Gładnik
| Callilepis nocturna | |
| (Linnaeus, 1758) | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gładnik |
Gładnik[1] (Callilepis nocturna[2]) – gatunek pająka z rodziny worczakowatych (Gnaphosidae).
Najbliższym krewnym gładnika (C. nocturna) jest C. schuszteri[1][3]. Można je odróżnić jedynie po narządach płciowych. U C. schuszteri płytka płciowa (epigyne) samicy jest widocznie przerwana z przodu środka[1][3]. Ponadto u C. schuszteri występuje dymorfizm płciowy – samiec ma złote, a samica srebrne włoski na głowotułowiu[1]. Gładnik jest także częściej obserwowany od swego krewniaka[1].
Gatunek szeroko rozmieszczony w Europie i Azji[4]. Zasięg obejmuje Europę, Turcję, Kaukaz, Rosję, Kazachstan, Iran, Chiny i Japonię[5][6]. Obserwowany nawet w górach na wysokości do 2000 m n.p.m[1]. Jego siedliskiem są rumowiska skalne, lasy iglaste, winnice, suche murawy, wydmy, skraje lasów, w ściółce i pod kamieniami[1][4][6][3].
Stwierdzony w: Albanii, Andorze, Armenii, Austrii, Azerbejdżanie, Białorusi, Belgii, Bułgarii, Chorwacji, Czechach, Danii, Estonii, Finlandii, Francji, Korsyce, Niemczech, Grecji, Węgrzech, Italii, Sycylii, Litwie, Luksemburgu, Czarnogórze, Holandii, Macedonii Północnej, Norwegii, Polsce, Portugalii, Rumunii, Rosji, Serbii, Słowacji, Hiszpanii, Szwecji, Szwajcarii, Turcji (część azjatycka), Ukrainie, Wielkiej Brytanii[6].
W Niemczech znany ze stanowisk blisko doliny Renu, uznawany za gatunek zagrożony wyginięciem (EN), umieszczony na Czerwonej Liście[1]. W Wielkiej Brytanii zaobserwowany w trzech stanowiskach; klasyfikowany jako gatunek narażony (VU)[7]. W Polsce nie tak rzadki, jednak nieczęsty[1], jedyny przedstawiciel swego rodzaju[2]. Podobnie w Norwegii[8].
Dorosłe osobniki obserwuje się od maja do sierpnia[3].
Jest to pająk małej wielkości, osobniki dorosłe osiągają zwykle od 2,8 do 4,7 mm (♂) lub od 3,8 do 5,9 mm (♀)[6].
Prosoma w różnych kolorach – od czerwonobrązowej, po brązowoczarną do brunatnej[6]. Opistosoma szarobrązowa z 5 plamkami koloru jasnego[6]. Na karapaksie zwykle złote włoski, u starszych osobników karapaks często „wyczesany” tzn. gładki bez włosków[1][3]. Łukowate Epigyne samicy C. nocturna ma ciągłą przednią krawędź[1]. Na odwłoku poprzeczny pas oraz złote (lub srebrne) plamki[1]. U gładnika występują 2 warianty kolorystyczne u obu płci: czarnobrązowy oraz czerwonobrązowy ze złotymi lub srebrnymi włoskami[1]. Nogi różnego koloru, głównie czerwonawobrązowe lub brązowe u nasady, reszta zwykle czarna[3].
Gatunek aktywny w dzień, w nocy odpoczywa w swym tymczasowym oprzędzie pod liściem lub kamykiem (stąd też epitet gatunkowy nocturna – nocny nie jest adekwatny)[1][3]. Jako jeden z nielicznych worczakowatych (Gnaphosidae) jest wyspecjalizowany w polowaniu na mrówki np. rodzaj Formica (poluje na nie między dwunastą a czternastą)[1][3][9]. Polowanie przebiega dość spektakularnie: pająk udaje się blisko mrowiska i czai się na aktywne mrówki. Podchodzi bardzo blisko ofiary, jednocześnie naśladując jej chód[3][9]. Gładnik błyskawicznie skacze na ofiarę, kąsa ją w czułek i się wycofuje[9]. Po minucie mrówka jest sparaliżowana, jednak pająk nadal ją kąsa i uśmierca[9].
Okres godowy przypada na czerwiec, samiec kieruje się za specjalną przędzą z feromonami wysnuwaną przez samicę[1]. Krótko po kopulacji samiec umiera[1]. Samica tymczasem tworzy kilka kokonów, do których składa po 20 jaj. W przeciwieństwie do innych samic worczakowatych samica gładnika nie opiekuje się jajami ani młodymi[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Worczakowate, [w:] Heiko Bellman, Pająki i inne pajęczaki (specjalny dodatek: Krocionogi), Multico, 2018, s. 168, ISBN 978-83-7763-486-8 [dostęp 2021-12-21].
- ↑ a b Robert Rozwałka, Marzena Stańska: Check-list of spiders (Araneae) of Poland. [dostęp 2022-01-01].
- ↑ a b c d e f g h i Callilepis nocturna (LINNAEUS, 1758). Natur-in-nrw.de. [dostęp 2022-01-01]. (niem.).
- ↑ a b gatunek: Callilepis nocturna (Linnaeus, 1758). Baza Biomap. [dostęp 2022-01-01]. (pol.).
- ↑ Taxon details:Callilepis nocturna (Linnaeus, 1758). World Spider Catalog. [dostęp 2022-01-01]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Callilepis nocturna (Linnaeus, 1758). Araneae: Spiders of Europe. [dostęp 2022-01-01]. (ang.).
- ↑ Summary for Callilepis nocturna (Araneae). Spider and Harvestman Recording Scheme website. [dostęp 2022-01-01]. (ang.).
- ↑ Europe – Country lists. Araneae:Spiders of Europe. [dostęp 2022-01-01]. (ang.).
- ↑ a b c d Rainer Foelix, Biology of Spiders, Oxford University Press, 2011, s. 214, ISBN 978-0-19-973482-5 [dostęp 2022-01-01] (ang.).