Głóg
| ||
 Głóg dwuszyjkowy | ||
| Systematyka[1][2] | ||
| Domena | eukarionty | |
|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | |
| Podkrólestwo | rośliny zielone | |
| Nadgromada | rośliny telomowe | |
| Gromada | rośliny naczyniowe | |
| Podgromada | rośliny nasienne | |
| Nadklasa | okrytonasienne | |
| Klasa | Magnoliopsida | |
| Nadrząd | różopodobne | |
| Rząd | różowce | |
| Rodzina | różowate | |
| Rodzaj | głóg | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Crataegus L. Sp. Pl. 475. 1753 | ||
Głóg (Crataegus L.), (nazwy ludowe: babi mąka, ptôszi chléb, zajęcze gruszki, kolidupa, diobli gruszki)[3] – rodzaj roślin należący do rodziny różowatych (Rosaceae). Do rodzaju zaliczanych jest ok. 200 gatunków[4]. Jako gatunek typowy wskazany został takson Crataegus oxyacantha L.[5], który współcześnie identyfikowany jest w różnych źródłach jako głóg zgiętodziałkowy (Crataegus curvisepala Lindm. 1918)[6] lub głóg dwuszyjkowy (Crataegus laevigata (Poir.) DC. 1825)[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Cierniste krzewy lub niewysokie drzewa. Liście pojedyncze, ząbkowane lub klapowane. Kwiaty białe, rzadko tylko różowe, zebrane w kwiatostany. Owoc pozorny, najczęściej czerwony.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (2001...)
Rodzaj z plemienia Pyreae, podrodziny Spiraeoideae (dawniej Pomoideae) z rodziny różowatych Rosaceae, rzędu różowców Rosales w obrębie kladu różowych obejmującego część roślin okrytonasiennych[2][8].
- Pozycja w systemu Reveala (1993–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Rosanae Takht., rząd różowce (Rosales Perleb), podrząd Rosineae Erchb., rodzina różowate (Rosaceae Juss.), podrodzina Crataegoideae Horan., plemię Crataegeae Koehne, rodzaj głóg (Crataegus L.)[9].
- Gatunki flory Polski[10]
- głóg dwuszyjkowy (Crataegus laevigata (Poir.) DC., synonimy: C. oxycantha L., C. palmstruchii Lindm.)
- głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna Jacq.)
- głóg nierównoząbkowy (Crataegus ×subsphaericea Gand.)[10], mieszaniec głogu jednoszyjkowego (C. monogyna) i odgiętodziałkowego (C. rhipidophylla)[11]
- głóg odgiętodziałkowy (Crataegus rhipidophylla Gand., syn. C. curvisepala Lindm.)
- głóg pośredni (Crataegus ×media Bechst.)[10], mieszaniec głogu jednoszyjkowego (C. monogyna) i dwuszyjkowego (C. laevigata)[11]
- głóg szypułkowy (Crataegus pedicellata Sarg.) – antropofit zadomowiony
- głóg syberyjski (Crataegus sanguinea J. G. Cooper) – gatunek uprawiany
- głóg wachlarzowaty (Crataegus flabellata (Bosc ex Spach) K. Koch) – antropofit zadomowiony
- głóg wielkoowocowy (Crataegus ×macrocarpa Hegetschw.)[10], mieszaniec głogu odgiętodziałkowego (C. rhipidophylla) i dwuszyjkowego (C. laevigata)[11]
- Inne gatunki (wybór)
- głóg cętkowany, g. kropkowany (Crataegus punctata Jacq.)
- głóg czarny (Crataegus nigra W. et K.)
- głóg Douglasa (Crataegus douglasii Lindley)
- głóg miękki (Crataegus mollis (Torr. et Grray) Scheele)
- głóg ostrogowy (Crataegus crus-galli L.)
- głóg owłosiony (Crataegus submollis Sarg.)
- głóg szkarłatny (Crataegus intricata Lange)
- głóg śliwolistny (Crataegus ×prunifolia (Lam.) Pers.)[10], przypuszczalny mieszaniec głogu ostrogowego (C. crus-galli) i C. macracantha, z przewagą cech tego drugiego[11]
- głóg Watta (Crataegus wattiana Hemsl. et Lace, syn. C. korolkowii L. Henry)
- głóg włoski (Crataegus azarolus L.)
- głóg zielony (Crataegus chlorosarca Maxim.)
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
- Owoce większości gatunków nadają się do spożycia, szczególnie zaś na przetwory.
- Niektóre gatunki są wykorzystywane jako rośliny lecznicze.
- Niektóre gatunki są wykorzystywane jako rośliny ozdobne.
- Drewno niektórych gatunków wykorzystywane jest do wyrobów tokarskich i in.
- Jest składnikiem wielu mieszanek herbacianych.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-25] (ang.).
- ↑ Ludowe nazwy głogów (Crataegus) i róż (Rosa) w Polsce od końca XIX w. do czasów obecnych. [dostęp 2013-05-21].
- ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
- ↑ Crataegus curvisepala (ang.). W: The Plant List [on-line]. Kew Gardens. [dostęp 2011-09-05].
- ↑ Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste. C. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 274. ISBN 83-01-11074-0.
- ↑ D. Potter i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, „Plant Systematics and Evolution”, 266, 2007, s. 5–43, DOI: 10.1007/s00606-007-0539-9.
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Crataegus (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-28].
- ↑ a b c d e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c d Włodzimierz Seneta, Jakub Dolatowski: Dendrologia. Wyd. IV, 3 dodruk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 108-110. ISBN 978-83-01-15-369-4.