Fundacja im. Stefana Batorego

Fundacja im. Stefana Batorego

Siedziba Fundacji im. Stefana Batorego przy ul. Sapieżyńskiej 10a w Warszawie
Państwo	Polska
Siedziba	ul. Sapieżyńska 10a, Warszawa
Data założenia	1988
Rodzaj stowarzyszenia	OPP
Prezes	Edwin Bendyk
Nr KRS	0000101194
Położenie na mapie Warszawy Fundacja im. Stefana Batorego
Położenie na mapie Polski Fundacja im. Stefana Batorego
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Fundacja im. Stefana Batorego
52°15′13″N 21°00′09″E
Strona internetowa

Fundacja im. Stefana Batorego – organizacja pozarządowa o statusie organizacji pożytku publicznego. Założona przez amerykańskiego finansistę i filantropa George’a Sorosa i grupę działaczy polskiej opozycji demokratycznej lat 80. Działa na rzecz rozwoju demokracji i społeczeństwa obywatelskiego.

Podstawową metodą działania Fundacji, nazwanej na życzenie fundatora imieniem polskiego króla węgierskiego pochodzenia – Stefana Batorego, jest finansowe i merytorycznie wspieranie inicjatyw obywatelskich podejmowanych przez organizacje społeczne i grupy nieformalne. Fundacja realizuje też własne projekty: prowadzi kampanie i akcje społeczne, monitoruje funkcjonowanie instytucji publicznych, podejmuje działania rzecznicze, organizuje konferencje i debaty, warsztaty i spotkania, wydaje analizy, opracowania eksperckie, raporty i inne publikacje. Działalność Fundacji finansowana jest z przychodów z kapitału wieczystego, dotacji instytucji krajowych i zagranicznych, z darowizn firm i osób indywidualnych oraz wpłat 1,5% podatku dochodowego od osób fizycznych.

W ramach swojej działalności Fundacja współpracuje z instytucjami z kraju i zagranicy. Jest członkiem Europejskiego Stowarzyszenia Organizacji Filantropijnych Philea (Philanthropy Europe Association) w Brukseli i European Civic Forum. Należymy do sieci fundacji działających na rzecz społeczeństwa otwartego Open Society European Network oraz do UN Convention against Corruption (UNCAC). Fundacja jest też oficjalnym partnerem Transparency International w Polsce.

Siedziba Fundacji znajduje się przy ul. Sapieżyńskiej 10a w Warszawie.

Historia fundacji

Fundacja została założona przez amerykańskiego finansistę i filantropa, George’a Sorosa, oraz grupę przywódców polskiej opozycji demokratycznej lat 80. Zarejestrowana w maju 1988 roku, na początku swojego istnienia angażowała się w przygotowywanie nowych kadr dla demokracji i gospodarki rynkowej oraz wspomaganie reform ustrojowych. Połowę swojego budżetu Fundacja przeznaczała na dofinansowywanie działań podejmowanych przez inne instytucje. W 1991 roku powołana została Rada Fundacji.

Lata 1994–1998 były okresem dynamicznego rozwoju. Budżet Fundacji wzrósł prawie trzykrotnie (z 15 do 40 mln zł), a liczba pracowników zwiększyła się do 60 osób. Fundacja rozszerzyła swoją działalność o obszary wcześniej nieobecne w świadomości społecznej, takie jak: równouprawnienie kobiet, przemoc domowa i przemoc wobec dzieci, opieka paliatywna i ruch hospicyjny. W tym okresie Fundacja ostatecznie ukształtowała swój profil organizacji przede wszystkim grantodawczej, skupiając się na przekazywaniu dotacji na działania osób prywatnych, organizacji pozarządowych i instytucji.

W latach 1999–2002 zajęła się realizacją zadań, podyktowanych zbliżającym się wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Powstał Program Europejski, programy Edukacji Prawnej i Przeciw Korupcji. W związku z realizacją nowych programów i jednocześnie pojawiającymi się ograniczeniami budżetowymi, Fundacja zrezygnowała z bezpośredniego wspierania podmiotów gospodarczych, zmniejszyła środki przeznaczane na szkolnictwo wyższe i stypendia akademickie, a w dziedzinie kultury ograniczyła się do wspierania jedynie inicjatyw podejmowanych na prowincji.

Fundacja otrzymała tytuł „Organizacja Pozarządowa Roku” 2002 Forum Ekonomicznego.

Od roku 2003, wśród priorytetów Fundacji znalazły się: wzmacnianie roli i aktywności społeczeństwa obywatelskiego, propagowanie swobód obywatelskich i zasad państwa prawa oraz rozwijanie współpracy i solidarności międzynarodowej. Fundacja postawiła też na długofalowe finansowanie określonych projektów i instytucjonalne wzmacnianie trzeciego sektora. Do końca 2008 roku, Fundacja Batorego przekazała 430 takich dotacji, przeznaczając na nie ponad 56 milionów złotych, z czego 11 milionów trafiło dla 10 organizacji budujących kapitały wieczyste. Fundacja wspiera tworzenie funduszy lokalnych, działania Sieci Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT i Centrów Wolontariatu.

Od 2006 roku, pod hasłem „Masz głos, masz wybór”, Fundacja Batorego prowadzi działania mające na celu zainteresowanie obywateli sprawami ich wspólnoty i zachęcenie ich do uczestnictwa w życiu publicznym. Cele te realizowała m.in., współorganizując ogólnopolskie kampanie profrekwencyjne zachęcające obywateli do świadomego udziału w wyborach do samorządu (2006), Sejmu (2007) i Parlamentu Europejskiego (2009), a także prowadząc monitoring obietnic wyborczych.

W 2018 roku Fundacja powołała do życia think-tank forumIdei, którego celem jest poszukiwanie odpowiedzi na współczesne wyzwania społeczne i polityczne w Polsce i na arenie międzynarodowej, promowanie kultury dialogu między różnymi środowiskami ideowymi i politycznymi, proponowanie praktycznych rozwiązań dla budowania Polski demokratycznej, obywatelskiej, praworządnej oraz zakorzenionej w Europie. Forum łączy dotychczasowe działania eksperckie i rzecznicze rozwijane w ramach prowadzonych wcześniej programów: Odpowiedzialne Państwo, Masz Głos, Masz Wybór, Otwarta Europa i Debaty Fundacji Batorego.

W ciągu 30 lat działalności Fundacja wydała 609 mln zł: przekazała ponad 17 tysięcy dotacji i 6,5 tysiąca stypendiów na kwotę 455 mln zł, a 154 mln zł przeznaczyła na działania prowadzone samodzielnie.

Zadania Fundacji

Fundacja realizuje cele statutowe prowadząc oraz wspierając (finansowo, rzeczowo lub organizacyjnie) inne organizacje i instytucje prowadzące:

a) działania służące upowszechnieniu zasad demokratycznego państwa prawa, przejrzystości w życiu publicznym, społecznej kontroli nad instytucjami zaufania publicznego oraz przeciwdziałania patologiom życia publicznego i społecznego,

b) działania na rzecz ochrony praw i swobód obywatelskich, równych praw kobiet i mniejszości, dostępu obywateli do informacji, pomocy prawnej i wymiaru sprawiedliwości oraz propagowania postaw obywatelskiej aktywności i odpowiedzialności,

c) działania wspomagające rozwój społeczności lokalnych, samorządnych wspólnot, organizacji pozarządowych i innych instytucji działających na rzecz dobra publicznego w różnych dziedzinach życia społecznego (m.in.: edukacja, nauka, kultura, informacja, integracja europejska, ochrona środowiska, ochrona zdrowia, przedsiębiorczość, pomoc społeczna, charytatywna i humanitarna),

d) działania służące wyrównywaniu szans grup słabszych lub zagrożonych społecznym wykluczeniem (m.in. niepełnosprawni, mniejszości, uchodźcy, dzieci i młodzież ze środowisk patologicznych lub terenów zaniedbanych gospodarczo, społecznie, kulturowo),

e) współpracę międzynarodową na rzecz rozwoju demokracji, rynku, edukacji, nauki, kultury, wymiany informacji, ochrony środowiska i zdrowia, pomocy społecznej i humanitarnej, ze szczególnym uwzględnieniem współpracy w regionie Europy Środkowej i Wschodniej,

f) programy badawcze, informacyjne i wydawnicze służące zdobywaniu i upowszechnianiu wiedzy na temat zjawisk społecznych, ekonomicznych, politycznych,

g) programy stypendialne i szkoleniowe dla młodzieży szkolnej i akademickiej, wolontariuszy oraz specjalistów różnych dziedzin.

Programy prowadzone przez Fundację

Programy grantodawcze

• Program Równych Praw Celem programu zaplanowanego na lata 2025-2027 i finansowanego ze środków unijnego programu Obywatele, Równość, Prawa i Wartości (CERV) jest podnoszenie świadomości na temat równości praw wszystkich obywatelek i obywateli oraz budowanie i wzmacnianie zdolności instytucjonalnych organizacji społecznych działających na rzecz upowszechniania i ochrony praw i wartości zapisanych w traktatach UE i w Karcie Praw Podstawowych. Program wspiera organizacje społeczne funkcjonujące na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym i podejmujące działania na rzecz zakorzeniania wartości europejskich, ochrony uniwersalnych praw człowieka i równych praw. Oprócz przyznawania dotacji (instytucjonalnych, projektowych, na wymianę doświadczeń, na pomoc doraźną) program oferuje szkolenia, webinaria, wizyty studyjne i spotkania sieciujące nakierowane na rozwój organizacji, podnoszenie wiedzy, wymianę doświadczeń i uczenie się od siebie. Budżet programu na lata 2025-2027 wynosi 6,7 mln EUR, z czego 0,67 mln EUR ze środków własnych Fundacji Batorego. Program prowadzony jest we współpracy z Federacją Funduszy Lokalnych.
• Program Stronger Roots Celem programu, zaplanowanego na lata 2025-2027 i finansowanego ze środków unijnego programu Obywatele, Równość, Prawa i Wartości (CERV), jest podnoszenie świadomości na temat równości praw wszystkich obywatelek i obywateli oraz budowanie i wzmacnianie zdolności instytucjonalnych organizacji społecznych działających na rzecz upowszechniania i ochrony praw i wartości zapisanych w traktatach UE i w Karcie Praw Podstawowych. Program prowadzony jest w konsorcjum 5 organizacji z krajów wyszehradzkich: Fundacji Otwartego Społeczeństwa z Pragi (lider konsorcjum) i Fundacji Glopolis (Czechy), Fundacji Społeczeństwa Obywatelskiego (Słowacja) i Fundacji NIOK (Węgry), w oparciu o metodologię budowania bazy społecznej organizacji, wypracowaną przez członków konsorcjum w latach 2020-2024, łączącą elementy wsparcia finansowego, doradztwa i coachingu, sieciowania i wymiany doświadczeń. W ramach programu wpierane będą organizacje społeczne działające na poziomie lokalnym, regionalnym i/lub krajowym w jednym z czterech obszarów istotnych dla podstawowych wartości UE: wspieranie demokracji i praworządności, edukacja obywatelska, antydyskryminacyjna i medialna, prawa człowieka i włączenie społeczne, ochrona środowiska. W Polsce program wspiera:
  1. Organizacje społeczne działające w obszarze ochrony środowiska (ochrona środowiska naturalnego, sprawiedliwość klimatyczna, działania mitygacyjne i adaptacyjne do zmian klimatu, działania edukacyjne w zakresie zmian klimatu i ochrony środowiska, itp.), ze szczególnym uwzględnieniem tych działających lokalnie.
  2. Różnego rodzaju sieci (federacje zrzeszające organizacje społeczne, platformy organizacji społecznych, związki stowarzyszeń, organizacje parasolowe, współpracujące od dawna grupy robocze itp.) działające na poziomie lokalnym, regionalnym lub krajowym na rzecz lepszej współpracy wewnątrzsektorowej i międzysektorowej, podnoszenia umiejętności komunikacyjnych i rzeczniczych, zwiększania zdolności sieciujących i poszerzania zasięgu swojego oddziaływania. Budżet programu na działania w Polsce na lata 2025-2027 wynosi 1,4 mln EUR, z czego 140 000 EUR ze środków własnych Fundacji.
• Fundusz solidarności z Ukrainą Ze środków Funduszu, utworzonego w lutym 2022 roku po agresji Rosji na Ukrainę, Fundacja Batorego wspiera organizacje społeczne udzielające schronienia i pomocy uchodźczyniom i uchodźcom z Ukrainy, w tym organizacje prowadzące ośrodki zbiorowego zakwaterowania, a także organizacje prowadzące działania na rzecz adaptacji i integracji osób z Ukrainy w środowisku lokalnym w Polsce.
• Dotacje na wsparcie demokracji Ze środków Funduszu Fundacja Batorego wspiera organizacje społeczne prowadzące działania na rzecz tworzenia i upowszechniania rekomendacji i postulatów społeczeństwa obywatelskiego służących wzmocnieniu demokracji, ochrony praworządności i niezależności wymiaru sprawiedliwości, uczciwości i integralności procesu wyborczego, wolności i odpowiedzialność mediów, praw kobiet i praw mniejszości, rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, naprawy systemu edukacji.

Programy operacyjne

• Demokracja Lokalna – działania służące umacnianiu zasady samorządności i pomocniczości, monitoring stanu relacji rząd-samorząd i propozycje zmian wzmacniających samodzielność wspólnot samorządowych, zabieganie o demokratyzację relacji samorządowcy-mieszkańcy.
• Forum Idei – dyskusje i interdyscyplinarne spotkania poświęcone refleksji nad współczesnymi wyzwaniami dla Polski, Europy i świata, prezentacja nowych trendów, zjawisk i idei. Pogłębianie dyskusji toczących się w polskiej przestrzeni publicznej oraz wprowadzanie do debaty publicznej nowych wątków i tematów.
• Instytucje Demokratyczne – program koncentruje się na kluczowych aspektach praworządności oraz odporności instytucji publicznych na nadużycia. Podejmuje działania wzmacniające mechanizmy ochrony demokratycznych wartości, podnoszące jakość rządzenia i odporność na nadużycia władzy oraz promowanie transparentności i zwiększania przejrzystości i partycypacyjności procesu legislacyjnego.
• Społeczeństwo Obywatelskie – obserwacja kondycji społeczeństwa obywatelskiego w Polsce i Europie, obserwacja trendów wpływających na jego funkcjonowanie oraz monitorowaniu prawa i polityk publicznych określających ramy jego działania. Działania, których celem jest pomoc aktorom społeczeństwa obywatelskiego w odpowiadaniu na obecne wyzwania oraz przyszłe potrzeby. Obserwacja, weryfikowanie i upowszechnianie nowatorskich mechanizmów prawnych, narzędzi i metod pracy, stosowanych w Polsce i za granicą. Formułowanie i wspieranie nowych rozwiązań, wzmacniających społeczeństwo obywatelskie.
• Współpraca Międzynarodowa – rozwijanie polsko-ukraińskiego dialogu ekspercko-obywatelskiego oraz pogłębianie zrozumienia Polski w Ukrainie i Ukrainy w Polsce, a także Ukrainy w Unii Europejskiej. Organizacja Forum Polska-Ukraina. Analiza sytuacji polityczno-społecznej w Europie i na świecie i działania na rzecz zwiększenia wpływu społeczeństwa obywatelskiego i organizacji społecznych na politykę Unii Europejskiej i jej demokratyzację poprzez obecność w procesach kształtujących przyszłość przestrzeni europejskiej.

Fundacja administruje również powierzonymi jej funduszami firm i osób prywatnych. Fundusze te ustanawiane są na mocy umowy o darowiźnie zawieranej przez firmę lub osobę prywatną i Fundację, w ramach której Fundacja wspiera ze środków jej powierzonych projekty, instytucje i inicjatywy społeczne mieszczące się w zakresie jej działalności statutowej i leżące w polu zainteresowania darczyńcy.

Władze

Rada Fundacji

Rada spotyka się raz w roku. Do jej zadań należą:

• nadzór nad działalnością Fundacji
• wytyczanie głównych kierunków działań
• powoływanie i odwoływanie Prezesa i członków Zarządu
• przyjmowanie corocznych sprawozdań.

Członków pierwszego składu Rady powołał założyciel Fundacji, George Soros. Kolejnych powołuje swą decyzją sama Rada.

W skład Rady wchodzą:

• Mikołaj Cześnik (przewodniczący) – socjolog, politolog. Profesor Uniwersytetu SWPS, dyrektor Instytutu Nauk Społecznych SWPS. Członek zespołu badawczego Polskiego Generalnego Studium Wyborczego
• Rafał Dutkiewicz – przedsiębiorca. Prezes Pracodawców Rzeczypospolitej Polskiej, w latach 2002-14 prezydent Wrocławia
• Anna Giza – socjolożka. W latach 2012-2019 prorektor Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 2020-2024 dziekan Wydziału Socjologii UW
• Aleksandra Hnatiuk – ukrainistka, pisarka, tłumaczka. Profesor nadzwyczajna w Instytucie Slawistyki PAN, profesor nadzwyczajna w Studium Europy Wschodniej Wydziału Orientalistyki Uniwersytetu Warszawskiego
• Hanna Machińska – prawniczka. Wykładowczyni na Wydziale Prawa i Administracji UW, w latach 1991-2017 dyrektorka Biura Rady Europy, w 2017-23 zastępczyni Rzecznika Praw Obywatelskich
• Joanna Mytkowska – krytyczka i historyczka sztuki. Dyrektorka Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
• Krzysztof Obłój – teoretyk zarządzania. Kierownik Katedry Strategii w Akademii Leona Koźmińskiego
• Jan Olbrycht – socjolog. Deputowany do Parlamentu Europejskiego VI, VII, VIII i IX kadencji

W skład Rady wchodzili również: Andrzej Rychard (przewodniczący w latach 2020-2025), Jan Krzysztof Bielecki, Agnieszka Holland, Helena Łuczywo, Marcin Matczak, Andrzej Olechowski, Henryk Woźniakowski, Olga Tokarczuk, Olga Krzyżanowska, Jerzy Turowicz (jej przewodniczący w latach 1991–1999), Anna Radziwiłł (przewodnicząca w latach 1999–2009), Bronisław Geremek, Leszek Kołakowski, Krzysztof Michalski, ks. Józef Tischner oraz Marcin Król, (przewodniczący Rady w latach 2009–2020).

Zarząd Fundacji

Działalnością Fundacji kieruje Zarząd powoływany przez Radę na dwuletnią kadencję. Do zadań Zarządu należy:

• podejmowanie wszelkich decyzji merytorycznych i finansowych dotyczących działalności Fundacji;
• powoływanie dyrektora Fundacji.

Zarząd spotyka się na comiesięcznych posiedzeniach.

W skład Zarządu wchodzą:

• Edwin Bendyk (prezes zarządu) – socjolog, dziennikarz, publicysta tygodnika „Polityka”
• Krzysztof Izdebski – specjalista ds. rzecznictwa, rozwoju i nowych technologii
• Ewa Kulik-Bielińska – amerykanistka, tłumaczka, redaktorka, działaczka społeczna, menedżerka organizacji pozarządowych, w latach 2010-2025 dyrektorka Fundacji Batorego

• Anna Materska-Sosnowska – politolog, adiunkt w Zakładzie Systemów Politycznych Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Wykładowczyni Podyplomowego Studium Zagadnień Legislacyjnych Wydziału Prawa i Administracji UW
• Szymon Gutkowski – strateg marketingowy, współzałożyciel i udziałowiec Grupy DDB Warszawa, założyciel Fundacji Projekt: Polska
• Sylwia Sobiepan – dyrektorka ds. programów dotacyjnych

Prezesem zarządu w latach 1991–2020 był Aleksander Smolar – politolog.

Finansowanie działalności

Fundacja Batorego finansuje swoją działalność z przychodów z kapitału wieczystego, dotacji instytucji krajowych i zagranicznych, z darowizn firm i osób indywidualnych oraz wpłat 1,5% podatku dochodowego od osób fizycznych.

Kontrowersje

W lutym 2018 r. Fundacja Instytut na rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris wniosła skargę na bezczynność Fundacji Batorego w sprawie jej wniosku o dostęp do informacji publicznej. Wniosek ten dotyczył podziału tzw. Funduszy Norweskich, czyli środków przekazywanych za możliwość korzystania z rynku unijnego przez kraje do niego nie należące. Fundacja Batorego została ukarana przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie grzywną w wysokości 50 zł za przekroczenie ustawowego terminu na przekazanie skargi do sądu. Następnie 4 grudnia 2018 r. samą skargę na bezczynność Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił, uznając ją za bezzasadną. Wszystkie informacje na temat podziału funduszy norweskich (program Obywatele dla Demokracji) dostępne są na stronie programu.

Linki zewnętrzne

• Strona główna Fundacji Batorego
• Sprawozdania Fundacji Batorego