Gądki

Gądki

wieś
Stacja kolejowa w Gądkach
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	poznański
Gmina	Kórnik
Wysokość	80 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	508
Strefa numeracyjna	061
Kod pocztowy	62-023
Tablice rejestracyjne	PZ
SIMC	0586514
Położenie na mapie gminy Kórnik Gądki
Położenie na mapie Polski Gądki
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Gądki
Położenie na mapie powiatu poznańskiego Gądki
52°18′57″N 17°02′55″E

Gądki (pol. hist. Gądkowo) – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie poznańskim, w gminie Kórnik.

Nazwa

Miejscowość istniała co najmniej od drugiej połowy XIII wieku i ma średniowieczną metrykę. Pierwotnie miała inną formę nazwy – „Gantkowo”. Pierwszy zachowany zapis nazwy wsi pochodzi z łacińskiego dokumentu z 1287 (wg zachowanej kopii z XV wieku) kiedy to odnotowano ją pod staropolską nazwą „Ganthcovo”. W 1386 odnotowana została jako „Gandky”, 1387 „Gandcovo, Gantkovo”, 1390 „Gantki, Ganthki, Ganthcow”, 1399 „Gotkowo”, 1428 „Minor Ganthky”, 1429 „Gadky”, 1492 „Gatki”, 1501 „Gathki”, 1563 „Gąndki” .

Po rozbiorach Polski w okresie zaborów, pod koniec XIX wieku, Niemcy zgermanizowali nazwę miejscowości na „Gondek”. Po odzyskaniu niepodległości Polski w czasi II RP miejscowość nosiła polską nazwę „Gądki”. W czasie okupacji Polski przez III Rzeszę w latach 1939–1945 administracja niemiecka wprowadziła niemieckie nazwy „Gondek”, a później „Gondeck” .

Historia

Wieś była początkowo własnością książęcą, a następnie szlachecką należącą do lokalnej wielkopolskiej szlachty z rodu Gądkowskich herbu, którzy od nazwy wsi przyjęli odmiejscowe nazwisko. Od 1320 miejscowość leżała w Zjednoczonym Królestwie Polskim, a od 1380 w Koronie Królestwa Polskiego. W 1446 odnotowano ją w powiecie poznańskim województwa poznańskiego Korony Królestwa Polskiego. W 1423 leżała w parafii Głuszyna, w 1508 w parafii Tulce i w 1580 ponownie w parafii Głuszyna.

Pierwszy zachowany zapis o wsi pochodzi z 1287 i pojawił się w dokumencie wystawionym w kancelarii księcia wielkopolskiego Przemysła II, który nadał Michałowi kanonikowi poznańskiemu plac koło kościoła św. Małgorzaty w Sóródce oraz immunitet ekonomiczny i sądowy dla jego dziedzin Gądki oraz Unino (obecnie miejscowość niezidentyfikowana) .

W 1386 wdowa po Jaśku z Gądek przegrała na rzecz Jana ze Szczytnik w parafii Głuszyna koło Poznania] 1/3 dziedziny oraz młyna w Gądkach. W latach 1386-1387 właścicielką we wsi była starsza pani z Gądek, matka Grąbiny, która w 1386 wraz z wszystkimi dziedzicami z Gądek była w sporze z Muszką Żydem pyzdrskim o 2,5 grzywny wraz z odsetkami oraz z Żydówką Miłochą o 4 grzywny z odsetkami. W 1387 Muszka z Miłochą wygrały od pani z Gądek 7 grzywien z odsetkami, a przysądzoną im część Gądek powierzyli w posiadanie Pomianowi dziedzicowi z Lubonia .

Zachowały się także zapisy w historycznych księgach podatkowych dotyczące wsi. W 1423 (według zachowanej kopii z lat 1488-1492) we wsi było 6 łanów. W 1508 miał miejsce pobór podatkowy z 6 łanów, a siódmy łan był objęty wolnizną. W 1509 pobrano podatki z z 6 łanow oraz 3 grosze od karczmy. W 1563 Gądki wspomniano jako wieś opuszczoną. W 1563 miał miejsce pobór podatków z części Synowskiego liczącej jeden łan, z części należącej do Baltazara Gądkowskiego i Synowskiego pobór odbył się z 5 łanów oraz karczmy dorocznej. W 1577 wieś była opuszczona; odnotowano część Macieja Płaczkowskiego oraz część Baltazara Gądkowskiego.

Wieś szlachecka położona była w 1580 roku w powiecie poznańskim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Wskutek II rozbioru Polski w 1793, miejscowość przeszła pod władanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim.

W latach 1945–1952 w lasach pomiędzy Gądkami a Kórnikiem zamordowano strzałem w tył głowy i w tajemnicy pochowano kilkudziesięciu członków polskiego podziemia niepodległościowego. Większość egzekucji wykonał osobiście szef aresztu UB w Poznaniu – Jan Młynarek. Planowane jest uczczenie ofiar głazem pamiątkowym.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa poznańskiego.

Obecnie

Gądki położone są przy drodze krajowej nr 11 (na tym fragmencie jako droga szybkiego ruchu S11), ok. 6 km od wjazdu na A2). Znajduje się tutaj magazyn sieci odzieżowej H&M, z którego towary rozwożone są do Europy Środkowej i Wschodniej. Ulokowane jest tu także centrum dystrybucyjne Fresh Logistics.

We wsi funkcjonuje prywatne lądowisko Żerniki oraz stacja kolejowa.

Urodzeni w Gądkach

• Kazimierz Klabecki – polski lekarz weterynarii, ofiara niemieckiego nazizmu.

Bibliografia

• Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. I (A – H), hasło „Gądki”. Wrocław: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982, s. 465-470. ISBN 83-04-00938-2.

Linki zewnętrzne

• Gądki, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014 .
• Gądki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 507 .
• Gądki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 490 .