net
• Franciszek Starowieyski, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21] .
• Polish Poster Gallery: Franciszek Starowieyski.
• Franciszek Starowieyski Galeria Plakatu w Warszawie
• Franciszek Starowieyski w galerii plakatu filmowego Filmoteki Narodowej „Gapla”
• Prace Franciszka Starowieyskiego w krakowskiej Galerii Sztuki ATTIS