Góry Leluchowskie
Góry Leluchowskie (513.54), zwane też grupą Zimnego i Dubnego – niewielkie pasmo górskie w południowej Polsce (woj. małopolskie), na granicy ze Słowacją. W polskiej regionalizacji fizyczno-geograficznej według Jerzego Kondrackiego wchodzi w skład Beskidu Sądeckiego[1].
Topografia[edytuj | edytuj kod]
Góry Leluchowskie zamykają się w następujących granicach:
- od zachodu – dolina Popradu na odcinku od Leluchowa do Muszyny,
- od północy i wschodu – dolina Muszynki od ujścia do Popradu w Muszynie do źródeł na Przełęczy Tylickiej,
- od południa – w granicach Polski biegnie grzbietem wododziałowym między zlewnią Topľi a zlewnią Popradu, a następnie dolina potoku Smereczek od wsi Obruczne (Obručné) do jego ujścia do Popradu w Leluchowie[1].
Według naukowo opracowanej przez Jerzego Kondrackiego regionalizacji fizycznogeograficznej Polski Góry Leluchowskie należą do Beskidu Sądeckiego. Taki podział zaczął być stosowany po zamknięciu granicy państwowej w 1918 r. Przy tym podziale granica topograficzna poprowadzona doliną potoku Smereczek pokrywa się również z granicą państwową[1].
Najwyższym szczytem po polskiej stronie jest Kraczonik (936 m), a głównym zwornikiem jest Barwinek (863 m), najważniejszym jednak z turystycznego punktu widzenia jest Dubne, gdyż na nim znajduje się skrzyżowanie szlaków[2].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Do II wojny światowej Góry Leluchowskie zamieszkałe były przez Łemków. Zostali oni wysiedlenie w 1947 w ramach Akcji „Wisła”. Ich zabudowania zostały spalone, pozostały cerkwie i krzyże. Później osiedliła się tutaj napływowa ludność polska. Pod uprawę i zabudowania zajęto jednak tylko najlepsze tereny w dolinach. Nieużytkowane, liczne polany na grzbietach i stokach gór zostały zalesione, lub samorzutnie zarastają lasem. Bogdan Mościcki w przewodniku Beskid Sądecki i Małe Pieniny pisze: „Strasznymi chaszczami pokryły się dawne polany szczytowe Wysokiego Bereścia (894) a stare drogi grzbietowe w jego masywie zanikły”[2]. U podnóży Gór Leluchowskich leżą miejscowości: Muszyna, Powroźnik, Tylicz i Muszynka. Obecnie wnętrze gór jest prawie całkowicie zalesione i bezludne, czym przypomina sąsiedni Beskid Niski. Jedyną wsią w głębi gór jest Wojkowa nad Potokiem Wojkowskim[3]. Poza tym nad Smereczkiem, na samej granicy, leżą wsie Leluchów i Dubne, zamieszkane przez unikatową grupę etnograficzną Wengrinów.
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Są rzadko odwiedzane przez turystów. Bogdan Mościcki: „Niegdyś było w tym paśmie wiele polan, dziś widokowe pozostały tylko grzbiety Malnika (726), Zdziaru (838) i otoczenie Wojkowej”[2]. Przez Góry Leluchowskie biegną trzy znakowane piesze szlaki turystyczne[3]:
– żółty: Muszyna – szczyt Dubne – Wojkowa – Muszynka
– niebieski: Powroźnik – szczyt Dubne – Kraczonik – Leluchów
– czerwony wzdłuż granicy polskiej: Obruczne – Kamienny Horb – Pusta – Wysoka Horka – Jawor – Przełęcz Tylicka.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998, ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ a b c Bogdan Mościcki: Beskid Sądecki i Małe Pieniny. Pruszków: Oficyna Wyd. „Rewasz”, 2007. ISBN 978-83-89188-65-6.
- ↑ a b Beskid Sądecki. Mapa 1:50 000. Piwniczna: Agencja Wyd. „Wit” s.c.. ISBN 83-915737-3-7.