Pasmo Leluchowskie
Pasmo Leluchowskie[1], zwane też Górami Leluchowskimi[2] lub grupą Zimnego i Dubnego[3] – niewielkie pasmo górskie w południowej Polsce (woj. małopolskie), na granicy ze Słowacją. W polskiej regionalizacji fizycznogeograficznej według Jerzego Kondrackiego (513.54) wchodzi w skład Beskidu Sądeckiego[2], w nowszej polskiej regionalizacji z 2018 r. zaliczane jest wraz z Górami Lubowelskimi do Pogórza Popradzkiego[4].
Topografia
[edytuj | edytuj kod]Pasmo Leluchowskie zamyka się w następujących granicach:
- od zachodu – dolina Popradu na odcinku od Leluchowa do Muszyny,
- od północy i wschodu – dolina Muszynki od ujścia do Popradu w Muszynie do źródeł na Przełęczy Tylickiej,
- od południa – w granicach Polski biegnie grzbietem wododziałowym między zlewnią Topľi a zlewnią Popradu, a następnie dolina potoku Smereczek od wsi Obruczne (Obručné) do jego ujścia do Popradu w Leluchowie[2].
Według naukowo opracowanej przez Jerzego Kondrackiego regionalizacji fizycznogeograficznej Polski Pasmo Leluchowskie należy do Beskidu Sądeckiego. Taki podział zaczął być stosowany po zamknięciu granicy państwowej w 1918 r. Przy tym podziale granica topograficzna poprowadzona doliną potoku Smereczek pokrywa się również z granicą państwową[2].
Najwyższym szczytem po polskiej stronie jest Kraczonik (936 m), a głównym zwornikiem jest Barwinek (863 m), najważniejszym jednak z turystycznego punktu widzenia jest Dubne, gdyż na nim znajduje się skrzyżowanie szlaków[3].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Do II wojny światowej Góry Leluchowskie zamieszkałe były przez Łemków. Zostali oni wysiedleni w 1947 w ramach Akcji „Wisła”. Ich zabudowania zostały spalone, pozostały cerkwie i krzyże. Później osiedliła się tutaj napływowa ludność polska. Pod uprawę i zabudowania zajęto jednak tylko najlepsze tereny w dolinach. Nieużytkowane, liczne polany na grzbietach i stokach gór zostały zalesione, lub samorzutnie zarastają lasem. Bogdan Mościcki w przewodniku Beskid Sądecki i Małe Pieniny pisze: „Strasznymi chaszczami pokryły się dawne polany szczytowe Wysokiego Bereścia (894) a stare drogi grzbietowe w jego masywie zanikły”[3]. U podnóży Gór Leluchowskich leżą miejscowości: Muszyna, Powroźnik, Tylicz i Muszynka. Obecnie wnętrze gór jest prawie całkowicie zalesione i bezludne, czym przypomina sąsiedni Beskid Niski. Jedyną wsią w głębi gór jest Wojkowa nad Potokiem Wojkowskim[5]. Poza tym nad Smereczkiem, na samej granicy, leżą wsie Leluchów i Dubne, zamieszkane przez unikatową grupę etnograficzną Wengrinów[3].
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]Pasmo Leluchowskie jest rzadko odwiedzane przez turystów. Bogdan Mościcki: „Niegdyś było w tym paśmie wiele polan, dziś widokowe pozostały tylko grzbiety Malnika (726), Zdziaru (838) i otoczenie Wojkowej”[3]. Przez Pasmo Leluchowskie biegną trzy znakowane piesze szlaki turystyczne[5]:
– żółty: Muszyna – szczyt Dubne – Wojkowa – Muszynka
– niebieski: Powroźnik – szczyt Dubne – Kraczonik – Leluchów
– czerwony wzdłuż granicy polskiej: Obručné – Kamienny Horb – Pusta – Wysoka Horka – Bukowina – Przełęcz Tylicka.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Pasmo Leluchowskie. Identyfikator państwowego rejestru nazw geograficznych [online] [dostęp 2025-05-04].
- ↑ a b c d Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 318, 334–335, ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ a b c d e Bogdan Mościcki, Beskid Sądecki i Małe Pieniny, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2001, s. 70–75, ISBN 978-83-89188-65-6.
- ↑ Jerzy Solon i inni, Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, „Geographia Polonica”, 91 (2), 2018, s=143–170 + mapa załącznikowa (ang.).
- ↑ a b Beskid Sądecki. Mapa 1:50 000, wyd. 6, Kraków: Compass, 2011, s. 1, ISBN 978-83-7605-080-5.