Fuat Uzkinay
.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1888 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1956 |
| Zawód |
reżyser, operator filmowy |
Fuat Uzkinay (ur. 1888 w Stambule, zm. 1956 tamże)[1] – turecki reżyser i producent filmowy, pionier kina. Nazywany pierwszym tureckim twórcą filmowym[2], autor filmu dokumentalnego Zniszczenie rosyjskiego pomnika w San Stefano (org. Ayastefanos Abidesinin Yıkılışı, 1914), uznawanego długo za pierwszy film w dziejach kinematografii tureckiej[1][3].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Po ukończeniu studiów (fizyka i chemia) pracował w szkole średniej w Stambule. Tam uczestniczył w pokazie filmowym zorganizowanym przez Sigmunda Weinberga, polskiego Żyda, właściciela kina i organizatora prywatnych projekcji filmowych. Sztuka filmowa zrobiła na Uzkinayu tak duże wrażenie, że sam postanowił zostać filmowcem. Najpierw pracował jako asystent Weinberga, a następnie, w 1914 roku, otworzył własne kino we współpracy z braćmi Cevatem I Muratem Beyami[3] (według innych źródeł nazywali się oni Kemal i Şakir Seden[1][2]). W tym samym roku początkujący filmowiec został wcielony do armii.
W listopadzie 1914 roku władza turecka zorganizowała uroczyste wysadzenie pomnika Św. Stefana, który został wzniesiony przez Rosję dla upamiętnienia ich wygranej w wojnie z Turcją[3]. To propagandowe wydarzenie miało być udokumentowane przez austriackich filmowców z firmy Sacha-Messter Gesllschaft, jednak Uzkinay, mimo braku praktycznego doświadczenia w tworzeniu filmów, pożyczył od nich kamerę[2] (lub, według innego źródła, została mu ona przekazana ze względów propagandowych – film miał być nakręcony przez Turka, nie przez obcokrajowców[1]) i stworzył krótki film dokumentalny. Film nie zachował się do dziś – zaginął podczas I wojny światowej[3], nie ma więc pewności czy ta historia jest prawdziwa i obraz faktycznie powstał[1][2]. Jednak zaginiony obraz uchodził długo za pierwszy film nakręcony w Turcji. Dziś jednak wiadomo, że i to miano mu się prawdopodobnie nie należy, a w Turcji jeszcze przed wojną powstały trzy filmy – w 1905, 1911 i 1912 roku (przy czym tylko ten środkowy, autorstwa braci Janakiego i Miltona Manakich, został odnaleziony)[3].
W 1915 roku Uzkinay został szefem głównej wojskowej jednostki filmowej. Wcześniej urząd ten obejmował Sigmnud Weinberg, Uznay dokończył rozpoczęte przez poprzednika filmy: Leblebici Horhor Ağa (1916; luźna adaptacja sztuki Moliera[4]) i Himmet Ağa'nın İzdivacı (1918). W 1917 roku odbył podróż do Niemiec, gdzie doskonalił swoje umiejętności filmowe. Aż do 1953 roku pracował na kierowniczym stanowisku w wojskowej jednostce zajmującej się filmem. Jako filmowiec zajmował się zarówno reżyserią, jak i zdjęciami[1][2].
Wybrana filmografia[edytuj | edytuj kod]
- Zniszczenie rosyjskiego pomnika w San Stefano (org. Ayastefanos Abidesinin Yıkılışı, 1914)
- Leblebici Horhor Ağa (1916)
- Himmet Ağa'nın İzdivacı (1918)
- seria Bican Efendi
- Binnaz
- Mürebbiye
- Boğaziçi Esrarı / Nur Baba (1922)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Gönül Dönmez-Colin: The Routledge Dictionary of Turkish Cinema. Routledge, 2013, s. 327. ISBN 1-317-93726-0.
- ↑ a b c d e Terri Ginsberg, Lippard Chris: Historical Dictionary of Middle Eastern Cinema. Scarecrow Press, 2010, s. 410. ISBN 0-8108-7364-8.
- ↑ a b c d e Magdalena Bartczak: Turcja. W: Tadeusz Lubelski, Sowińska Iwona, Syska Rafał: Kino nieme. Kraków: Universitas, 2010, s. 843. ISBN 978-83-242-1297-2.
- ↑ Gönül Dönmez-Colin: Cinemas of the Other: A Personal Journey with Film-makers from the Middle East and Central Asia. Intellect Books, 2006, s. 10. ISBN 1-84150-143-3.