Galagowate

Galagowate
	Galagidae
	J.E. Gray, 1825
	; Przedstawiciel rzędu – galago senegalski (G. senegalensis)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Nadgromada	żuchwowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	lemurowe
Infrarząd	lorisokształtne
Rodzina	galagowate
	Typ nomenklatoryczny
	Galago É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796
Synonimy
	Galagonia Rafinesque, 1815; Galagonina J.E. Gray, 1825; Galagina Geoffroy Saint-Hilaire, 1851; Galagininae Mivart, 1864; Galaginina Carus, 1868; Galaginidae Alston, 1878; Galaginæ Trouessart, 1879; Galaginae Flower & Lydekker, 1891; Otolicni Winge, 1895; Galaginae Schlosser, 1907; Galagidæ Anthony & Coupin, 1931; Galagidae Osman Hill, 1953; Galagonidae Jenkins, 1987; Galagoninae McKenna & Bell, 1997; Kombinae Harrison, 2010;
Rodzaje
	9 rodzajów (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	9 rodzajów (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Galagowate^[17], galago (Galagidae) – rodzina południowoafrykańskich, nadrzewnych ssaków naczelnych z infrarzędu lorisokształtnych (Lorisiformes) o nocnym trybie życia, wcześniej zaliczanych do lorisowatych jako podrodzina Galaginae. Wiele gatunków pozostaje słabo poznanych, niektóre narażone są na wyginięcie.

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Galagowate zamieszkują środkową i południową Afrykę^[18]^[19]. Nie występują na Madagaskarze. Zasiedlają tereny zalesione oraz busz.

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Są to małpiatki o niewielkich rozmiarach. Długość ciała od 14 cm (galago senegalski) do 35 cm (otolemur gruboogonowy). Ogon osiąga długość większą od długości ciała i jest wykorzystywany do utrzymywania równowagi. Gatunki z tej rodziny mają duże uszy i oczy oraz silnie rozwinięte kończyny tylne. Na drugim palcu stopy znajduje się długi pazur wykorzystywany do czyszczenia sierści.

Wzór zębowy		I	C	P	M
36	=	2	1	3	3
36	=	2	1	3	3

Prowadzą nadrzewny i nocny tryb życia. Żerują samotnie lub w małych grupach. Bardzo sprawnie poruszają się wśród gałęzi, skaczą z drzewa na drzewo. Po ziemi skaczą podobnie jak kangury. Są wszystkożerne - żywią się owadami i ich larwami, drobnymi kręgowcami, a także pędami roślin, owocami i nasionami. Ciąża trwa 110-133 dni. Samica rodzi jedno lub dwa młode. Młode rodzą się nie w pełni samodzielne. Przez kilka do kilkunastu dni - w zależności od gatunku - wędrują z matką przyczepione do jej futra. Galagowate trzymane w ogrodach zoologicznych żyją 12-16,5 roku.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Do rodziny galagowatych należą następujące występujące współcześnie rodzaje^[20]^[21]^[22]^[17]:

Euoticus J.E. Gray, 1863 – igłoszpon
Galagoides A. Smith, 1833 – galagonik
Paragalago Masters, Génin, Couette, Groves, Nash, Delpero & Pozzi, 2017
Galago É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796 – galago
Sciurocheirus J.E. Gray, 1872 – galagosek
Otolemur Coquerel, 1859 – otolemur

Opisano również rodzaje wymarłe:

Komba Simpson, 1967^[23]
Laetolia Harrison, 2011^[24] – jedynym przedstawicielem był Laetolia sadimanensis (Walker, 1987)
Progalago MacInnes, 1943^[25] – jedynym przedstawicielem był Progalago dorae MacInnes, 1943.

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Pisownia oryginalna.
↑ Typ nomenklatoryczny: Otolicnus Illiger, 1811 (= Galago É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796).
↑ Typ nomenklatoryczny: †Komba Simpson, 1967.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Galagidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 338, 1825. (ang.).
↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 54. (fr.).
↑ Catalogue des Primates. W: I. Geoffroy Saint-Hilaire: Catalogue méthodique de la collection des mammifères de la collection des oiseaux et des collections annexes. Paris: Gide et Baud, 1851, s. 79. (fr.).
↑ St.G.J. Mivart. Notes on the crania and dentition of the Lemuridae. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 645, 1864. (ang.).
↑ J.V. Carus: Handbuch der Zoologie. Cz. 1: Wirbelthiere, Mollusken und Molluscoiden. Leipzig: Wilhelm Engelmann, 1868, s. 117. (niem.).
↑ E.R. Alston. Mammalia. „The Zoological record”. 13, s. 10, 1878. (ang.).
↑ É.L. Trouessart. Catalogue des mammifères vivants et fossiles. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 3^e série. 6, s. 167, 1879. (fr.).
↑ W.H. Flower & R. Lydekker: An introduction to the study of mammals living and extinct. London: A. and C. Black, 1891, s. 689. (ang.).
↑ H. Winge: Jordfundne og nulevende aber (Primates) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilien: med udsigt over pungdyrenes slægtskab. F. Dreyer: Kjøbenhavn, 1895, s. 12, seria: E. Museo Lundii. (duń.).
↑ M. Schlosser. Beitrag zur Osteologie und systematischen Stellung der Gattung Necrolemur, sowie zur Stammesgeschichte der Primaten überhaupt. „Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geologie und Paläontologie”. Festband 1807–1907, s. 223, 1907. (niem.).
↑ R. Anthony & P. Coupin. Tableau résumé ́d’une classification générique des Primates fossiles et actuels. „Bulletin du Museum national d’histoire naturelle”. 2^e série. 3, s. 568, 1931. (fr.).
↑ W.Ch. Osman Hill: Primates Comparative Anatomy and Taxonomy. Cz. 1: Strepsirhini. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1953, s. 195. (ang.).
↑ P.D. Jenkins: Catalogue of Primates in the British Museum (Natural History) and elsewhere in the British Isles. Cz. 4: Suborder Strepsirrhini, including the subfossil Madagasan lemurs and family Tarsiidae. London: British Museum (Natural History), 1987, s. 1, 85. ISBN 978-0-565-01008-9. (ang.).
↑ M.C. McKenna & S.K. Bell: Classification of mammals above the species level. Nowy Jork: Columbia University Press, 1997, s. 333. ISBN 978-0-231-11013-6. (ang.).
↑ T. Harrison: Later Tertiary Lorisiformes (Strepsirrhini, Primates). W: L. Werdelin & W.J. Sanders (redaktorzy): Cenozoic Mammals of Africa. Berkeley: University of California Press, 2010, s. 340. ISBN 978-0-520-25721-4. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 34–35. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ K.A.-I. Nekaris: Family Galagidae (Galagos). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Galagidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-04].
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-07]. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 102–106. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 160–164. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ G.G. Simpson. The Tertiary lorisiform primates of Africa. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 136 (3), s. 49, 1967. (ang.).
↑ T. Harrison: Galagidae (Lorisoidea, Primates). W: T. Harrison: Paleontology and Geology of Laetoli: Human Evolution in Context. Berlin: Springer, 2011, s. 76. ISBN 978-90-481-9956-3. (ang.).
↑ D.G. MacInnes. Notes on the East African primates. „Journal of the East Africa and Uganda Natural History Society”. 39, s. 521–530, 1943. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.

[4] Pisownia oryginalna.

[11] Typ nomenklatoryczny: Otolicnus Illiger, 1811 (= Galago É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1796).

[18] Typ nomenklatoryczny: †Komba Simpson, 1967.

[itis-1] Galagidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[gray-2] J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 338, 1825. (ang.).

[raf-3] C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 54. (fr.).

[geo-5] Catalogue des Primates. W: I. Geoffroy Saint-Hilaire: Catalogue méthodique de la collection des mammifères de la collection des oiseaux et des collections annexes. Paris: Gide et Baud, 1851, s. 79. (fr.).

[miv-6] St.G.J. Mivart. Notes on the crania and dentition of the Lemuridae. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 645, 1864. (ang.).

[car-7] J.V. Carus: Handbuch der Zoologie. Cz. 1: Wirbelthiere, Mollusken und Molluscoiden. Leipzig: Wilhelm Engelmann, 1868, s. 117. (niem.).

[als-8] E.R. Alston. Mammalia. „The Zoological record”. 13, s. 10, 1878. (ang.).

[tro-9] É.L. Trouessart. Catalogue des mammifères vivants et fossiles. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 3^e série. 6, s. 167, 1879. (fr.).

[flo&lyd-10] W.H. Flower & R. Lydekker: An introduction to the study of mammals living and extinct. London: A. and C. Black, 1891, s. 689. (ang.).

[win-12] H. Winge: Jordfundne og nulevende aber (Primates) fra Lagoa Santa, Minas Geraes, Brasilien: med udsigt over pungdyrenes slægtskab. F. Dreyer: Kjøbenhavn, 1895, s. 12, seria: E. Museo Lundii. (duń.).

[sch-13] M. Schlosser. Beitrag zur Osteologie und systematischen Stellung der Gattung Necrolemur, sowie zur Stammesgeschichte der Primaten überhaupt. „Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geologie und Paläontologie”. Festband 1807–1907, s. 223, 1907. (niem.).

[ant&cou-14] R. Anthony & P. Coupin. Tableau résumé ́d’une classification générique des Primates fossiles et actuels. „Bulletin du Museum national d’histoire naturelle”. 2^e série. 3, s. 568, 1931. (fr.).

[hill-15] W.Ch. Osman Hill: Primates Comparative Anatomy and Taxonomy. Cz. 1: Strepsirhini. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1953, s. 195. (ang.).

[jen-16] P.D. Jenkins: Catalogue of Primates in the British Museum (Natural History) and elsewhere in the British Isles. Cz. 4: Suborder Strepsirrhini, including the subfossil Madagasan lemurs and family Tarsiidae. London: British Museum (Natural History), 1987, s. 1, 85. ISBN 978-0-565-01008-9. (ang.).

[mck&bell-17] M.C. McKenna & S.K. Bell: Classification of mammals above the species level. Nowy Jork: Columbia University Press, 1997, s. 333. ISBN 978-0-231-11013-6. (ang.).

[har10-19] T. Harrison: Later Tertiary Lorisiformes (Strepsirrhini, Primates). W: L. Werdelin & W.J. Sanders (redaktorzy): Cenozoic Mammals of Africa. Berkeley: University of California Press, 2010, s. 340. ISBN 978-0-520-25721-4. (ang.).

[Cichocki&inni-20] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 34–35. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Nekaris-21] K.A.-I. Nekaris: Family Galagidae (Galagos). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[Wilson&Reeder-22] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Galagidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-04].

[mdd-23] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-07]. (ang.).

[amw-24] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 102–106. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Burgin&inni-25] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 160–164. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[sim-26] G.G. Simpson. The Tertiary lorisiform primates of Africa. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 136 (3), s. 49, 1967. (ang.).

[har11-27] T. Harrison: Galagidae (Lorisoidea, Primates). W: T. Harrison: Paleontology and Geology of Laetoli: Human Evolution in Context. Berlin: Springer, 2011, s. 76. ISBN 978-90-481-9956-3. (ang.).

[mac-28] D.G. MacInnes. Notes on the East African primates. „Journal of the East Africa and Uganda Natural History Society”. 39, s. 521–530, 1943. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[a]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[b]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[c]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]