Przejdź do zawartości

Gąska biaława

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Gąska biaława
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

gąskowate

Rodzaj

gąska

Gatunek

gąska biaława

Nazwa systematyczna
Tricholoma album (Schaeff.) P. Kumm.
Führ. Pilzk.: 131 (Zwickau, 1871)
Zasięg występowania

Gąska biaława (Tricholoma album (Schaeff.) P. Kumm.) – gatunek grzybów należący do rodziny gąskowatych (Tricholomataceae)[1],

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Psathyrella, Psathyrellaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Jacob Christian Schäffer nadając mu nazwę Agaricus albus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1871 r. Paul Kummer, przenosząc go do rodzaju Tricholoma[1]. Niektóre synonimy naukowe[2]:

  • Agaricus albus Schaeff. 1774
  • Gyrophila alba (Schaeff.) Quél. 1886
  • Tricholoma album (Schaeff.) P. Kumm. 1871, f. album
  • Tricholoma raphanicum P. Karst. 1883

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym ma też nazwę bedłka biała[3].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kapelusz

Średnicy od 3–6 cm, początkowo dzwonkowaty, później płasko wypukły, z tępym szerokim garbkiem, brzeg często pofalowany i krótko podgięty, mięsisty, kruchy. Skórka gładka, sucha, promieniście włóknista, biaława, kremowobiaława, na wierzchołku bladoochrowa[4]

Blaszki

Grube, wybrzuszone, o szerokości 4–11 mm, przy trzonie wycięte. Są rzadkie. Liczba kompletnych blaszek wynosi 30-60, pomiędzy nimi są międzyblaszki w liczbie 1-3 między dwoma kompletnymi blaszkami. Barwa od białej do białożółtawej[4].

Trzon

Wysokość od 5 do 12 cm, grubość 1–2 cm. Jest cylindryczny, niekiedy maczugowato rozszerzony, przy podstawie zwężony, pełny, twardy. Skórka biaława, czasami z ochrowymi plamami, bywa głęboko wrośnięty w podłoże[5].

Miąższ

Twardy i suchy, białawy. Zapach mączno-ziemisty, niekiedy nawet nieprzyjemny (jak DDT). Smak cierpkawy, później paląco-gorzkawy[6].

Cechy mikroskopowe

Wysyp zarodników biały. Zarodniki szeroko elipsoidalne, gładkie, o rozmiarach 5–6,5 × 3,5–4,5 μm, z wyraźną wnęką. Podstawki o rozmiarach 25–34 × 5–6 μm, 4-zarodnikowe ze sprzążką. W hymenium brak cystyd. Strzępki skórki cylindryczne, o szerokości 2,5–6 μm z rozproszonymi półwrzecionowatymi segmentami o rozmiarach 20–50 × 3–9 μm. Strzępek pod skórką nie sposób odróżnić od strzępek tramy. Są cylindryczne, o rozmiarach 19–50 × 3–12 μm. Nie zawierają pigmentu, lub bardzo blady wewnątrz strzępek. Sprzążki występują rzadko, w hymenium praktycznie brak ich na większości sept[4].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Opisano występowanie gąski białawej w Ameryce Północnej, Europie oraz w Korei. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniona; występuje od Hiszpanii po Islandię i północne krańce Półwyspu Skandynawskiego (69° szerokości geograficznej). W polskim piśmiennictwie naukowym opisano wiele jej stanowisk na obszarze całego kraju[3].

Pojawia się od sierpnia do listopada, na ziemi w liściastych i mieszanych, przede wszystkim pod brzozą brodawkowatą[3] i dębami[5]. Owocniki występują zazwyczaj w grupkach[6].

Znaczenie

[edytuj | edytuj kod]

Naziemny grzyb mikoryzowy[3]. Jest niejadalny[5].

Gatunki podobne

[edytuj | edytuj kod]

Jest w Polsce kilka gatunków gąsek o białawych kapeluszach:

  • gąska jasna (Tricholoma stiparophyllum). Jest większa i ma gęste blaszki (liczba blaszek kompletnych 60-120)
  • gąska śmierdząca (Tricholoma lascivum) ma bardziej szarożółtawy odcień kapelusza, wyraźnie większe zarodniki i występuje głównie pod bukami[4]
  • gąska karbowana (Tricholoma acerbum). Ma karbowany kapelusz
  • jadalna gąska gołębia (Tricholoma columbetta), która nie ma nieprzyjemnego smaku ani zapachu, kapelusz w wilgotnych warunkach jest lepki, blaszki są rzadkie[6],
  • trująca gąska nieprzyjemna (Tricholoma inamoenum). Ma nieprzyjemny zapach gazu świetlnego i rośnie w lasach iglastych[5],

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Species Fungorum. [dostęp 2011-11-15].
  2. Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
  3. a b c d Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  4. a b c d Mycobank. Tricholoma album. [dostęp 2016-01-16].
  5. a b c d Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
  6. a b c Ewald Gerhardt: Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik. s. 78. ISBN 83-7404-513-2.